Στη δεκαετία του 1990 αναλαμβάνει καλλιτεχνικός διευθυντής στο Royal Court ο Στίβεν Ντάλτρι. Είναι νέος, θυμωμένος και θορυβώδης. Φέρνει τον αέρα της αμφισβήτησης των 50΄s. Το ίδιο και οι νέοι συγγραφείς του Ρόγιαλ Κορτ.
Η Σάρα Κέιν, ο Τζο Πένχολ, ο Τζεζ Μπάτεργουορθ, ο Αντονι Νίλσον, ο Μάρτιν Μακ Ντόνα, ο Μαρκ Ρέιβενχιλ. Τα έργα τους είναι ωμά, κανένας έλεος για το θεατή. Κάθε ανέβασμα είναι μια πρόκληση.
Το Ρόγιαλ Κορτ είναι το πιο μοντέρνο θέατρο της Ευρώπης. Η πρότασή του είναι ισχυρή. Αυτά τα παιδιά γράφουν και φτιάχνουν το θεατρικό κίνημα που εξακολουθεί να επηρεάζει από άκρη σε άκρη την Ευρώπη μέχρι σήμερα. Λέγεται: «In-yer-face theatre». Μέχρι σήμερα είναι το πιο ισχυρό θεατρικό ρεύμα του μεταπολεμικού κόσμου. Κύριο χαρακτηριστικό του είναι η ωμή αναπαράσταση της πραγματικότητας. Κύριος σκοπός, να ταρακουνηθεί το κοινό. Κυρίως αυτό. Το Ρόγιαλ Κορτ μέσα από επικρίσεις ισχυροποιείται όλο και περισσότερο. Το αναγνωρίζει πρώτα η παγκόσμια θεατρική κοινότητα. Την ίδια εβδομάδα που οι New York Times παρουσιάζουν το Royal Court ως το πιο σημαντικό θέατρο στην Ευρώπη, οι Times το αποκαλούν «χωματερή».
Ένας συγγραφέας γεννιέται
Ο Τζεζ Μπάτεργουερθ γεννήθηκε στο Λονδίνο τον Μάρτιο του 1969. Σπούδασε στο πανεπιστήμιο του Cambridge και είδε τη φήμη του να εκτοξεύεται ακαριαία, όταν το θεατρικό του έργο «Mojo» ανέβηκε στην κεντρική σκηνή του Royal Court Theatre το 1995.
Είχαν προηγηθεί τα έργα που συνέγραψε με άλλους συγγραφείς: I Believe In Love (1992), Huge (1993). Απέσπασε το Βραβείο Καλύτερου Εργου Lawrence Olivier, της Evening Standard και το βραβείο George Devine.
O Στίβεν Ντάλτρι, διάλεξε το 1995 το Mojo για το Royal Court.
"Το Mojo ήταν η πιο γρήγορη απόφαση που πήρα ποτέ ως Καλλιτεχνικός Διευθυντής: είπαμε ναι σχεδόν αμέσως. Θεωρητικά, δεν είναι αυτή η πάγια τακτική στο Royal Court. Αλλά όταν ξέρεις ότι ένα έργο λειτουργεί, το στηρίζεις. Η χρήση της γλώσσας και ο πειραματισμός της φόρμας δεν έμοιαζε με αυτά που έκαναν άλλοι συγγραφείς της εποχής του. Το Μότζο ήταν φρέσκο, γεμάτο ενέργεια και καθόλου προβλέψιμο. Συνήθως, ακόμα και με ένα καλό κείμενο, όταν το διαβάζεις, μαντεύεις τι θα γίνει παρακάτω. Διαβάζοντας το Mojo δεν είχα την παραμικρή ιδέα πού το πάει και το λάτρεψα αυτό."
Ο Sam Mendes ήθελε απεγνωσμένα να είναι το Mojo το κινηματογραφικό του ντεμπούτο. "Ο Sam δε μου μιλούσε για χρόνια μετά" παραδέχεται ο Μπάτεργουερθ.
