Πριν δύο χρόνια η μητέρα μου, μού έφερε δώρο για τα γενέθλιά μου έναν κάκτο «μου θύμισε εσένα γι' αυτό στον πήρα» είπε. Στο μυαλό μου ήρθαν κατευθείαν σκέψεις για τα αγκάθια του και τις δύσκολες σχέσεις. Λες να ήθελε κάτι να μου πει; Άρχισα αμέσως να ψάχνω πληροφορίες.
Έμαθα ότι ονομάζεται Echinopsis cactus κι ότι ανθίζει μία συγκεκριμένη εποχή του χρόνου. Τα άνθη του είναι πανέμορφα και ζουν μόνο για μία νύχτα.
Ανακουφίστηκα κάπως με τις κρυφές ιδιότητες του δώρου γενεθλίων μου που εκτός του ότι αναζωπύρωσε την σχέση μου με την μητέρα μου, άνοιξε κι ένα νέο μυστήριο, πανέμορφο και αγκαθωτό κόσμο. Οι κάκτοι και τα παχύφυτα έγιναν η νέα μου λόξα.
Τα παχύφυτα είναι μία γενική κατάταξη φυτών. Το βασικό τους χαρακτηριστικό είναι ότι είναι φυτά που μαζεύουν, στις ρίζες τους ή στο σώμα τους, υγρά ώστε να μπορούν να αντεπεξέλθουν σε συνθήκες ξηρασίας στις περιοχές που ζουν.
Δυστυχώς γίνεται πολύ μεγάλη καταστροφή από συλλέκτες και φυσιοδίφες. Τα τελευταία χρόνια η νομοθεσία έχει σκληρύνει και οι διασυνοριακοί έλεγχοι έχουν γίνει πιο αποτελεσματικοί όμως το πρόβλημα παραμένει πολύ μεγάλο.
Υπάρχουν πολλές οικογένειες φυτών που τα είδη τους κατηγοριοποιούνται ως παχύφυτα. Ανάμεσα σε αυτές τις οικογένειες είναι οι κάκτοι (Cactaceae), οι αγάβες (Agavoideae), κάποια μέλη της οικογένειας ευφόρβιων (Euphorbiaceae) οι οποίες όταν πληγωθούν εκκρίνουν ένα γαλακτώδες υγρό το οποίο είναι δηλητηριώδες και καυστικό για τα μάτια και μπορεί να προκαλέσει από απλό ερεθισμό μέχρι μόνιμη τύφλωση.
Επίσης, υπάρχουν οι αλόες (Aloaceae), οι κράσουλες και οι εχεβέριες (Crassulaceae). Οι Λίθωπες από την άλλη είναι μία ιδιαίτερη κατηγορία, με πολύ χαρακτηριστικό σχήμα από την Νότιο Αφρική.
Στην φύση τα περισσότερα από αυτά μιμούνται το περιβάλλον τους, για να προστατεύονται από τα ζώα που τα τρώνε. Τα αγκάθια τους είναι αποτέλεσμα της εξέλιξής τους ως είδος και ενώ κάποτε ήταν φύλα μετατράπηκαν σταδιακά σε αγκάθια ώστε να αποφεύγουν τους θηρευτές τους. Υπάρχουν 1.500 με 1.800 είδη κάκτων πάνω στη Γη.
Οι περισσότεροι έχουν παχύ βλαστό, καθόλου φύλλα, πολλά αγκάθια, ενώ ανθίζουν από τον Μάρτιο μέχρι τον Αύγουστο. Η ρίζα του κάκτου είναι πολύ ρηχή.
Υπάρχουν παραισθησιογόνοι κάκτοι, τα γνωστά πεγιότ, και επίσης λένε ότι ο χυμός από φραγκόσυκο, που έχει ένα φανταστικό ροζ χρώμα μπορεί να προκαλέσει παραισθήσεις. Οι κάκτοι μεγαλώνουν πολύ αργά και αυτό τους κάνει γοητευτικούς. Τα είδη είναι τόσα πολλά που σίγουρα υπάρχει ένας κάκτος για το καθένα μας.
Στο Instagram και το Pinterest τα παχύφυτα και οι κάκτοι είναι από τα πιο δημοφιλή φυτά. Είναι τέλεια για διακόσμηση και γράφουν πολύ ωραία στον φακό. Κάποιοι λένε ότι οι κάκτοι και τα παχύφυτα ταιριάζουν στους ανθρώπους της γενιάς μας διότι προσφέρουν πολλά, ενώ ζητάνε λίγα.
Είναι εύκολα στην φροντίδα, δεν θέλουν πολύ νερό, παράγουν οξυγόνο το βράδυ, είναι ιδανικά φυτά για το υπνοδωμάτιο, διακοσμούν όμορφα το σπίτι μας, φυτρώνουν αργά και σταθερά. Σε όλα αυτά να προστεθεί και ότι υπάρχουν σε απίστευτα σχήματα, μεγέθη και χρώματα.
