Όταν σάρωνε την Κίνα ο Covid-19, η επιδημία αυτή μας φαινόταν στους περισσότερους κάτι μακρινό, μυστηριώδες, εξωτικό, όπως ήταν για τους Ευρωπαίους του Μεσαίωνα το πάλαι πότε «Βασίλειο του Ουρανού». Ειρωνευόμασταν μάλιστα τους Κινέζους που τρώνε νυχτερίδες και φίδια και που είναι εξπέρ στην πειθαρχία, την αυτοπειθαρχία αλλά και τον αυταρχισμό.
Ώσπου... ώσπου ο νεόκοπος ιός πέρασε στεριές και θάλασσες, έφτασε στην Ευρώπη, τσάκισε τη γειτονική Ιταλία και «ροβόλησε» τώρα κατά μας, απειλώντας εκτός από την υγεία μας με μια νέα παγκόσμια οικονομική καθώς επίσης κοινωνική κρίση που θα κάνει, λέει, εκείνη του '09 να μοιάζει ανέκδοτο.
Οι περισσότεροι ειδικοί συμφωνούν στο πόσο κρίσιμη για την αναχαίτιση της πανδημίας είναι η δραστική μείωση των μετακινήσεων και των κοινωνικών επαφών στις απολύτως απαραίτητες. Κάτι το οποίο σε χώρες με κουλτούρα περισσότερο ατομοκεντρική κι «ατίθαση» επαφίεται καταρχήν στον εθελούσιο αυτοπεριορισμό μας. Που ίσως τελικά να μην είναι και τόσο δραματική προοπτική, αν υποθέσουμε ότι θα ισχύσει για ένα σχετικά περιορισμένο χρονικό διάστημα, πράγμα που φυσικά εξαρτάται κι από το πόσο υπεύθυνα θα συμπεριφερθούμε Πολιτεία και πολίτες.
Ήδη μπήκε «λουκέτο» σε όλους σχεδόν τους χώρους μαζικής συνάθροισης για τουλάχιστον δύο βδομάδες. Δεν αποκλείεται καν μια γενική καραντίνα, δεδομένου ότι η έξαρση της επιδημίας στην Ελλάδα αναμένεται μέσα στο επόμενο δίμηνο.
Το μόνο προηγούμενο με κάποιες αντιστοιχίες που θυμάμαι –πέραν του αρχικού πανικού με τον HIV-AIDS που, παρότι δεν έγινε ποτέ πανδημία, πολλά μπορεί να μας διδάξει για το τι σημαίνει «στίγμα» και πολιτικές της ασθένειας– είναι το πυρηνικό ατύχημα του Τσερνομπίλ, μια άλλη εφιαλτική άνοιξη, εκείνη του 1986. Και τότε ο «εχθρός» ήταν αόρατος, με την ειδοποιό όμως διαφορά ότι οι επιπτώσεις της ραδιενέργειας στην υγεία (και στο σύστημα υγείας) δεν ήταν άμεσες και επιτακτικές, ούτε μπορούσες να «κλείσεις απέξω» τα επικίνδυνα ραδιοϊσότοπα, όσα παραθυρόφυλλα κι αν σφάλιζες.
Έχουμε την ιστορική καλοτυχία να μας βρει τούτο το κακό σε μια εποχή που υπάρχουν ραδιόφωνο, τηλεόραση, Ίντερνετ, που οι περισσότεροι διαθέτουμε pc, tablet, laptop, Skype, συνδρομητική TV ή έστω ένα σμάρτφον, που είμαστε άπαντες σχεδόν connected και άρα μπορούμε να επικοινωνούμε και να ενημερωνόμαστε ανά πάσα στιγμή για τις εξελίξεις.
