Οι εργατικές πολυκατοικίες στο Δουργούτι
Το Δουργούτι ήταν μια περιοχή με χωράφια μέχρι να φτάσουν στην Αθήνα οι πρώτοι Αρμένιοι πρόσφυγες το 1914. Το Τάγμα των Ιπποτών της Μάλτας αγοράζει ένα οικόπεδο κοντά στη λεωφόρο Συγγρού κι έτσι στεγάζεται εκεί το πρώτο κύμα Αρμένιων ρωμαιοκαθολικών προσφύγων που ιδρύουν την Καθολική Αρµενική Εκκλησία και το αρµένικο σχολείο.
Η αθηναϊκή οικογένεια Δουργούτη ή Δουρούτη, στην οποία ανήκε η περιοχή, δίνει στον νέο οικισμό το όνομα Δουργούτι ή Αρμένικα. Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, το 1922, εγκαθίστανται στην περιοχή Έλληνες από τη Σµύρνη, το Αϊβαλί, τη Σύλλη, την Τραπεζούντα, τη Σαµψούντα και άλλες περιοχές της Μικράς Ασίας, μαζί με ένα νέο κύμα Αρµενίων, δημιουργώντας μια παραγκούπολη και στήνοντας παραπήγματα σε κάθε ελεύθερο σημείο.
Την περίοδο του Εµφυλίου (1946-49) οι πολιτικά αντιφρονούντες κατέφευγαν στο Δουργούτι γιατί η πυκνή κατοίκηση της παραγκούπολης και η δαιδαλώδης δομή της τους επέτρεπαν να κρυφτούν ευκολότερα.
Το 1924, με τα λεφτά που δίνει η Ιταλία στην Ελλάδα ως πολεμική αποζημίωση, χτίζονται τα «Ιταλικά», είκοσι τέσσερα πέτρινα µονώροφα σπίτια σε έξι σειρές, όπου κατοικούν 100 οικογένειες προσφύγων. Τη δεκαετία του 1930, σε μια προσπάθεια να κατεδαφιστούν οι παράγκες και οι άνθρωποι να μείνουν σε καλύτερες συνθήκες, χτίζονται οι πρώτες επτά πολυκατοικίες πίσω από το Ιντερκοντινένταλ, γνωστές ως «Βενιζελικά». Οι πρώτες τέσσερις («Α», «Β», «Γ» και «Δ») σχεδιάζονται από τους αρχιτέκτονες Δημήτρη Κυριακό και Κίμωνα Λάσκαρη, ακολουθώντας τις αρχές του κινήματος bauhaus, και συμπληρώνονται αργότερα από τρεις μεγαλύτερες («Ε», «ΣΤ», «Ζ») σε σχήμα Π και Γ από τον Άγγελο Σιάγα.
Την περίοδο του Εµφυλίου (1946-49) οι πολιτικά αντιφρονούντες κατέφευγαν στο Δουργούτι γιατί η πυκνή κατοίκηση της παραγκούπολης και η δαιδαλώδης δομή της τους επέτρεπαν να κρυφτούν ευκολότερα. Οι παράγκες άλλαξαν αρκετές φορές ιδιοκτήτες, γιατί κυρίως οι Αρμένιοι επέστρεψαν σταδιακά στη Σοβιετική Δημοκρατία της Αρμενίας, από το 1926 μέχρι και την κατεδάφισή τους. Στη θέση τους πήγαν φτωχοί επαρχιώτες από διάφορες περιοχές της Ελλάδας.
Το 1965 ο Γεώργιος Παπανδρέου κατεδαφίζει τις παράγκες και τα «Ιταλικά» και χτίζει συγκροτήματα διαμερισμάτων, ανεγείροντας και τη δεκαώροφη πολυκατοικία της οδού Σφιγγός 8, την τελευταία που κατασκευάζει το κράτος για τους πρόσφυγες της περιοχής. Το 1980 στο Δουργούτι –που ονομάζεται πλέον Νέος Κόσμος– έρχονται εσωτερικοί μετανάστες από την ελληνική επαρχία και νοικιάζουν ή αγοράζουν διαμερίσματα, αλλά και μετανάστες από τα Βαλκάνια και τις αραβικές χώρες.
