H βράβευση της Περίπτωσης Φίνκλερ με το σημαντικό βραβείο Μαν Μπούκερ 2010 υπήρξε τόσο αμφιλεγόμενη όσο τα θέματα του ίδιου του βιβλίου. Ο 68χρονος Βρετανός Εβραίος δημοσιογράφος και συγγραφέας Χάουαρντ Τζέικομπσον παραδέχτηκε ότι το βραβείο ήταν κάτι που το ήθελε πολύ: «Ο Αισχύλος κέρδισε βραβεία, ο Σοφοκλής κέρδισε βραβεία. Τα βραβεία υπήρχαν ανέκαθεν και είναι σχεδόν καταχθόνια αν δεν τα κερδίσεις».
Ο Τζέικομπσον γράφει όπως μιλάει, και ακόμα καλύτερα: με χιούμορ και αμυδρή μελαγχολία. Η Περίπτωση Φίνκλερ είναι το πρώτο κωμικό μυθιστόρημα που βραβεύτηκε με το Μπούκερ τα τελευταία 25 χρόνια κι αυτό ακριβώς το κωμικό του στοιχείο είναι που δίχασκριτικούς και αναγνώστες. Με όχημα την κωμωδία, την οποία τονίζει διαρκώς πως θεωρεί μέσο έκφρασης της αλήθειας κι όχι παρηγοριάς, ο Τζέικομπσον αφηγείται τις σχέσεις τριών ανδρών: του Τζούλιαν Τρέσλαβ, του Λίμπορ Σέβτσικ και του Σαμ Φίνκλερ. Οι δύο τελευταίοι είναι Εβραίοι. Ο πρώτος όχι. Με βασικό ήρωα τον μη- Εβραίο Τρέσλαβ, λοιπόν, ο Τζέικομπσον εξερευνά ζητήματα εθνικής ταυτότητας, πολιτιστικού υπόβαθρου, σχολιάζει εάν και κατά πόσο η «εβραιοσύνη» είναι παράσημο ή λεκές. Ταυτόχρονα, δε, είναι ένα βιβλίο-ύμνος στην ανδρική φιλία, τ' απωθημένα που γιγαντώνονται και τελικά στοιχειώνουν και πραγματεύεται ταυτόχρονα ό,τι μπορεί να βασανίζει τον σύγχρονο άντρα: την επαγγελματική και κοινωνική καταξίωση, την πατρότητα, την ομοφυλοφιλία.
Κεντρικό περιστατικό του βιβλίου είναι η επίθεση και ληστεία της οποίας πέφτει θύμα ο Τζούλιαν Τρέσλαβ (ο οποίος, κάθε φορά που συστήνεται, «σέρνει κάμποσο την πρώτη συλλαβή του μικρού του ονόματος» - Τζου, όπως Jew, Εβραίος), καθώς επιστρέφει από μια βραδιά που πέρασε με τους δύο Εβραίους φίλους του. Στο συγχυσμένο του μυαλό, θεωρεί ότι ο ληστής ήταν γυναίκα κι η επίθεση είχε αντισημιτικά αίτια. Το περιστατικό γίνεται η αφορμή για μία σειρά αναθεωρήσεων, εκ βαθέων συζητήσεων και στοχασμών. Όλα με χιούμορ. Όλα με μια γλυκιά μελαγχολία. Όλα με μια γερή δόση σωστής βρετανικής ειρωνείας.
Ο Τρέσλαβ, βασικός ήρωας του βιβλίου, ζηλεύει τους Εβραίους επειδή ακριβώς ζηλεύει τους φίλους του, όχι μόνο γιατί είναι Εβραί- οι αλλά και γιατί είναι -ή θεωρεί ότι είναι- πιο καλλιεργημένοι από αυτόν, γιατί η εβραιοσύνη τους είναι μια αφετηρία κι ένα σημείο αναφοράς, γιατί το ότι χήρεψαν πρόσφατα σημαίνει ότι μια γυναίκα που αγάπησαν πέθανε στην αγκαλιά τους. Τους ζηλεύει γιατί, στο κατώφλι των πενήντα πια, συνειδητοποιεί ότι ως τώρα οι σχέσεις του με τις γυναίκες βασίστηκαν στον οίκτο, ενώ με τους άντρες στο δέος. Σε τίποτα παραπάνω από αυτό.
Η Περίπτωση Φίνκλερ ανήκει στην κατηγορία εκείνων των βιβλίων όπου, αυτά που συμβαίνουν, ενώ δεν είναι τόσο πολλά, είναι πολύ γεμάτα. Σε πολλά σημεία θυμίζει τα καλύτερα μυθιστορήματα του Ίαν ΜακΓιούαν, κι επίσης -πολύ βασικό- ξεχειλίζει βρετανικότητα. Με ύφος απλό και σαρκαστικό ο Τζέικομπσον θίγει με επιτυχία ζητήματα τόσο κρίσιμα που εύκολα θα μπορούσαν να τον εκθέσουν ανεπανόρθωτα: τις συμπλοκές στη Γάζα και το Παλαιστινιακό, τη χαώδη διαφορά μεταξύ του να είσαι Εβραίος και του να είσαι Ισραηλινός, τα σεξουαλικά πλεονεκτήματα της περιτομής.
Πρόκειται για ένα βιβλίο, βέβαια, που εκτός όλων των άλλων, έχει πολλή πλάκα. Οι κριτικοί που του απένειμαν το πολυπόθητο βραβείο επεσήμαναν ότι το βιβλίο «έχει γέλιο, αλλά είναι ένα γέλιο στο σκοτάδι», για να συνεχίσουν ότι «το βιβλίο αυτό είναι τελικά σοφό». Ο ίδιος ο Τζέικομπσον αποτάσσεται σχεδόν μετά βδελυγμίας τον χαρακτηρισμό του «Βρετανού Φίλιπ Ροθ» και σπεύδει να τονίσει ότι θεωρεί εαυτόν μία «αρσενική, Εβραία Τζέιν Όστεν». Όλα αυτά είναι αναμφίβολα ιδιαιτέρως γαργαλιστικά κι η αλήθεια είναι ότι πιθανώς το μελάνι που έχει χυθεί για την Περίπτωση Φίνκλερ είναι περισσότερο από του ίδιου του βιβλίου.
Ό,τι και να έχει γραφτεί, όμως, η Περίπτωση Φίνκλερ είναι ένα εξαίσιο, απολαυστικό βιβλίο. Στην περίπτωσή μας, κιόλας, υπάρχει ακόμη μία ευχάριστη έκπληξη: η μετάφραση του Μπαμπασάκη αποδίδει τα δύσκολα λογοπαίγνια του Τζέικομπσον εξαιρετικά. Συνοπτικά και εν περιλήψει, λοιπόν, είναι ένα από αυτά τα λίγα καλά βιβλία που ξεχωρίζουν. Κι επειδή αυτό είναι σχεδόν απροσδόκητο, είναι ακόμα καλύτερα.
σχόλια