Μια μαύρη κωμωδία για τους ροκ σταρς και του γκάνγκστερς του Λονδίνου
Mojo: Μια ξέφρενη μαύρη κωμωδία με πυρετώδεις ρυθμούς και παραβολικές αναγωγές πάνω σε θέματα εξουσίας, ελέγχου και προδοσίας. Σαν ένα ξαναδιάβασμα πολιτικών και ψυχολογικών μοτίβων του Σαίξπηρ και του Πίντερ από τον Κουέντιν Ταραντίνο. Αυτό είναι το Mojo. Ένα έργο στα όρια του ροκ θρίλερ, ένα έργο οξύ, βίαιο αλλά και με τόσο χιούμορ και σαρκασμό που ταράσσεσαι παράλληλα από γέλια και από φόβο. Φόβος και υστερία και ταυτόχρονα η δαιμονική αίσθηση ότι όλα θα πάνε καλά! Η ουτοπία της επιτυχίας, η αίσθηση του εύκολου κέρδους σε ένα έργο που δεν προλαβαίνεις να πάρεις ανάσα από τον καταιγισμό και τη ρυθμολογία.
Mοjo σημαίνει βρεμένος αλλά και σεξ απηλ, γοητεία και μάγια. Σύμφωνα με τον συγγραφέα του, Jez Βutterworth: «Το αρχικό έναυσμα για το έργο ήταν μια συζήτηση που είχα με τον Μάλκολμ Μακ Λάρεν για το Σόχο και τη σύγκρουση του πρώιμου ροκ εν ρολ με τη βία των γκάνγκστερ.» Ο Βutterworth έκανε επτά χρόνια μέχρι να γράψει το επόμενο έργο του.
Στο έργο, ο Σίλβερ Τζώνυ είναι ένας ανερχόμενος σταρ της τοπικής Ροκ-εντ-Ρόλ σκηνής στο Σόχο του Λονδίνου το 1958. Τίποτε δεν δείχνει να ανακόπτει την άνοδό του εκτός από τον Έζρα, τον μάνατζέρ του και ιδιοκτήτη του Ατλάντικ-Κλαμπ, όπου εμφανίζεται. O Eζρα δεν θα παραδώσει εύκολα το «αστέρι» του στον Σαμ Ρος, τον αδίστακτο μεγαλοεπιχειρηματία της «νύχτας» που διεκδικεί συστηματικά τον Σίλβερ Τζώνυ, επαγγελματικά και όχι μόνο. Κάποια στιγμή, όμως, ο Έζρα βρίσκεται τεμαχισμένος σε δύο κομμάτια και πεταμένος σε σκουπιδοτενεκέδες έξω από το κλαμπ του, ενώ ο Σίλβερ Τζώνυ αγνοείται. Τα «πρωτοπαλίκαρα» του Εζρα βρίσκονται εγκλωβισμένα στο Ατλάντικ Κλάμπ, περιμένοντας με αγωνία την έλευση του Σαμ Ρος. Ολα δείχνουν ότι πλέον κάνει «παιχνίδι» μόνος του.
Ένα χρονολόγιο της βρετανικής κουλτούρας από την γέννηση του συγγραφέα μέχρι σήμερα
1969: Ο Τζεζ Μπάτεργουερθ γεννιέται στο Λονδίνο.
1975: Οι «Sex Pistols» είναι το πρώτο αυθεντικό πανκ αγγλικό συγκρότημα. Σχηματίζονται υπό την προτροπή και καθοδήγηση του καλλιτέχνη Malcolm McLaren, μιας πολυσχιδούς προσωπικότητας, ο οποίος υπήρξε και νονός του συγκροτήματος, καθώς ήθελε ένα όνομα που να παραπέμπει σε «νέους, σέξυ δολοφόνους». Το 1977, ο Sid Vicious θα αντικαταστήσει τον μπασίστα Glen Matlock.
