Τι ακριβώς είναι το «It’s time to open the black boxes»;
Είναι μια εγκατάσταση που αποτελείται από εκατό κουτιά κατασκευασμένα από χοντρό αλουμίνιο. Η ιδέα του μαύρου κουτιού, που υπάρχει και στα αεροπλάνα, είναι ότι όταν ανακαλυφθεί και ανοιχτεί, μπορεί κανείς ν’ αναλύσει γιατί επήλθε μια καταστροφή, ένα ατύχημα. Η δική ιδέα μου είναι ότι, ανοίγοντας αυτά τα κουτιά και βγάζοντας στη φόρα τα μυστικά που μας ταλαιπωρούν όλους, μπορούμε να ξεκινήσουμε έναν διάλογο. Αλλά την έκθεση αυτή την κάτω πριν απ’ το ατύχημα και όχι μετά από αυτό. Έχει, λοιπόν, μία αίσθηση ωρολογιακής βόμβας που πρόκειται να σκάσει, γιατί βλέπεις εκατό κουτιά στοιχισμένα στον χώρο, που έχουν από τη μία άψογη κατασκευή και από την άλλη κάτι που σε τρομάζει, γιατί το ματ μαύρο χρώμα τούς ρουφάει το φως, είναι σαν μικρές μαύρες τρύπες. Υπάρχει και αυτό το στοιχείο του ημιδιάφανου καθρέφτη που έχουν στο εσωτερικό τους και που από μακριά μοιάζει με τοξικό υγρό. Το πρώτο που αντιλαμβάνεσαι όταν μπαίνεις στον χώρο της γκαλερί είναι ήχοι από βόμβες που σκάνε και beeps, και όλο αυτό σου δημιουργεί μία αίσθηση άγχους. Επίσης, το κάθε κουτί κρύβει μέσα του μια λέξη και κάποιους αριθμούς που βλέπεις ανοίγοντάς τα. Η κάθε λέξη ακολουθείται από έναν αριθμό που εννοιολογικά υποστηρίζει την κάθε λέξη και είτε αυξάνεται από το μηδέν και φτάνει σε ένα καθορισμένο νούμερο, είτε γίνεται το αντίστροφο. Στο τέλος, όταν φτάσει στο ανώτατο ή κατώτατο σημείο, γίνεται μία έκρηξη ή δημιουργείται ένα flatline, που είναι η γραμμή του θανάτου.
Πρέπει να βγεις από τον εαυτό σου για να καταλάβεις ότι η κρίση που πραγματεύεται το έργο είναι πιο ευρεία. Γιατί πιστεύω ότι η κρίση που βιώνουμε είναι πολλαπλή, μας δείχνει ότι είμαστε σ' ένα μεταίχμιο.
Πόσες κατηγορίες λέξεων υπάρχουν μέσα στα κουτιά; Τις έχετε ομαδοποιήσει με κάποιον τρόπο;
Υπάρχουν τέσσερις κατηγορίες λέξεων. Από πιο οικονομική ορολογία, όπως Wall Street, banks, PSI, CDS, που συνοδεύονται από τα νούμερα, μέχρι λέξεις που αφορούν έννοιες τις οποίες θέλουμε να προστατεύσουμε, όπως ανεξαρτησία, ελευθερία, αγάπη και αξιοπρέπεια. Το συγκεκριμένο πρότζεκτ ήταν διαδραστικό γιατί ζήτησα απ’ τον κόσμο, μέσα από ένα μπλογκ που έφτιαξα αλλά και από τα social networks, να μου στείλει τις λέξεις εκείνες που θα προβάλλονταν μέσα στα μαύρα κουτιά. Επίσης, συνεργάστηκα με τέσσερις μη κερδοσκοπικούς φορείς, οι οποίοι δραστηριοποιούνται υπέρ των ευάλωτων ομάδων των πολιτών, όπως οι μετανάστες και οι άστεγοι, και άντλησα και από εκεί λέξεις.
