Κάποτε, πριν πολλά χρόνια, δούλευα σ' ένα λονδρέζικο κινηματογραφικό περιοδικό. Αυτά που θυμάμαι περισσότερο είναι πως μια φορά που με είχανε στείλει στη βιβλιοθήκη του British Film Institute για να κάνω μια έρευνα - τελικά, έκανα σε δέκα λεπτά την βαρετή έρευνα και ξόδεψα τις υπόλοιπες τέσσερις ώρες διαβάζοντας όλα τα τεύχη της πρώτης χρονιάς του περιοδικού Interview [Το καλύτερο που θυμάμαι ήταν μια συνέντευξη που πήρε η Divine απ' τον John Waters, η οποία ξεκινούσε με την ερώτηση της Divine: "Tell us the story of your life", για να ακολουθήσουν 4 παραληρηματικές σελίδες απάντησης. Απίστευτη εισαγωγική ερώτηση για συνέντευξη! Άκου "Tell us the story of your life!"]
Και το άλλο που θυμάμαι πιο πολύ συνέβη τη μέρα που έφευγα. Μου είπαν «Πάρε όποιο βιβλίο θέλεις», δείχνοντας μια μεγάλη βιβλιοθήκη, «είναι η παράδοσή μας». Ξόδεψα πολύ ώρα, εννοείται ότι είχε τέλεια λευκώματα, πανάκριβα, πανσπάνια βιβλία.
Όλοι εξεπλάγησαν που δεν εκμεταλλεύτηκα την κατάσταση παίρνοντας πχ. ένα ογκώδες βιβλίο των 80 λιρών και τελικά κατέληξα σ' αυτό το μεταχειρισμένο, πάμφθηνο (6 λίρες!) βιβλιαράκι του πιο γνωστού Αμερικανού κριτικού κινηματογράφου. Δεν το μετάνιωσα ποτέ.
Παρ' όλη τη γελοιότητά τους, όλα τα κλισέ έχουν την χρησιμότητά τους στον χολιγουντιανό κινηματογράφο. Κωδικοποιούν πολλές πληροφορίες μαζί και τις παρουσιάζουν με μια γνωστή σύμβαση, ένα κλισέ που υπονοεί με τρόπο συμπυκνωμένο περισσότερα απ' αυτά που δείχνει.
___________
Επέλεξα μερικά απ' τα πιο αγαπημένα μου κλισέ απ' το βιβλίο.
[Οι αναγνώστες στέλνουν τα κλισέ τους στον Roger Ebert]
1) Χαστούκι δέσμευσης. Ο ήρωας κι η ηρωίδα τσακώνονται έντονα για το πόσο αλληλομισιούνται, με αποτέλεσμα να χρειαστεί η ηρωίδα να τον χαστουκίσει, πράγμα που με μαθηματική ακρίβεια οδηγεί στο πρώτο τους φιλί.
2) Κανείς δε λέει ποτέ αντίο όταν μιλάει στο τηλέφωνο. Ποτέ δεν διαφωνούνε για τις ώρες και τα σημεία συνάντησης. Λέει ο ένας «Θα τα πούμε στο Κολούμπια στις εννιά» ή «Θα περάσω να σε πάρω απ' το σπίτι στις επτά» και κλείνει το τηλέφωνο.
3) Only One Man Rule: Όταν μας δηλώνεται ξεκάθαρα ότι μόνο ένας άντρας μπορεί να τιμωρήσει τους ενόχους/σώσει τον κόσμο, τότε μπορούμε να 'μαστε σίγουροι ότι αυτός ο άντρας έχει αποσυρθεί και θα χρειαστεί να τον πείσουμε να επιστρέψει για μια τελευταία αποστολή.
4) Κάθε sequel ταινίας που χρησιμοποιεί το διαφημιστικό σλόγκαν "...And this time... it's personal" θα έχει ουσιαστικά την ίδια ακριβώς υπόθεση με την πρώτη ταινία.
5) Idiot Plot. Σκηνή στην οποία το κοινό πρέπει να πιστέψει ότι δύο χαρακτήρες μπορούν να κρατήσουν μια ολόκληρη κουβέντα επί ώρα χωρίς να καταλαβαίνουν ότι εννοούν διαφορετικά πράγματα. Πχ. ο ένας πιστεύει ότι μιλούν για μαθηματικά κι ο άλλος για σεξ. Γενικά idiot plot αποκαλούμε κάθε σενάριο που περιέχει προβλήματα που θα είχαν λυθεί στα πρώτα λεπτά της ταινίας αν οι χαρακτήρες δεν ήταν τελείως ηλίθιοι.
