Ρομαντικά, νοσταλγικά, ανεκτίμητα, τα θερινά σινεμά της Αθήνας παραμένουν εδώ και πολλές δεκαετίες μια αγαπημένη καλοκαιρινή ψυχαγωγική συνήθεια. Σε ταράτσες, κήπους και δημόσιους χώρους, με την κινηματογραφική ατμόσφαιρα, την ανεμελιά, τις μυρωδιές λουλουδιών, τον έναστρο ουρανό αλλά και το φως του φεγγαριού, αποτελούν την ιερή τελετουργία των μικρών οάσεων της πόλης.
Τα θερινά σινεμά δεν είναι μια απλή επιλογή διασκέδασης για τα καυτά καλοκαιρινά βράδια. Είναι σημεία αναφοράς για πολλές γειτονιές της Αθήνας αλλά και τόποι συνάντησης ετερόκλητων ανθρώπων, οι οποίοι, μακριά από την πίεση της καθημερινότητας, αναζητούν τη μυσταγωγική τους διάσταση.
Ιστορικά, τα πρώτα θερινά σινεμά κάνουν την εμφάνισή τους στις αρχές του περασμένου αιώνα. Συγκεκριμένα, άρχισαν να διαδίδονται από πλανόδιους που έστηναν ένα μεγάλο λευκό πανί σε υπαίθριους χώρους, πλατείες ή ασβεστωμένες αυλές και εκεί πρόβαλλαν τα φιλμ.
Το παλιότερο θερινό σινεμά της πόλης είναι η Αίγλη στο αίθριο του Ζαππείου. «Το πλέον απολαυστικόν κέντρον των Αθηνών» έγραφε μια διαφήμιση της εποχής, ενώ από τις αρχές του 20ού αιώνα το Ζυθεστιατόριον η Αίγλη είχε συνδεθεί με τη μικρή Αθήνα της Βelle Époque και των Βαλκανικών Πολέμων.
Αρχικά, η είσοδος ήταν ελεύθερη, χωρίς κάποιο αντίτιμο, και για την εποχή εκείνη θεωρήθηκε κάτι μοναδικό και πρωτοποριακό. Ήδη, όπως αναγράφεται σε ιστορικές πηγές, στην πλατεία Συντάγματος τα συναντάμε από το καλοκαίρι του 1900, ενώ το 1904 προβάλλεται εκεί η γαλλική βωβή ταινία του Ζορζ Μελιές Ταξίδι στη Σελήνη. Παράλληλα, υπολογίζεται ότι από το 1907 υπήρχαν στην πρωτεύουσα περίπου τριάντα θερινοί κινηματογράφοι.
Το παλιότερο θερινό σινεμά της πόλης είναι η Αίγλη στο αίθριο του Ζαππείου. «Το πλέον απολαυστικόν κέντρον των Αθηνών» έγραφε μια διαφήμιση της εποχής, ενώ από τις αρχές του 20ού αιώνα το Ζυθεστιατόριον η Αίγλη είχε συνδεθεί με τη μικρή Αθήνα της Βelle Époque και των Βαλκανικών Πολέμων. Από τα τέλη της δεκαετίας του 1910, οπότε λειτούργησε, ο κινηματογράφος της Αίγλης δεν άργησε να εξελιχθεί σε σήμα-κατατεθέν της κοινωνικής ζωής της Αθήνας.
Στους παλιότερους θερινούς ανήκει και το Cine Paris, που άνοιξε για πρώτη φορά το 1920. Μάλιστα, η ιδέα για τη δημιουργία του θερινού κινηματογράφου ήταν ενός Έλληνα κομμωτή, ο οποίος ζούσε πολλά χρόνια στο Παρίσι και γι' αυτό το ονόμασε «Paris». Έπειτα, στις αρχές της δεκαετίας του '60 δημιουργείται το κτίριο όπου στεγάζεται μέχρι σήμερα, στην πιο γοητευτική περιοχή της Αθήνας, και λειτουργεί ως θερινό και χειμερινό σινεμά. Στα τέλη του '60 κλείνει και ανοίγει ξανά το 1986, υπό νέα ιδιοκτησία. Έως και σήμερα, τοποθετημένο ακριβώς κάτω από την Ακρόπολη, θεωρείται από τα ομορφότερα θερινά της πόλης.