Ποιες ήταν οι ερωτήσεις που απευθύνατε στον κόσμο;
Ο κόσμος απαντούσε μονολεκτικά σε δύο ερωτήσεις, οι οποίες ήταν: α) Τι είναι αυτό που σήμερα αισθάνεσαι ότι σε απειλεί περισσότερο και σε τρομάζει; και β) Τι είναι αυτό που αισθάνεσαι ότι απειλείται και θέλεις να το διαφυλάξεις; Οι λέξεις που μαζεύτηκαν ήταν πάνω από χίλιες. Για μένα ήταν μια ιδιαίτερη εμπειρία που δεν είχα ξαναζήσει.
Πώς ο θεατής μπορείς να αποκωδικοποιήσει το έργο σας;
Πρώτα απ’ όλα υπάρχει το αισθητικό κομμάτι, που είναι το εργαλείο μου, γι’ αυτό και με ενδιαφέρει αυτό που βλέπεις να διαθέτει μια τέλεια αισθητική, που να σε ελκύει. Από εκεί και πέρα, όταν αρχίσεις να κοιτάς τις λέξεις και τους αριθμούς, είναι πολύ φυσικό να σου γεννηθούν κάποια ερωτήματα. Να αναρωτιέσαι, για παράδειγμα, «γιατί εδώ έχει τρισεκατομμύρια κι εκεί μια κλίμακα από το μηδέν ως το δέκα;». Επίσης, θα υπάρχει η δυνατότητα μέσω ενός χάρτη-κάτοψη της εγκατάστασης, να εντοπίζει κανείς τις εκάστοτε λέξεις και τους αριθμούς και να διαβάζει μια επεξήγηση για το ποια είναι τα αντίστοιχα μέτρα που έχουν χρησιμοποιηθεί.
Ποια είναι η εννοιολογική σας προσέγγιση σε αυτό το έργο;
Είναι ένα έργο πολύπλοκο, με πολλές αναγνώσεις. Από τη μία είναι η αίσθηση ότι περπατάς μέσα στο έργο. Έχει μια σωματικότητα που έγκειται στο γεγονός ότι σε επηρεάζει και σε προκαλεί να το δεις έξω από σένα, χωρίς να χρειαστεί ν’ ανέβεις στο ταβάνι. Και πρέπει να βγεις από τον εαυτό σου για να καταλάβεις ότι η κρίση που πραγματεύεται το έργο είναι πιο ευρεία. Γιατί πιστεύω ότι η κρίση που βιώνουμε είναι πολλαπλή, μας δείχνει ότι είμαστε σ’ ένα μεταίχμιο, ότι ο τρόπος που έχουμε μάθει να ζούμε αλλάζει. Και αυτό αντανακλάται επάνω μας. Ίσως περισσότερο σ’ εμάς τους Έλληνες, γιατί είμαστε ένας αδύναμος κρίκος, δεν φροντίζαμε κάποια πράγματα και τώρα το πληρώνουμε περισσότερο από τους άλλους. Επιθυμία μου ήταν αυτό το πρότζεκτ, πέρα από το καλλιτεχνικό έργο, να πάρει μια τέτοια μορφή ώστε να εμπλέξει όσο το δυνατόν περισσότερο κόσμο, όχι μόνο στο κοινωνικό κομμάτι αλλά και σε αυτό της παραγωγής. Δηλαδή, μ’ έναν τρόπο ενεργοποιεί, στον βαθμό που μπορεί, έναν κύκλο υγιούς οικονομίας. Διότι είναι μια μεγάλη παραγωγή, έχει κατασκευές, υλικά κ.λπ. και μ’ ενδιέφερε να ενεργοποιηθεί ένας θετικός κύκλος παραγωγής, στο μέτρο που εγώ μπορώ να το κάνω. Γιατί η αλήθεια είναι πως τα τελευταία δύο χρόνια εγώ, άνθρωποι του χώρου μου αλλά και από άλλους χώρους αισθανόμαστε ένα πάγωμα. Δεν τολμάμε να κάνουμε κάτι, δεν υπάρχει καμιά ευκολία στη χρηματοδότηση και αν έχεις κάτι, φοβάσαι μην το ξοδέψεις. Και για μένα, που έχω πιεστεί πάρα πολύ, ήταν ιδιαίτερα δύσκολο να ξεκινήσω ένα τέτοιο πρότζεκτ που να έχει μεγάλη κλίμακα σε όλα τα επίπεδα. Εμπεριέχει ένα ρίσκο. Θεώρησα, όμως, ότι αφού το αποφάσισα, έπρεπε να το κάνω.