1976: Γεννιέται στο Λονδίνο το μουσικό συγκρότημα «The Clash», που αποτέλεσε ένα από τα πρώτα συγκροτήματα της αγγλικής πανκ μουσικής σκηνής, με επαναστατική διάθεση στον πολιτικοποιημένο στίχο του και πειραματικές διαθέσεις στην μελωδία και την ενορχήστρωση.
1977: Σχηματίζεται στο Λονδίνο το μουσικό συγκρότημα «The Police», που θα αναδείξει τον Sting ως ένα από τα μεγαλύτερα ονόματα της διεθνούς μουσικής σκηνής.
1979: Οι Pink Floyd βγάζουν το θρυλικό τους άλμπουμ, “The Wall”.
1979: Μετά από μία δεκαετία κατά την οποία η εθνική οικονομία έχει πάρει την κατιούσα, η ανάπτυξη έχει σταματήσει και οι εργατικές απεργίες παρέλυσαν το κράτος, εκλέγεται πρωθυπουργός της Βρετανίας η Μάργκαρετ Θάτσερ.
1982: Ο Πόλεμος των Φώκλαντ
1983: Η Μάργκαρετ Θάτσερ επανεκλέγεται, καθώς τα σκληρά της μέτρα κατάφεραν να ανακόψουν την οικονομική ύφεση.
1988: Ο Μπάτεργουερθ σπουδάζει στο πανεπιστήμιο του Cambridge και γράφει το πρώτο του θεατρικό.
1989: Κατάρρευση του τείχους του Βερολίνου
1990: Η Margaret Thatcher παραιτείται από Πρωθυπουργός της Μεγάλης Βρετανίας και ηγέτης των Συντηρητικών.
1990: Το 93% των νοικοκυριών της Αγγλίας διαθέτει έγχρωμη τηλεόραση, το 87% έχει τηλέφωνο, το 86% πλυντήριο ρούχων, το 80% καταψύκτες, το 60% συσκευή βίντεο και το 47% φούρνο μικροκυμάτων.
1990-1991: Ο Πόλεμος του Κόλπου
1992: Δημιουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
1991: Διαλύεται επίσημα η Σοβιετική Ένωση
1991-1995: Μετά την Κροατία ακολουθεί και ο πόλεμος στην Βοσνία
1994: Ο Tony Blair εκλέγεται ηγέτης του Εργατικού Κόμματος
1995: Το Mojo του Jez Butterworth ανεβαίνει στο Royal Court Theatre σε σκηνοθεσία Ian Rickson.
1995: Στο δώμα του Royal Court Theatre ανεβαίνει το Blasted, πρώτο έργο της Sarah Kane.
1996: Ανεβαίνει στο Λονδίνο το Shopping and Fucking του Mark Ravenhill και αρχίζει σταδιακά να δημιουργείται αυτό που σύντομα θα ονομαστεί in-yer-face-theatre.
1996: Κάνει πρεμιέρα –αρχικά στην Ιρλανδία–, «Η βασίλισσα της ομορφιάς» του Μάρτιν ΜακΝτόνα.
1996: O Danny Boyle σκηνοθετεί το Trainspotting και στοιχειώνει τους εφιάλτες μιας ολόκληρης γενιάς.
1997: Εκδόθηκε ο πρώτος τόμος της σειράς Harry Potter, που έμελλε να γίνει παγκόσμιο εκδοτικό –και όχι μόνο– φαινόμενο. 16 χρόνια αργότερα ο Rupert Grint, που έγινε γνωστός ως Ρον από τις κινηματογραφικές μεταφορές των βιβλίων, θα παίξει στο δεύτερο ανέβασμα του Mojo στο Λονδίνο.
1997: O Jez Butterworth διασκευάζει και σκηνοθετεί το Mojo για τον κινηματογράφο. Ο Harold Pinter κάνει ένα μικρό πέρασμα ως Sam Ross (ρόλος που στο θεατρικό δεν εμφανίζεται ποτέ).