6) Στις σύγχρονες ταινίες οι άγγελοι συνήθως επισκέπτονται τη Γη με σκοπό να φάνε πίτσα, να καπνίσουν τσιγάρα και να δείξουν πόσο καθημερινοί άνθρωποι είναι. Οι πόλεμοι, οι αρρώστιες και η ακρίβεια βασανίζουν τον πλανήτη, όμως οι άγγελοι λύνουν μόνο συναισθηματικά προβλήματα ανδρών που μετάνιωσαν για τις απιστίες τους και γυναικών που έχασαν την πίστη τους στον Έρωτα.
7) Το πρωί, μετά από μια έντονη, ερωτική νύχτα [σχεδόν όλες οι ερωτικές σκηνές δείχνουν ζευγάρια που το κάνουν για πρώτη φορά] ο ένας ήρωας ξυπνά νομίζοντας ότι η ηρωίδα είναι δίπλα του, απλώνει το χέρι να την αγκαλιάσει αλλά βλέπει πως το μαξιλάρι είναι άδειο και ανησυχεί. Την ίδια ώρα η ηρωίδα (που έχει ήδη σηκωθεί) φτιάχνει πρωινό, βάφεται, γυμνάζεται ή δολοφονείται.
8) Συνθηματικά: Η φράση «Ας μιλήσει τώρα ή ας σωπάσει για πάντα» χρησιμοποιείται σε κινηματογραφικούς γάμους μόνο αν κάποιος δεν έχει σκοπό να σωπάσει για πάντα, ενώ η φράση "We've got company" χρησιμοποιείται για να πληροφορηθεί ο οδηγός αυτοκινήτου ότι το όχημα παρακολουθείται απ' την αστυνομία.
9) Σε κάθε σκηνή με άτομο που κουβαλάει χαρτοσακούλα απ' το μανάβικο ή το σούπερ μάρκετ η εν λόγω χαρτοσακούλα θα πρέπει οπωσδήποτε να περιέχει μια μακριά, λεπτή γαλλική μπαγκέτα.
10) Όποιος κρατάει ένα βάζο ή οποιοδήποτε άλλο γυάλινο αντικείμενο θα το ρίξει με το που θα ακούσει άσχημα νέα. Συνήθως το αντικείμενο θα πέσει και θα κομματιαστεί σε αργή κίνηση και -ιδανικά- θα ιδωθεί από πολλαπλές γωνίες λήψης.
11) Καμία βόμβα δεν μπορεί να αποσυνδεθεί αν η έκρηξη απέχει περισσότερο από 10 δευτερόλεπτα. Μπορεί να αποσυνδεθεί μόνο την τελευταία στιγμή. [η φωνή που ανακοινώνει την αντίστροφη μέτρηση πριν την έκρηξη πρέπει να είναι γυναικεία].
*Και 11 κλισέ που εντόπισε ο ίδιος ο Roger Ebert.
1) Η φράση "So that's what this is all about" όταν χρησιμοποιείται στις ταινίες σημαίνει πάντοτε «Με απατάς με κάποια άλλη».
2) Όταν υπάρχει κοντινό πλάνο ενός διάσημου διαμαντιού πρέπει να υπάρχει και μια computerized λάμψη που συνοδεύεται απ' τον οξύ ήχο «πινγκ!» Όταν στα θρίλερ υπάρχει κοντινό μαχαιριού με μεγάλη αστραφτερή λεπίδα πρέπει να ακουστεί ο ανατριχιαστικός metal-on-metal ήχος, ακόμη κι αν το μαχαίρι δεν αγγίζει τίποτα.
3) Οι Αυτόματοι Ήχοι: Κάθε ποδήλατο που φαίνεται έστω και σ' ένα καρέ πρέπει να συνοδεύεται από τον ήχο του κουδουνίσματός του. Όλα τα μακρινά πλάνα ενός μικρού συνηθισμένου μαγαζιού σε μικρή πόλη πρέπει οπωσδήποτε να συνοδεύονται από τον ήχο του κουδουνίσματος που κάνει η πόρτα όταν την ανοίγει ένας πελάτης. [Και κάθε νεκροτομείο σε ταινία χρησιμοποιεί το ηχητικό εφέ νερού που στάζει]
4) Fruit Cart: Σε σκηνή καταδίωξης με αυτοκίνητο είναι σχεδόν βέβαιο ότι ένας πάγκος με φρούτα θα αναποδογυριστεί και ο υπαίθριος μανάβης (συνήθως αλλοδαπός) θα βρίσει στη γλώσσα του, θα πάει στη μέση του δρόμου και θα υψώσει τη γροθιά του απειλητικά προς το αυτοκίνητο που απομακρύνεται.