Η κυριαρχία των κάκτων στο ίντερνετ είναι γεγονός αλλά ήθελα να βρω τι συμβαίνει, στην χώρα μας, στην πόλη μας. Ψάχνοντας στο ελληνικό ίντερνετ έπεσα πάνω στην Ελληνική Εταιρεία Κάκτων και Παχύφυτων (ΕΕΚΑΠ). Οι φωτογραφίες τους με ξάφνιασαν και επικοινώνησα άμεσα μαζί τους δίνοντας ραντεβού με τον αντιπρόεδρο της ομάδας Γιάννη Eξάρχου στο κτήμα Συγγρού στην Κηφισιά.
«Ο Ανδρέας Συγγρός ήταν συλλέκτης κάκτων και ήταν ένας από του λόγους που μας παραχώρησαν τον χώρο» με ενημερώνει ο κ. Έξαρχος την ώρα που φτάνω στο θερμοκήπιο. Η αλήθεια είναι ότι ξαφνιάχομαι από την οργάνωση και την ομορφιά του χώρου και φυσικά από την ποικιλία των κάκτων και παχύφυτων που βλέπω μπροστά μου.
«Η πιο γνωστή οικογένεια παχύφυτων είναι οι κάκτοι και είναι αποκλειστικά αμερικάνικο είδος. Ό,τι βλέπουμε από κάκτους στην Ευρώπη ήρθε εδώ μετά την ανακάλυψη της Αμερικής.
Όλοι οι κάκτοι και οι αγάβες είναι φυτά της Αμερικάνικης ηπείρου που εισήχθησαν στην Ελλάδα από τους Φράγκους, έτσι δόθηκε και το όνομα φραγκοσυκιά.
Οι αλόες είναι φυτά που προέρχονται από την Αφρικανική ήπειρο. Οι αθάνατοι, οι φραγκοσυκιές και οι αλόες δεν ανήκαν ποτέ στα είδη της Ελλάδας αλλά τα καταφέρνουν μια χαρά» μου λέει ο κ. Eξάρχου.
Η Ελληνική Εταιρεία Κάκτων και Παχύφυτων ΕΕΚΑΠ, δημιουργήθηκε στις αρχές του 2000. «Υπήρχαν πολλοί που είχαν την ίδια λόξα με μένα και που είχαν προσωπικές συλλογές και ενδιαφέρονταν για κάκτους και παχύφυτα.
Εγώ ξεκίνησα να ασχολούμαι πριν από σαράντα χρόνια περίπου. Μου έκαναν πάντα εντύπωση λόγω του ότι έχουν περίεργα και συμμετρικά σχήματα.
Η ενασχόληση μου με αυτά μου προσφέρει μερικές ώρες ηρεμίας από την αγχωτική καθημερινότητα καθώς και ικανοποίηση όταν τα βλέπω να πηγαίνουν καλά και να ανθίζουν κάτω από την φροντίδα μου».
Τα παχύφυτα μπορούν να μεγαλώνουν σε εξωτερικό και εσωτερικό χώρο. Ένας γενικός κανόνας είναι ότι τα χρωματιστά παχύφυτα προτιμούν εξωτερικούς χώρους και ήλιο ενώ τα πράσινα μπορούν να μεγαλώσουν άνετα και μέσα.
Όταν τα παχύφυτα ή οι κάκτοι μεγαλώνουν σε εσωτερικό χώρο είναι καλό να τοποθετούνται σε σημεία κοντά σε παράθυρα για να δέχονται έστω και έμμεσο φως.
Ένας γενικός κανόνας για το πότισμα είναι ότι το χώμα, από την στιγμή που θα ποτιστεί το φυτό, θα πρέπει να στεγνώσει, να περάσουν δύο με τρεις μέρες και μετά να ποτιστεί πάλι με αρκετό νερό.
Tα παχύφυτα μπορούν να κατηγοριοποιηθούν σε φυτά χειμερινής και καλοκαιρινής ανάπτυξης. Τα πρώτα θέλουν ποτίσματα από την άνοιξη και μετά, ενώ τα χειμερινής από το φθινόπωρο.
Καλό είναι τα φυτά να μένουν τελείως απότιστα κατά την περίοδο που δεν αναπτύσσονται, ανάλογα με το είδος.
Επίσης, όταν ποτίζουμε, καλό είναι η γλάστρα να ποτίζεται καλά με αρκετό νερό. Είναι λάθος να ποτίζουμε με λιγοστό νερό.
Το χώμα πρέπει να είναι πολύ διαπερατό στο νερό και να στεγνώνει εύκολα. Το ακριβές μείγμα ανά φυτό εξαρτάται από τις συνθήκες που έχει το φυτό στη φύση.
Για την δημιουργία κατάλληλου χώματος χρησιμοποιούμε τα παρακάτω υλικά: χώμα γης, συνήθως κοκκινόχωμα, κάποιο καλό φυλλόχωμα, περλίτη, ελαφρόπετρα, σπασμένο μαρμαράκι (artificiel).