1997: Ο Tony Blair κερδίζει τις εκλογές και γίνεται Πρωθυπουργός της Μεγάλης Βρετανίας. Την ίδια χρονιά, μετά από σχετικά δημοψηφίσματα, η Σκωτία και η Ουαλία αποκτούν τα δικά τους Κοινοβούλια, ανεξάρτητα του Αγγλικού.
1997: Οι Radiohead βγάζουν το άλμπουμ που θα τους καθιερώσει στην συνείδηση του μουσικόφιλου κοινού, OK computer.
1999: Η Sarah Kane αυτοκτονεί σε ηλικία 28 ετών.
2001: O Jez Butterworth γράφει και σκηνοθετεί την ταινία «Birthday Girl» την Nicole Kidman.
2002: Μετά από εφτά χρόνια απουσίας από το θέατρο, ο Μπάτεργουερθ επιστρέφει με το επόμενο έργο του «The Night Heron».
2005: Ο Πίντερ κερδίζει το Νόμπελ λογοτεχνίας και εκφωνεί έναν εξαιρετικά ουσιαστικό λόγο.
2007: Ο Butterworth βραβεύτηκε με το βραβείο E. M. Forster Award από την Αμερικανική Ακαδημία Γραμμάτων και Τεχνών.
2008: Ο Χάρολντ Πίντερ πεθαίνει. Ο Μπάτεργουερθ γράφει το «Parlour Song». Τον Μάρτιο ανεβαίνει στο Atlantic Theatre Company στην Νέα Υόρκη, λαμβάνοντας διθυραμβικές κριτικές.
2009: Τον Μάρτιο το Θέατρο Almeida ανεβάζει την ευρωπαϊκή πρεμιέρα του «Parlour Song». Την ίδια χρονιά θα παρουσιαστεί στο Λονδίνο και το «Jerusalem» του Μπάτεργουερθ στην πρώτη εκδοχή του, ενθουσιάζοντας κοινό και κριτικούς.
2011: Οι Jez και John-Henry Butterworth βραβεύονται με το βραβείο Paul Selvin της Ένωσης Συγγραφέων της Δυτικής Αμερικής (the Writers Guild of America West's??) για το σενάριο της ταινίας “Fair Game” (2010).
2013: Ανεβαίνει στο Harold Pinter Theatre στο Λονδίνο, το Mojo σε σκηνοθεσία και πάλι του Ίαν Ρίκσον.
2014: Κυκλοφορεί στους κινηματογράφους η υπερπαραγωγή «Edge of Tomorrow» με τον Tom Cruise, στην οποία ο Μπάτεργουερθ συνυπογράφει το σενάριο. Τον Οκτώβριο, ο Χιου Τζάκμαν πρωταγωνιστεί στο Μπρόντγουαιη στο τελευταίο έργο του Μπάτεργουερθ «Το Ποτάμι».
Μια συνέντευξη του Tζεζ Μπάτεργουερθ για το έργο
Ποιες είναι οι αναμνήσεις σας από το πρώτο ανέβασμα του Μότζο;
Είχε πολλή, πολλή, πολλή πλάκα. Η εμπειρία ήταν τόσο, μα τόσο συναρπαστική. Κάθε φορά που το έβλεπες, ήταν απίστευτα «καυτό». Κουβαλούσε μπόλικη φωτιά, καθώς και φως. Αυτό το αίσθημα ήταν που έκτοτε πάντοτε προσπαθούσα να ξαναδημιουργήσω.
Σε τι ηλικία το γράψατε;
Στα 25 μου. Εκείνη την περίοδο σου δημιουργούσε την αίσθηση ότι είχε κατορθώσει να συλλάβει κάτι για την φύση του θεάτρου, που δεν το συναντάς συχνά. Είχε μπορέσει να συλλάβει το πώς στήνεις κάτι μπροστά στα μάτια του κοινού και να το κάνεις θέατρο. Είχε συλλάβει το γιατί ήταν θεατρικό έργο. Γι’ αυτό και η μεταφορά του στον κινηματογράφο αποδείχθηκε ανοησία. Γιατί ήταν θεατρικό.