«Μέσα γρήγορα» λοιπόν ή «Stay the fuck home» όπως αξιώνει ένα δημοφιλές hashtag. Ο παρατεταμένος εγκλεισμός σίγουρα έχει τα θέματά του και δοκιμάζει τις αντοχές όλων μας σε πολλά επίπεδα, αδιάφορο αν είμαστε άτομα κοινωνικά είτε αντικοινωνικά (διότι άλλο το «μονάζω» κατ' επιλογή, άλλο το υποχρεωτικό), αν είμαστε εργένηδες-ισσες, αν μοιραζόμαστε την ίδια στέγη με έναν ή περισσότερους συγκατοίκους, αν έχουμε ή όχι οικογένεια. Οι σπιτόγατοι κι οι σπιτογάτες θα βρεθούν μάλλον στο στοιχείο τους, οι κοινωνικοί και τα υπερκινητικά νευρόσπαστα να δω τι θα κάνουμε!
Και εντάξει, όσοι ζούμε μόνοι θα έχουμε να «τρωγόμαστε» μόνο με τα ρούχα μας, οι άλλοι πώς θα την παλέψουμε; Διότι η παρατεταμένη παραμονή δύο ή περισσότερων ατόμων στον ίδιο χώρο, επί σχεδόν 24ωρου βάσεως, μπορεί να αναθερμάνει τις διαπροσωπικές μας σχέσεις, τη σχέση με έναν μονίμως χαμένο κάπου εκεί έξω εαυτό μας επίσης. Πιθανόν όμως και να μοιράσει «ανάποδες», ειδικά αν έχεις να κουμαντάρεις μικρά ή λίγο μεγαλύτερα παιδιά, που βέβαια επίσης δεν τρελαίνονται να μένουν μέσα μαντρωμένα ολημερίς, έχοντας και τους γονείς τους «μπάστακες»!
Ας πάρουμε όμως την αισιόδοξη, τη μισογεμάτη εκδοχή του ποτηριού που αφορά επίσης το πόσο σοφότεροι μπορεί να βγούμε εντέλει από αυτή την περιπέτεια, ως άτομα και κοινωνίες:
• Καταρχάς το γεγονός και μόνο ότι έχεις ένα κεραμίδι πάνω από το κεφάλι σου με όλα τα κομφόρ, όπου μπορείς να καταφύγεις, είναι πιο σημαντικό από όσο ίσως νόμιζες. Υπάρχουν κάπου 20.000 άστεγοι σε όλη τη χώρα που είναι πολύ πιο άμεσα εκτεθειμένοι σε πιθανή λοίμωξη, το ίδιο και ο πληθυσμός των φυλακών.
Επιπλέον, δεκάδες χιλιάδες μετανάστες και πρόσφυγες βρίσκονται εγκλωβισμένοι στα νησιά, σε υπερπλήρεις δομές με τραγικές συνθήκες υγιεινής. «Η κυβέρνηση πρέπει να μετακινήσει το συντομότερο δυνατό την πλειονότητα των 42.000 ανθρώπων σε κατάλληλη στέγη πριν να είναι πολύ αργά» επεσήμαναν σε ανακοίνωσή τους οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα. Άγνωστο τι μέριμνα έχει ληφθεί γι' αυτές τις ιδιαίτερα ευάλωτες κατηγορίες.
• Εξίσου προνομιούχος πρέπει να νιώθεις αν έχεις μια σταθερά αμειβόμενη απασχόληση την οποία μπορείς να κάνεις και από το σπίτι. Σε κάπου 850.000 υπολογίζονταν πέρσι πανελλαδικά οι άνεργοι, χώρια οι υποαπασχολούμενοι, και δεν ξέρουμε καν τι έχουμε μπροστά. Αν έχεις κοντινό σου πρόσωπο σε αυτές τις κατηγορίες, μην το ξεχνάς και αξίωσε κι από την Πολιτεία να μην το ξεχάσει. Ακόμα κι αν δεν αντιμετωπίζει πρόβλημα στέγης, θα τραβήξει ζόρια.
Ούτε οι σπουδές χάνονται – η ζωντανή διδασκαλία δύσκολα υποκαθίσταται, μπορείς εντούτοις και στο σπίτι να μελετήσεις, άσε που όλα τα εκπαιδευτικά βιβλία είναι online. Υπάρχουν ιντερνετικές εκπαιδευτικές πλατφόρμες που θα μπορούσαν να οργανωθούν και καλύτερα, το υπουργείο Παιδείας προχωρά στην εξ αποστάσεως διδασκαλία για τα δημόσια σχολεία ενώ πολλές πανεπιστημιακές παραδόσεις θα γίνονται πια διαδικτυακά.