5) Κάθε γυναίκα που εμφανίζεται στην αρχή με τα μαλλιά σε κότσο και με τεράστια, χοντρά, στρογγυλά γυαλιά, πρόκειται μέχρι το τέλος να κάνει εντυπωσιακό make-over. Τότε θα πρέπει να εμφανιστεί στην κορυφή μιας σκάλας, μεταμορφωμένη, καθώς εκπλήσσεται σεμνά με τα βλέμματα θαυμασμού που προκαλεί.
6) Σχετικές ταχύτητες περπατήματος. Άσχετα από το πόσο γρήγορα τρέχει το θύμα, ο δολοφόνος πάντα θα τον πλησιάζει περπατώντας με αργό και σταθερό βηματισμό.
7) "Τell me where you are so I can come and get you". Ατάκα που λέει στον κυνηγημένο ήρωα ένας φίλος του απ' το τηλέφωνο. Τότε όλοι (εκτός απ' τον ήρωα) καταλαβαίνουμε ότι ο φίλος είναι ο δολοφόνος ή συνεργάζεται με τους κακούς.
8) Κανείς ποτέ δε διδάσκεται τίποτα σε μια ταινία που δεν θα του χρειαστεί προς το τέλος. Όποτε μαθαίνουμε για ένα ασυνήθιστο ταλέντο ή κόλπο που ξέρει να κάνει ο ήρωας να ξέρουμε ότι αυτό θα του σώσει στο τέλος τη ζωή.
9) Σε μία τουλάχιστον σκηνή μιας ταινίας σε 'ζούγκλα', το ηχητικό background πρέπει οπωσδήποτε να περιέχει την σχεδόν δαιμονική κραυγή «χου, χου, χου, χου, α, α, α, Α! Α!» ενός ζώου που ποτέ δεν φαίνεται.
10) Κλισέ διάλογοι: ο μπερδεμένος ήρωας πρέπει να πει: "Yes, no... I don't know." (Ή εναλλακτικά "I don't know what to think anymore".) Άλλοι κλισέ διάλογοι: Α: Bob...? B: Yeah? A: ...nothing. (ή ...thanks).
11) Kάθε φιλμ που συνδυάζει στη διαφημιστική του αφίσα τα quotes κριτικών με αποσιωπητικά το κάνει επειδή έχει κάτι να κρύψει. Ένα quote σε πόστερ που λέει: "This movie was... amazing!" –Chicago Tribune, πιθανότατα στην πραγματικότητα έλεγε: "This movie was so awful it is amazing how it ever got made". Λιγότερες από τρεις λέξεις σε διαφημιστικά quotes είναι πραγματικά επικίνδυνες. Στα "Funny...", "What a movie...", κλπ, αυτά που αποσιωπούνται είναι εξαιρετικά ύποπτα.
--------------------------------------------------------------------
clichephobia: Με τον όρο "κλισεφοβία" περιγράφεται στο βιβλίο η φοβία που επηρεάζει ανθρώπους που έχουν δει υπερβολικά πολλές χολιγουντιανές ταινίες. Τα συμπτώματα εμφανίζονται όταν καταστάσεις της πραγματικής ζωής απηχούν κινηματογραφικά κλισέ και ο παθών πρέπει να δράσει για να αποφύγει αυτό που θα συνέβαινε κανονικά στην ταινία.
Για παράδειγμα, αφού ο κλισεφοβικός έχει πει: "Καλά, αυτή είναι η καλύτερη μέρα της ζωής μου!" συνειδητοποιεί ότι θα είναι νεκρός σε λιγότερο από πέντε λεπτά. Ή αν πει: "Τι καταστροφή! Τίποτα χειρότερο δεν θα μπορούσε να συμβεί", συνειδητοποιεί πως κάτι ακόμα χειρότερο θα συμβεί άμεσα. Ή αν είναι σε σταθμό των τρένων και σκεφτεί "έχουμε πολύ ώρα μέχρι να φύγει το τρένο" ξέρει ότι θα το χάσει.
Προσωπικά πολλές φορές εντοπίζω τα cliche-alerts στην καθημερινή μου ζωή. Αν πω: "Δεν θα μας πάρει ώρα, θα αλλάξω το λάστιχο σε πέντε λεπτάκια", σχεδόν κάνω cut και φαντάζομαι τους εαυτούς μας στο ίδιο σημείο ενώ ένας υπότιτλος γράφει: 'Πέντε ώρες μετά...'
σχόλια