Όταν γυρίζατε την ταινία, σκεφτόσασταν ότι επρόκειτο για θεατρικό;
Φυσικά. Μόνο ένα πράγμα συνέβη στην ταινία στο οποίο πιστεύω και αυτό είναι η τελική σκηνή με τον Χάρολντ Πίντερ που προσπαθεί να αποπλανήσει τον Χανς Μάθεσον και νοιώθεις τον ηλεκτρισμό στην ατμόσφαιρα. Απίστευτο ηλεκτρισμό. Αυτό ήταν κάτι εντελώς διαφορετικό. Όλα τα άλλα μετέδιδαν μια αίσθηση προσποίησης.
Ο Πίντερ ήξερε ότι επρόκειτο για θεατρικό;
Δεν ξέρω εάν το γνώριζε απαραίτητα. Πάντως είχε πολλούς, διαφορετικούς τρόπους που διέκρινε τον κινηματογράφο από το θέατρο. Ανταλλάξαμε αμέτρητες απόψεις, αλλά δεν θυμάμαι εάν ποτέ μιλήσαμε γι’ αυτό.
........................................................................
Πώς προέκυψε όλο αυτό; Ήσασταν ένα θεατρόφιλο παιδί;
Όχι. Μέχρι να πάω στο Cambridge, είχα πάει μόνο σε τέσσερις σχολικές παραστάσεις. Κατά πάσα πιθανότητα είχα δει όλα κι όλα τέσσερα θεατρικά έργα σ’ όλη μου την ζωή. Κι όμως, πήγα στο Cambridge ειδικά για να γράψω θέατρο. Είχα δει μια παράσταση στην οποία έπαιζε ο αδερφός μου και μου φάνηκε τόσο συναρπαστικό. Ακόμα και τώρα που το θυμάμαι, η σκέψη με συναρπάζει. Με συγκλόνισε, ήταν αυτό που ήθελα να κάνω.
Πήγατε και για να παίξετε;
Όχι, πήγα καθαρά για να γράψω. Το είχα γράψει στην αίτηση που μας βάζουν να συμπληρώσουμε και ρωτούσε «τι θέλεις να γίνεις;» και είχα γράψει «συγγραφέας». Αργότερα έπαιξα και σκηνοθέτησα, αλλά ήξερα πως το μόνο που ήθελα πραγματικά ήταν να γράψω. Παρόλο που μέχρι τότε δεν είχα γράψει απολύτως τίποτα.
...................................................................
Το Μότζο άλλαξε την ζωή σας;
Ναι, την άλλαξε. Κατά τρόπο θετικό, αλλά και πολύ καταστρεπτικό. Νομίζω ότι δεν είχα σχεδιάσει το επόμενό μου βήμα. Αυτό ήταν το πρόβλημα. Σαν να επρόκειτο για έλλειψη φαντασίας από πλευράς μου. Ήμουν 25 χρονών και δεν είχα κανένα άλλο, μεγάλο, επόμενο στόχο. Τώρα είμαι σε θέση να το διαπιστώσω. Δεν ήταν από εκείνες τις περιπτώσεις που λέει κανείς: «ωραία, πέτυχα αυτό, τώρα θα βάλω στόχο εκείνο». Πέρασαν επτά χρόνια προτού γράψω το επόμενό μου έργο.
Και τι κάνατε εκείνα τα επτά χρόνια;
Προσπάθησα να γράψω και να γυρίσω ταινίες. Ήμουν στ’ αληθινά χαμένος.
.................................................
Φοβόσασταν μήπως ήσασταν ο συγγραφέας της μιας επιτυχίας στο θέατρο;
Ναι κι επίσης, αισθανόμουν υπεύθυνος για αυτό που συνέβαινε κι αυτό ήταν το λάθος μου. Όταν σταμάτησα να αισθάνομαι έτσι, τότε επανεμφανίστηκε.