• Αυτό το τελευταίο μην το γελάς καθόλου. Έχουμε την ιστορική κωλοφαρδία να μας βρει τούτο το κακό σε μια εποχή που υπάρχουν ραδιόφωνο, τηλεόραση, Ίντερνετ, που οι περισσότεροι διαθέτουμε pc, tablet, laptop, Skype, συνδρομητική TV ή έστω ένα σμάρτφον, που είμαστε άπαντες σχεδόν connected και άρα μπορούμε να επικοινωνούμε και να ενημερωνόμαστε ανά πάσα στιγμή για τις εξελίξεις.
Χρειάζεται βέβαια πολλή προσοχή στο τι βλέπουμε, τι ακούμε και τι πιστεύουμε, καθώς η παραπληροφόρηση και τα fake news «κάνουν πάρτι» και με τον κορωνοϊό. Από διάφορα δήθεν θεραπευτικά μαντζούνια και πρακτικές μέχρι θεωρίες συνωμοσίας που, επιστρατεύοντας διάφορα πιθανά κι απίθανα σενάρια, σχετικοποιούν έναν εντελώς υπαρκτό κίνδυνο. Θέματα για διαβούλευση πάντα μπορούν να βρεθούν, όμως η υποχονδρία, η καχυποψία, οι κομπογιαννιτισμοί και διάφοροι μεταφυσικοί, πολιτιστικοί ή πολιτικοποιημένοι τάχα παραλογισμοί ας μείνουν κατά μέρος, τουλάχιστον σε αυτή την κρίσιμη φάση. Το καλό είναι ότι για ένα τουλάχιστον διάστημα θα έχεις περισσότερο διαθέσιμο χρόνο να ελέγχεις την αξιοπιστία μιας είδησης και ενός μέσου.
• Έχεις φροντίσει εννοείται για κάποιες βασικές προμήθειες αλλά για το θεό, πραγματικά δεν χρειάζεσαι ένα φορτηγό χαρτιά τουαλέτας κι ένα βουνό ζυμαρικά, ούτε λέει να κάνεις στοκ όλο το φαρμακείο της γειτονιάς στερώντας έτσι ακόμα και πρώτης ανάγκης φάρμακα από ανθρώπους που πραγματικά τα χρειάζονται.
• Εκμεταλλεύσου την ευκαιρία για να κάνεις όλες εκείνες τις τακτοποιήσεις και τα μαστορέματα που πάντα ανέβαλες ή είχες επίτηδες ξεχάσει, παρότι «φώναζαν» από καιρό. Θα εκπλαγείς από το πόσα πράγματα έχεις παραμελήσει στον χώρο που ζεις, ενδεχομένως και στον εαυτό σου, στο «κουπί» που τραβάς καθημερινά.
Ακόμα περισσότερο θα εκπλαγείς από τις ανακαλύψεις που μπορεί να κάνεις σκαλίζοντας ντουλάπια, συρτάρια, πατάρια, σοφίτες, φακέλους κ.λπ. Αν έχεις βεράντα ή κήπο δεν το συζητώ, είσαι άρχοντας! Και μην ξεχνάς, αν σε νορμάλ συνθήκες η καθαριότητα είναι μισή αρχοντιά, στις έκτακτες είναι ολόκληρη.
• Μη σταματάς να εξασκείς καθημερινά πνεύμα και σώμα. Το διάβασμα είναι ως προς αυτό προτιμότερο από το ατέλειωτο, αταβιστικό ιντερνετικό surfing και το «λιώσιμο» με τα videogames, άσε που δεν έχεις πια καμιά δικαιολογία να μην κάνεις φύλλο και φτερό το «Αναζητώντας το Χαμένο Χρόνο» του Προυστ ή έστω τον «Οδυσσέα» του Τζόις!