Ενώ ξεναγούμαι στο θερμοκήπιο παρατηρώ έναν μικρούλη κάκτο, όσος σχεδόν σαν το νύχι μου και μου κάνει εντύπωση. «Αυτός είναι ο Aztekium ritteri και είναι τριάντα χρονών» λέει ο κ. Έξαρχος.
Οι κάκτοι φυτρώνουν πολύ αργά και ίσως είναι ένας από τους λόγους που μας γοητεύουν. Η ανάπτυξή τους έρχεται σε αντίθεση με την γρήγορη ζωή μας και τους κάνει να κουβαλάνε σοφία εκτός από ομορφιά.
Τα κακτάκια που αγοράζουμε στα φυτώρια είναι τουλάχιστον δύο ετών και για αυτό τον λόγο υπάρχει αυστηρή νομοθεσία για την συλλογή και την καλλιέργεια των κάκτων.
«Ένας γενικός κανόνας που προτρέπουμε τα μέλη μας να ακολουθούν, είναι το να μην προμηθεύονται φυτά που προέρχονται από συλλογή από τη φύση.
Ευτυχώς, υπάρχουν πολλά φυτώρια που πλέον διαθέτουν φυτά μεγαλωμένα σε καλλιέργεια και αυτό δεν είναι δύσκολο. Παρόλα αυτά η παράνομη συλλογή φυτών από την φύση είναι πολύ διαδεδομένη ακόμα και υπάρχουν είδη, που λόγω αυτής της πρακτικής, έχουν εξαφανιστεί και βρίσκονται μόνο σε συλλογές.
Δυστυχώς γίνεται πολύ μεγάλη καταστροφή από συλλέκτες και φυσιοδίφες. Τα τελευταία χρόνια η νομοθεσία έχει σκληρύνει και οι διασυνοριακοί έλεγχοι έχουν γίνει πιο αποτελεσματικοί όμως το πρόβλημα παραμένει πολύ μεγάλο.
Κατά την γνώμη μου το φαινόμενο θα περιοριστεί μόνο αν εμείς που συλλέγουμε επιβάλλουμε στους εαυτούς μας να μην προμηθευόμαστε φυτά αμφίβολης προέλευσης. Με τον τρόπο αυτό περιορίζουμε την ζήτηση και κάνουμε την εμπορία ασύμφορη για τους παρανόμους».
Λίγο πριν φύγω ο κ. Eξάρχου μου λέει για τον πιο σημαντικό συλλέκτη κάκτων και παχύφυτων στον κόσμο, ο οποίος ήταν Έλληνας. «Ο Γιάννης Λαβράνος απεβίωσε τον περασμένο Φεβρουάριο σε ηλικία 96 ετών στην Πορτογαλία όπου ζούσε τα τελευταία χρόνια ήταν ένας από τους πιο σημαντικούς και διάσημους βοτανολόγους.
Συμμετείχε σε πολλές διεθνείς εξερευνητικές βοτανολογικές αποστολές στην Αφρική και στην Μέση Ανατολή και ανακάλυψε πάνω από 20 νέα είδη και μελέτησε χιλιάδες άλλα, πολλά από τα οποία φέρουν και το όνομά του.
Δυστυχώς το έργο του είναι σχεδόν άγνωστο στην Ελλάδα παρότι οι ξένοι τον θεωρούν έναν από τους σημαντικότερους βοτανολόγους στον κόσμο. Η προσωπική του συλλογή αριθμούσε πάνω από 32.000 είδη».
Info:
Η συλλογή αναφοράς φιλοξενείται σε θερμοκήπιο που έχει παραχωρηθεί για αυτό τον σκοπό από το Ινστιτούτο Γεωπονικών Επιστημών στο κτήμα Συγγρού στο Μαρούσι. Η συλλογή αριθμεί πάνω από 250 φυτά. Ο επισκέπτης μπορεί να δει μερικά από τα πιο σπάνια φυτά, μερικά από τα οποία βρίσκονται ήδη υπό εξαφάνιση στην φύση. Η ΕΕΚΑΠ (Ελληνική Εταιρεία Κάκτων και Άλλων Παχύφυτων) είναι ένας σύλλογος ερασιτεχνών που ασχολούνται με την συλλογή και την καλλιέργεια των παχύφυτων. Ιδρύθηκε το 2000 από συλλέκτες με σκοπό την μελέτη και την διάδοση της καλλιέργειας αυτών των φυτών. Ελληνική Εταιρεία Κάκτων & Παχύφυτων ΕΕΚΑΠ / Hellenic Cactus & Succulent So
ΤΟ ΑΡΘΡΟ ΑΥΤΟ ΔΗΜΟΣΙΕΥΤΗΚΕ ΓΙΑ ΠΡΩΤΗ ΦΟΡΑ ΣΤΙΣ 9.4.2018