Αισθανόσασταν υπεύθυνος για το ότι η έμπνευση σας εγκατέλειψε;
Ναι, ξέρω, τώρα το λέω και ντρέπομαι, αλλά αν με ρωτούσατε τότε, θα έσπευδα να αλλάξω θέμα. Όμως τότε κουβαλούσα μια προσωπική ήττα. Έπρεπε να είχα μείνει στο θέατρο.
Μιλήστε μας για την σχέση σας με τον Πίντερ.
Τον σκηνοθέτησα το 1997 και έγινε μέντοράς μου το 2005. (...) Έκανε κάτι πολύ ευγενικό, χωρίς μάλλον τέτοια πρόθεση, γιατί ανθρώπους σαν τον Χάρολντ τους τιμάμε περισσότερο για την ειλικρίνειά τους παρά για την ευγένεια, αν και πιστεύω ότι ήταν εξαιρετικά ευγενής ως άνθρωπος. Όταν έγραψα το «The Winterling»(??), που είναι γραμμένο τελείως στο δικό του ύφος, ήταν ο πρώτος άνθρωπος που το έστειλα, για να μάθω την γνώμη του και ήταν πολύ ενθαρρυντικός. Του άρεσε αρκετά και δεν εντόπισε καθόλου το γεγονός ότι ακουγόταν σαν τον ίδιο, παρόλο που ήταν αλήθεια. Κι αυτό το βρίσκω εξαιρετικό.
(...)
Είδα τον λόγο που εκφώνησε όταν κέρδισε το βραβείο Νόμπελ, στα πρώτα είκοσι λεπτά σου δίνει οδηγίες πώς να γράψεις ένα θεατρικό και με άγγιξε βαθιά. (...) Κάθισα στο σκοτάδι, άναψα ένα κερί, έγραψα την πρώτη ατάκα και μετά την ακολούθησα να δω πού θα πάει και ήταν τόσο απολαυστικό. Σκεφτόμουν: «Θεέ μου, ο Χάρολντ είναι καθισμένος σε αναπηρικό καροτσάκι, δεν μπορεί καν να πετάξει στην Σουηδία για την βράβευση, φαίνεται σαν να πρόκειται να πεθάνει». Οπότε, όταν άρχισα να γράφω, το γεγονός ότι ακουγόταν σαν αυτόν ήταν ένας φόρος τιμής στον ίδιο και απόδειξη του πόσο αγαπάω την δουλειά του. Ήταν σαν να έχω πάρει μια τρομπέτα και να προσπαθώ να παίξω κάτι και να ακουστώ σαν τον Μάιλς Ντέιβις. Και πιστεύω πως ήταν κάτι πολύ έντιμο και ο καθένας έχει δικαίωμα να το δοκιμάσει. Και όσο πιο πολύ του έμοιαζε, τόσο το καλύτερο. Γιατί δεν είναι καθόλου εύκολο να ηχείς σαν τον Μάιλς Ντέιβις.
JezButterworth – απόσπασμα συνέντευξης στον δημοσιογράφο Jasper Rees
Info:
Mojo του Τζεζ Μπάτεργουερθ
από 28/2 στο θέατρο Πόρτα
Μετάφραση–Σκηνοθεσία: Θωμάς Μοσχόπουλος
Σκηνικά: Ευαγγελία Θεριανού
Κοστούμια: Κλαίρ Μπρέσγουελ
Φωτισμοί: Λευτέρης Παυλόπουλος
Βοηθός Σκηνοθέτης: Άννα Μιχελή
Ερμηνεύουν: Ηλίας Μουλάς, Αργύρης Ξάφης, Γιώργος Παπαγεωργίου, Αλέξης Φουσέκης, Αλέξανδρος Χρυσανθόπουλος, Γιώργος Χρυσοστόμου
Φωτογραφίες: Πάτροκλος Σκαφιδάς
σχόλια