Στη συμπλήρωση ενός χρόνου πανδημίας κορωνοϊού αναφέρεται με μακροσκελές του άρθρο, στους Financial Times, o Γιουβάλ Νώε Χαράρι.
Ο διαπρεπής Ισραηλινός ιστορικός και συγγραφέας υποστηρίζει πως η ανθρωπότητα δεν είναι αβοήθητη και οι επιδημίες δεν είναι πια ανεξέλεγκτες καθώς οι επιστήμονες τις έχουν μετατρέψει σε μία διαχειρίσιμη πρόκληση. «Τότε γιατί έχουν υπάρξει τόσοι θάνατοι και πόνος; Εξαιτίας κακών πολιτικών αποφάσεων», αποφαίνεται ο Χαράρι.
«Σε προηγούμενες εποχές, όταν οι άνθρωποι αντιμετώπισαν μια πανδημία, όπως η Μαύρη Πανώλη, δεν είχαν ιδέα τι την προκαλούσε ή πώς μπορούσαν να τη σταματήσουν. Όταν έπληξε την ανθρωπότητα η γρίπη του 1918, οι καλύτεροι επιστήμονες του κόσμου αδυνατούσαν να ταυτοποιήσουν τον φονικό ιό, πολλά από τα αντίμετρα που υιοθετήθηκαν ήταν άχρηστα και οι προσπάθειες ανάπτυξης αποτελεσματικού εμβολίου αποδείχθηκαν μάταιες», γράφει σημειώνοντας πως τα πράγματα ήταν πολύ διαφορετικά με την Covid-19.
«Τα πρώτα καμπανάκια κινδύνου για μια πιθανή νέα επιδημία άρχισαν να ηχούν στα τέλη του Δεκεμβρίου του 2019. Μέχρι τις 10 Ιανουαρίου του 2020 επιστήμονες όχι μόνον είχαν απομονώσει τον υπεύθυνο ιό, αλλά κατέγραψαν και τη γονιδιακή του αλληλουχία και τη δημοσίευσαν στο Διαδίκτυο. Μέσα σε λίγους ακόμη μήνες κατέστη σαφές ποια μέτρα θα μπορούσαν να επιβραδύνουν και να σταματήσουν τις αλυσίδες μετάδοσης. Σε λιγότερο από έναν χρόνο είχε ξεκινήσει η μαζική παραγωγή αρκετών αποτελεσματικών εμβολίων. Στον πόλεμο μεταξύ ανθρώπων και παθογόνων ουδέποτε στο παρελθόν υπήρξαν τόσο ισχυροί οι άνθρωποι.»
Παράλληλα επισημαίνει πως η πανδημία έδειξε τόσο την ανθεκτικότητα οικονομιών ανά την υφήλιο όσο και την ικανότητα επιστράτευσης της τεχνολογίας για την αντιμετώπιση της κρίσης αυτής. Σύμφωνα με τον συγγραφέα, η ψηφιακή παρακολούθηση κατέστησε πολύ ευκολότερο τον εντοπισμό των φορέων και την ιχνηλάτηση, ώστε οι καραντίνες να είναι πιο αποτελεσματικές. Όμως και το Διαδίκτυο εξελίχθηκε σ’ έναν από τους σημαντικότερους συμμάχους κυβερνήσεων, εταιρειών και πολιτών.
Πέρα όμως από την τεχνολογία ο κορωνοϊός αποκάλυψε πως και η Γεωργία έχει κάνει επαναστατικά άλματα. Η βιομηχανία τροφίμων δεν κινδύνευσε πουθενά στον κόσμο καθώς δεν υπήρξε πρόβλημα λιμού ή έλλειψης προμηθειών, όπως πριν από δεκαετίες.
Όμως και η μεταφορά των παραγόμενων αγαθών ήταν ένας τομέας που δεν επηρεάστηκε τόσο σημαντικά καθώς η πανδημία έδειξε ότι οι αυτοματοποιημένες διαδικασίες παραγωγής και μεταφοράς σε συνδυασμό με τη μικρότερη εμπλοκή ανθρώπων είχαν ως αποτέλεσμα οι εμπορικές οδοί να μείνουν ανοικτοί. «Η αυτοματοποίηση και η ψηφιοποίηση είχαν ακόμη πιο βαθιά επίπτωση στις υπηρεσίες. (… ) Σήμερα γνωρίζουμε την απάντηση. Η στροφή στο Διαδίκτυο έχει πολλά μειονεκτήματα (...), αλλά και μόνον ότι κατέστη εφικτή είναι από μόνο του εντυπωσιακό», γράφει.