Το 1954 εκεί γυρίζεται η ταινία Μαγική Πόλις του Νίκου Κούνδουρου, η οποία µε ρεαλισµό και ειλικρίνεια δείχνει όλες τις όψεις μιας γειτονιάς που ήταν ταμπού για τους Αθηναίους. Το µοναδικό έργο που έχει πραγµατοποιηθεί στη γειτονιά τα τελευταία χρόνια είναι η ανάπλαση των εξωτερικών όψεων των προσφυγικών πολυκατοικιών στο πλαίσιο των Ολυµπιακών Αγώνων το 2004.
Η θέα στον λόφο πάνω από την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου Κυνοσάργους από όπου βλέπεις όλη την Αθήνα
Η συνοικία Κυνοσάργους βρίσκεται στα βορειοανατολικά του Νέου Κόσμου. Ονομάστηκε έτσι επειδή από ανασκαφές που έγιναν σε οικόπεδο πίσω από τον ιερό ναό του Αγίου Παντελεήμονος Ιλισού διαπιστώθηκε πως στην αρχαιότητα υπήρχε εκεί το Γυμνάσιο Κυνόσαργες, γυμναστήριο του 6ου π.Χ. αιώνα, όπου γυμνάζονταν οι «νόθοι», νέοι που ένας από τους γονείς τους δεν ήταν Αθηναίος.
Η λέξη Κυνόσαργες προέρχεται από έναν «κύνα αργόν» (σκύλο λευκό ή ταχύ) που, σύμφωνα με τον μύθο, άρπαξε κομμάτια από το ζώο που προοριζόταν να θυσιαστεί προς τιμήν του Ηρακλή. Στον λόφο του Κυνοσάργους υπάρχει ο ναός του Αγίου Γεωργίου, απ’ όπου έχεις θέα σε όλη την Αθήνα. Ο λόφος δεν είναι και στην καλύτερη κατάσταση, αλλά η πανοραμική θέα σε όλο το λεκανοπέδιο είναι μαγευτική.
Η λαϊκή αγορά Σαρκουδίνου
Η λαϊκή αγορά της οδού Μήτρου Σαρκουδίνου που γίνεται κάθε Σάββατο είναι από τις πιο μεγάλες της Αθήνας (αν όχι η μεγαλύτερη), με μεγάλη ποικιλία εποχικών προϊόντων από παραγωγούς απ’ όλη την Ελλάδα. Το σημείο όπου συναντιούνται όλες οι φυλές της γειτονιάς.
Τα ανακαινισμένα γήπεδα μπάσκετ στο Χέλντραϊχ
Τον περασμένο Ιούνιο ο street artist SAME84 και ο εικαστικός Ath1281, με πρωτοβουλία του Ιδρύματος Ωνάση, μετέτρεψαν σε έργα τέχνης τα δάπεδα των γηπέδων μπάσκετ που βρίσκονται στο 39ο Κέντρο Νεότητας (Σαρκουδίνου & Κασομούλη) και στο 60ό Κέντρο Νεότητας (Χέλντραϊχ, Πάρκο Δουργουτίου). Τα πολύχρωμα τεράστια επιδαπέδια γκράφιτι και ο περίγυρος των γηπέδων άλλαξαν την εικόνα της περιοχής, κάνοντας τον χώρο πιο όμορφο και χαρούμενο.