Βάλε στόχο να γυμνάζεσαι τουλάχιστον 30' την ημέρα. Δεν χρειάζεσαι καν όργανα και ειδικό εξοπλισμό, αν το ψάξεις λίγο θα δεις πως ένα σωρό πράγματα μπορείς να κάνεις και δίχως αυτά. Υπόψη κιόλας ότι πολλές σχολές γιόγκα, καποέιρα κ.ά. έχουν ήδη ξεκινήσει διαδικτυακά μαθήματα. Το ποδήλατο, το τρέξιμο, το βάδην, το κολύμπι είναι θαυμάσιες εναλλακτικές, εφόσον φυσικά γίνονται κατά μόνας ή σε απόσταση ασφαλείας.
• «Τα ωραιότερα ταξίδια τα κάνεις ακίνητος» έγραφε κάποιος ποιητής, μια εποχή που ακόμα και το τηλέφωνο σπάνιζε. Σήμερα, χάρη στο Ίντερνετ, μπορείς να επισκεφθείς εικονικά και δωρεάν ένα σωρό μουσεία, γκαλερί, βιβλιοθήκες, αρχαιολογικούς χώρους, να ταξιδέψεις νοητά όπου Γης, μέχρι και στο διάστημα, να παρακολουθήσεις online ακόμα και ζωντανές συναυλίες ή παραστάσεις.
• Αν έχεις παιδιά στο σπίτι που πρέπει να κρατάς μέσα είναι «πακέτο», είναι συχνά η πιο δύσκολη συγκατοίκηση, προσπαθήστε όμως από κοινού να βρείτε ένα πεδίο συνύπαρξης και αλληλοκατανόησης και ανοχής για να μην καταλήξετε σε κινηματογραφικές καταστάσεις τύπου «Σπιρτόκουτο». Αν τα παιδιά είναι μικρά, προσανατόλισέ τα όσο γίνεται σε ενδιαφέρουσες, ελκυστικές δραστηριότητες, ξαναγίνε και συ για λίγο παιδί αν χρειαστεί, δεν θα σε χαλάσει. Αν πάλι είσαι στην «απέναντι» πλευρά, δείξε κατανόηση στους «γέρους» σου και τις παραξενιές τους, ίσως μεγαλώνοντας να αποκτήσεις περισσότερες.
• Αν έχεις ηλικιωμένους, που αποτελούν και το Νο1 target group της επιδημίας, πρόσφερέ τους λίγο παραπάνω από τον χρόνο σου, τώρα που μπορείς, και μαζί όλη τη φροντίδα και την αγάπη που αξίζουν, ειδικά που δεν έχουν τις δικές σου δυνατότητες «διαφυγής». Ξεχνάμε καμιά φορά πόσες διακρίσεις, πόση απαξίωση και κοινωνικό ρατσισμό, ακόμα και σε νορμάλ συνθήκες, υφίστανται οι ηλικιωμένοι γιατί είναι δυσκίνητοι, δεν παράγουν, «τρώνε από τα έτοιμα», έχουν ιδέες παλιακές κ.λπ., είναι επίσης φιλάσθενοι. Όμως τα πράγματα δεν είναι ούτε πάντα, ούτε μόνο έτσι. Διδάξου από την εμπειρία τους, παραδειγματίσου από τη μεγαλοθυμία, την καρτερικότητα, την ανιδιοτελή τους βοήθεια και προσφορά.
• Αν πάλι συγκατοικείς με κάποιον σύντροφο που μετά βίας βρίσκατε λίγο χρόνο για σας ακόμα και τα Σαββατοκύριακα, ευκαιρία να ξανασμίξετε μέχρι σιχασιάς ή να συνειδητοποιήσετε επιτέλους πως πολύ κακώς είσαστε ακόμα μαζί. Win-win. Με την ευκαιρία, αχρείαστες να 'ναι, αλλά να θυμίσω ότι στο Ίντερνετ υπάρχουν άφθονες ιστοσελίδες αφιερωμένες στις κατά μόνας ηδονές που έχουν αρχίσει μάλιστα τις «premium» προσφορές, ενώ φαίνεται ότι το virtual sex θα «φορεθεί» πολύ φέτος.