Επίσης, από τα παλαιότερα θερινά είναι και το Σινέ Θησείον, το οποίο λειτουργεί από το 1935. Με μία μόνο, μικρή, αναγκαστική διακοπή κατά τη διάρκεια της Κατοχής, λειτουργεί αδιάκοπα, έχοντας το προνόμιο της μοναδικής θέας στη φωταγωγημένη Ακρόπολη. Δεν είναι τυχαίο ότι πολλά ξένα μέσα ενημέρωσης το περιλαμβάνουν διαρκώς στα καλύτερα θερινά του κόσμου.
Από το 1932, στην περιοχή των Άνω Πετραλώνων δραστηριοποιείται και ο θερινός κινηματογράφος «Ζέφυρος». Συγκεκριμένα, πρωτοξεκίνησε ως χώρος παρουσίασης παραστάσεων θεάτρου σκιών αλλά από το 1988 εδραιώθηκε ως θερινό σινεμά και σήμερα αποτελεί ένα ξεχωριστό στέκι για τους σινεφίλ.
Σταδιακά, λοιπόν, όλη αυτή η κινηματογραφική εμπειρία αναπτυσσόταν ολοένα και περισσότερο, γι' αυτό και κάποια στιγμή καθιερώθηκε εισιτήριο. Το 1938 οι θερινοί κινηματογράφοι στην Αθήνα ήταν πάνω από εξήντα. Κατά τη διάρκεια της Κατοχής πολλοί πρόβαλλαν πολεμικά χρονικά, ενώ μεταπολεμικά η προσέλευση του κόσμου αυξήθηκε σε πολύ μεγάλο βαθμό. Έτσι, «χρυσή» περίοδος για τα θερινά σινεμά χαρακτηρίζεται η δεκαετία του '60, όταν σε Αθήνα και Πειραιά άγγιζαν τα 300, ενώ στις αρχές του '70 ξεπερνούσαν τους 500.
Αργότερα, λόγω της κυριαρχίας της τηλεόρασης αλλά και του βίντεο, παρατηρήθηκε κάμψη και πολλοί θερινοί έβαλαν «λουκέτο». Από το 1997 σαράντα επτά θερινοί κινηματογράφοι κρίθηκαν διατηρητέοι με στόχο την επιβίωση και την αδιάκοπη λειτουργία τους. Μεταξύ αυτών το Βοξ, η Αίγλη, το Cine Paris, η Αθηναία και η Ριβιέρα.
Αναμφίβολα, πρόκειται για μια ξεχωριστή εμπειρία, η οποία εξακολουθεί να μας γοητεύει ακόμη και στα χρόνια της τεχνολογικής επανάστασης. Μερικές πλαστικές καρέκλες, λίγο αμμοχάλικο, κάποια τραπεζάκια και το λευκό πανί συνεχίζουν να συνοδεύουν τις γλυκές αθηναϊκές βραδιές του καλοκαιριού.
Συνυφασμένα με την αστική παράδοση, τα θερινά σινεμά, εκτός από δροσερά μέρη που προσφέρουν ηρεμία και χαλάρωση εντός του αστικού ιστού, αποτελούν αξιοθέατα της πόλης αλλά και έναν σημαντικό πόλο έλξης για κατοίκους και τουρίστες.
Όπως έλεγε και το γνωστό τραγούδι του Λουκιανού Κηλαηδόνη: «Είναι κάτι νύχτες με φεγγάρι μες στα θερινά τα σινεμά, νύχτες που περνούν, που δεν θα ξαναρθούν, μ' αγιόκλημα και γιασεμιά».