Η αερογέφυρα Λαγουμιτζή την Ανάσταση
Ένα έθιμο που έρχεται από πολύ παλιά και τα τελευταία χρόνια γίνεται θέμα στα social media: Κάθε Ανάσταση, μόλις ακουστεί το «Χριστός Ανέστη», η αερογέφυρα παίρνει κυριολεκτικά φωτιά από τις κροτίδες, τα βεγγαλικά αλλά και τις μολότοφ που πετούν οι θερμόαιμοι κάτοικοι μπροστά από την εκκλησία της Αναλήψεως. Δεν είναι χαρακτηριστικό μόνο της περιοχής, εδώ όμως συμβαίνει σε υπερβολικό βαθμό και έχει γίνει σχεδόν αξιοθέατο.
Στέγη Ιδρύματος Ωνάση
Από το 2010 η Στέγη είναι το μέρος όπου ο σύγχρονος πολιτισμός συναντά την αισθητική και την επιστήμη, ο χώρος όπου τολμηροί και ανήσυχοι καλλιτέχνες, Έλληνες και ξένοι, βρίσκουν τις ιδανικές συνθήκες για να προβάλουν τη δουλειά τους, αλλά και ένας τόπος όπου πυροδοτούνται συζητήσεις για τα σημαντικά που δεν είναι αυτονόητα.
Η Στέγη, το πιο αναγνωρίσιμο και χαρακτηριστικό κτίριο της λεωφόρου Συγγρού, σχεδιασμένη από το γαλλικό αρχιτεκτονικό γραφείο Αrchitecture Studio, έχει φιλοξενήσει και συνεχίζει να φιλοξενεί θεατρικές, χορευτικές, μουσικές, κινηματογραφικές, εικαστικές και ψηφιακές παραστάσεις. Οι δράσεις της, με έδρα την Αθήνα, βγαίνουν πλέον από την περιοχή του Νέου Κόσμου και γίνονται σε κάθε σημείο της πόλης.
ΕΜΣΤ
Το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (ΕΜΣΤ), το μοναδικό κρατικό μουσείο στην Αθήνα με αντικείμενο τη σύγχρονη ελληνική και διεθνή εικαστική δημιουργία, ξεκίνησε τη λειτουργία του το 2000. Από το 2106 βρήκε μόνιμη στέγη στο εργοστάσιο ζυθοποιίας Φιξ στη λεωφόρο Συγγρού, του οποίου η ανακατασκευή ολοκληρώθηκε τον Φεβρουάριο του 2014.
Το κτίριο Φιξ των Τάκη Ζενέτου και Μαργαρίτη Αποστολίδη, μαθητών του Λε Κορμπιζιέ, αποτελεί αντιπροσωπευτικό δείγμα μοντέρνας βιομηχανικής αρχιτεκτονικής. Με την ανάπλασή του δημιουργήθηκε ένα σύγχρονο μουσείο συνολικής επιφάνειας 20.000 τ.μ. που διατηρεί τον λιτό βιομηχανικό χαρακτήρα του παλιού εργοστασίου.
Θέατρο και μουσική
Από το 1997, η Νέα Σκηνή Τέχνης του Βαγγέλη Θεοδωρόπουλου στεγάζεται στην πρώτη ζυθαποθήκη του ΦΙΞ, ένα διατηρητέο βιομηχανικό κτίσμα των αρχών του εικοστού αιώνα που μετατράπηκε σε ένα λειτουργικό θέατρο, το Θέατρο του Νέου Κόσμου. Στις τρεις αίθουσές του έχουν ανέβει πολύ σημαντικές παραστάσεις ελληνικής και ξένης δραματουργίας, αναδεικνύοντας πολλούς νέους σκηνοθέτες και ηθοποιούς.
Δύο χρόνια πριν, το 1995, στο στενάκι της Θαρύπου άνοιξε ο Σταυρός του Νότου που εδώ και είκοσι επτά χρόνια φιλοξενεί μερικά από τα μεγαλύτερα ονόματα της σύγχρονης ελληνικής ροκ αλλά και έντεχνης μουσικής σκηνής.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.