• Μπες στο πνεύμα των καιρών. Διάβασε βιβλία που αναφέρονται ή παίρνουν αφορμή από πραγματικές ή φανταστικές επιδημίες όπως το «Δεκαήμερο» του Βοκάκιου, που έκανε και ταινία ο Παζολίνι, την κλασική «Πανούκλα» του Καμί, τις «Πόλεις της Κόκκινης Νύχτας» του Μπάροουζ, «Τα Χρόνια της Αρρώστιας» του Νόρμαν Σπίνραντ, την «Αρρώστια ως Μεταφορά» της Σούζαν Σόντανγκ, τον «Θάνατο στη Βενετία» του Τόμας Μαν, που μετέφερε αριστουργηματικά στο σινεμά ο Βισκόντι, το «Μαγικό Βουνό» του ίδιου συγγραφέα, αλλά και τον «Λοιμό» του Ανδρέα Φραγκιά. Εντρύφησε στις βιοπολιτικές αναζητήσεις του Μισέλ Φουκό και του Τζόρτζιο Αγκάμπεν.
Δες ταινίες όπως τα «Contagion», «12 Monkeys», «The Andromeda Strain», «Cargo», «Train to Busan», «Η Έβδομη Σφραγίδα», «Ζωντανός Θρύλος», «Ο Πλανήτης των Πιθήκων», «Παγκόσμιος Πόλεμος Ζ», «Το Ξέσπασμα», εννοείται και τον «Κυνόδοντα», αναζήτησε το ντοκιμαντέρ «Pandemic» και τη σειρά «Rain» (Netflix), παίξε online το «προφητικό» Plague Inc. (2017).
• Κάνε με την ευκαιρία ένα γερό «clean up» όχι μόνο στο σκληρό δίσκο του υπολογιστή σου αλλά και στον δικό σου. Ξανασκέψου ή αναθεώρησε επιλογές, προτεραιότητες, πρακτικές, στόχους, δυνατότητες. Σπάνια θα ξαναβρείς τέτοια άνεση χρόνου να το κάνεις, σαν ξαναμπείς στη βιοπάλη – πρόσωπα, πράγματα και καταστάσεις που σε κρατάνε καθηλωμένο «ποντάρουν» σε αυτό ακριβώς.
• Ακόμα και με τις πιο αισιόδοξες προοπτικές, ο κόσμος δεν θα είναι ποτέ πια ο ίδιος μετά την «επέλαση» του Covid-19. Οι αλλαγές θα είναι μεγαλύτερες κι από αυτές που ακολούθησαν τη «σημαδιακή» 11η Σεπτεμβρίου του 2001. Μήπως να ξαναβάλουμε στο μικροσκόπιο το πώς πορευόμαστε ως είδος στην οικονομία, την υγεία, την κοινωνική οργάνωση, την περιβαλλοντική πρόκληση; Να ξαναδούμε τα πλεονεκτήματα της συλλογικότητας έναντι της ατομικότητας, της δημόσιας υγείας απέναντι στην ιδιωτική, να επιδιώξουμε ξανά το θεωρητικά ανέφικτο απέναντι στο δυσοίωνο πεπρωμένο του λογιζόμενου ως μόνου εφικτού; Να λύσουμε τον γρίφο του πώς αντιμετωπίζονται καταστάσεις έκτακτης ανάγκης δίχως εκπτώσεις σε δικαιώματα και ελευθερίες;
Μεγάλο ενδιαφέρον έχει επίσης να παρατηρήσει κανείς το πόσο διαφορετικά αντιμετώπισαν και αντιμετωπίζουν την πανδημία διάφορες χώρες ανά τον κόσμο – αλλιώς στην Κίνα, αλλιώς στην Ε.Ε., τις ΗΠΑ, την Αγγλία, αλλιώς στη Νότια Κορέα που είναι μάλλον το πιο επιτυχημένο παράδειγμα ως τώρα.
• Κι αν κάποιοι έχουμε να προβληματιστούμε μόνο με το πώς θα σκοτώσουμε την ώρα μας, γιατροί, νοσηλευτές, ιατρικό προσωπικό αλλά επίσης εργαζόμενοι σε πρατήρια, φούρνους, take away, σούπερ μάρκετ, ντελιβεράδες επίσης είναι από τα επαγγέλματα που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή. Ας είμαστε συνεργάσιμοι και αλληλέγγυοι.
σχόλια