Δεν θα κάνω ποτέ ένα έργο που δεν θα το καταλαβαίνει το κοινό και δεν θ' αρέσει στα παιδιά. Διότι αισθάνομαι ότι, όταν δημιουργείς μια εγκατάσταση σ' έναν χώρο, υπάρχει μεν ένα κόνσεπτ, όμως εγώ θέλω πρώτα να ενεργοποιήσω τις αισθήσεις του θεατή και ύστερα το μυαλό του.
Γιατί επιλέγετε να κάνετε κυρίως εγκαταστάσεις μεγάλου μεγέθους;
Διότι χθες είχε έρθει ένα κοριτσάκι εδώ κι ενθουσιάστηκε. Δεν θα κάνω ποτέ ένα έργο που δεν θα το καταλαβαίνει το κοινό και δεν θ’ αρέσει στα παιδιά. Διότι αισθάνομαι ότι, όταν δημιουργείς μια εγκατάσταση σ’ έναν χώρο, υπάρχει μεν ένα κόνσεπτ, όμως εγώ θέλω πρώτα να ενεργοποιήσω τις αισθήσεις του θεατή και ύστερα το μυαλό του. Διότι κατανοώ πως το μυαλό μας λειτουργεί ως ένα σημείο. Από εκεί και πέρα, όταν κάτι μπορέσει να σε αγγίξει σε περισσότερα επίπεδα, τότε σε αγγίζει και πιο βαθιά. Γι’ αυτό θεωρώ σημαντικό και το αισθητικό κομμάτι. Το σωματικό έργο πρέπει να σε τραβάει και να έχει αντίκτυπο σε ‘σενα, να μπορείς να περιηγηθείς μέσα του. Αυτός είναι και ο τρόπος που σκέφτομαι. Ίσως είναι και καθαρά κατασκευαστικό θέμα, του μυαλού μου. Θεωρώ, για παράδειγμα, ότι το μεγαλύτερο έργο που έχω δει είναι μια σειρά του Τζιακομέτι με γλυπτά τόσο μικρά που χωράνε σ’ ένα σπιρτόκουτο, αλλά η κλίμακά τους είναι γιγαντιαία, παγκόσμια. Δηλαδή, το μυαλό μου πάντοτε σκεφτόταν σε μεγάλη κλίμακα και σε σχέση με τον χώρο. Το τρισδιάστατο για μένα ήταν πάντα πιο αληθινό και δεν μ’ ενδιαφέρουν η φόρμα και το αντικείμενο. Νομίζω πως είναι ξεπερασμένα.
Το έργο θα ταξιδέψει και σε άλλα σημεία του κόσμου;
Στόχος μου είναι να ταξιδέψει και σε άλλες χώρες του κόσμου, στην Ιρλανδία, την Πορτογαλία, την Ισπανία, τη Δανία, οπουδήποτε, κι εκεί πάλι να καλούνται οι άνθρωποι να επιλέξουν τις δικές τους λέξεις. Αυτό έχει σημασία σήμερα. Να ξεκινήσει κάτι από την Αθήνα, να έχει έναν σύγχρονο καλλιτεχνικό λόγο, να δείξουμε ότι ο χώρος της διανόησης και της τέχνης έχει τη δική του φωνή και ν’ ανοίξει πάλι αυτός ο μεγάλος κύκλος. Ένας απ’ τους λόγους που δεσμεύτηκα να κάνω το συγκεκριμένο έργο ήταν επειδή ήθελα αυτό το όραμα να ξεκινήσει από την Αθήνα και να συνεχιστεί στον κόσμο, να προστεθούν και άλλες λέξεις. Ν’ αρχίσουμε να βλέπουμε και να συγκρίνουμε. Πιστεύω ότι μετά από λίγο το έργο σε οδηγεί από μόνο του κάπου. Εγώ έβαλα το σπόρο, αλλά οι ρίζες που θα βγουν δεν ξέρουμε πού θα μας οδηγήσουν.
It's Time to Open The Black Boxes! 2 in 1
vitalspaceorg.tumblr.com/ η συνέντευξη δόθηκε στις 19 Απριλίου 2012 στον Φώτη Βαλλάτο
σχόλια