Ο Ισραηλινός συγγραφέας αναφέρει πως σήμερα, όταν ο κορωνοϊός κυκλοφόρησε στον φυσικό κόσμο, «πολλοί μετέφεραν πολλούς τομείς της ζωής τους στον εικονικό κόσμο, όπου δεν μπορούσε να τους ακολουθήσει ο ιός», και κάνει λόγο για μετάβαση εν μία νυκτί. «Μετά το 2020 γνωρίζουμε ότι η ζωή μπορεί να συνεχιστεί ακόμη κι αν μια ολόκληρη χώρα μπει σε φυσικό lockdown. (…) Η τεχνολογία πληροφοριών μας έκανε ανθεκτικότερους έναντι οργανικών ιών, αλλά και πολύ πιο ευάλωτους σε κακόβουλα λογισμικά και κυβερνοεπιθέσεις. Συχνά αναρωτιούνται οι άνθρωποι: “ποια θα είναι η επόμενη πανδημία;” Μια επίθεση στις ψηφιακές μας υποδομές είναι ένας από τους επικρατέστερους υποψηφίους.»
Ένας ακόμη κίνδυνος, σύμφωνα με την ανάλυση του Χαράρι, είναι η προσβολή της ιδιωτικότητας των πολιτών με τα νέα εργαλεία παρακολούθησης και τα οποία ανοίγουν το δρόμο για την εμφάνιση άνευ προηγουμένου απολυταρχικών καθεστώτων. Η μαζική παρακολούθηση έγινε πιο νόμιμη και πιο συνηθισμένη τη χρονιά που πέρασε, αλλά «αξίζει να θυσιάσουμε τις ελευθερίες μας» στον πόλεμο κατά του κορωνοϊού;
Σύμφωνα με τον συγγραφέα εναπόκειται στους πολιτικούς κι όχι στους μηχανικούς να βρουν την κατάλληλη ισορροπία μεταξύ χρήσιμης παρακολούθησης κι ενός δυστοπικού εφιάλτη, εκτιμά και παραθέτει τρεις βασικούς κανόνες προστασίας από τις «ψηφιακές δικτατορίες» ακόμη και σε καιρούς πανδημίας.
Σύμφωνα με τον πρώτο κανόνα όταν συλλέγονται δεδομένα θα πρέπει να χρησιμοποιούνται για να τους βοηθήσουν κι όχι να τους χειραγωγήσουν. Σύμφωνα με τον δεύτερο η παρακολούθηση πρέπει να είναι αμφίδρομη. Αν γίνεται μόνον κατακόρυφα από την κορυφή προς τα κάτω, τότε πρόκειται για την λεωφόρο που οδηγεί στη δικτατορία. Σύμφωνα με τον τρίτο ποτέ δεν πρέπει να επιτρέπεται η συγκέντρωση τόσο πολλών δεδομένων σ’ ένα μέρος, ούτε στη διάρκεια της πανδημίας, ούτε όταν παρέλθει.
Κατά με την ανάλυση του Χαράρι, οι άνευ προηγουμένου επιστημονικές και τεχνολογικές επιτυχίες του 2020 δεν έλυσαν την κρίση της πανδημίας, αφού την μετέτρεψαν από φυσική καταστροφή σε πολιτικό δίλημμα. Ενώ αρκετές χώρες έδειξαν πως ακόμη και χωρίς εμβόλιο μπορούν να φρενάρουν την εξάπλωση, άλλοι πολιτικοί απέτυχαν να σταθούν στο ύψος των περιστάσεων. «Οι πρώτοι μήνες του 2020 ήταν σαν να παρακολουθείς ένα ατύχημα σε αργή κίνηση», λέει. «Τα εργαλεία υπήρχαν, αλλά πολύ συχνά απουσίαζε η πολιτική σοφία».
Για τον ίδιο, το χάσμα ανάμεσα στις επιστημονικές επιτυχίες και τις πολιτικές αποτυχίες είναι ότι οι επιστήμονες συνεργάστηκαν σε παγκόσμια κλίμακα, σε αντίθεση με τους πολιτικούς. Οι «πολιτικοί απέτυχαν να συγκροτήσουν μια διεθνή συμμαχία» κατά της πανδημίας «και να συμφωνήσουν σ’ ένα παγκόσμιο σχέδιο» δράσης με τις δύο υπερδυνάμεις, ΗΠΑ και Κίνα να αλληλοκατηγορούνται. Η έλλειψη παγκόσμιας συνεργασίας αντανακλάται κατά τον Χαράρι ακόμη περισσότερο στον ανταγωνισμό κρατών για ιατροφαρμακευτικό εξοπλισμό.
Τα διδάγματα
Ο Χαράρι ξεχωρίζει καταλήγει σε τρία βασικά διδάγματα από τη χρονιά που πέρασε. Πρώτον, πρέπει να διασφαλίσουμε τις ψηφιακές μας υποδομές που αποδείχθηκαν σωτηρία μας στη διάρκεια αυτής της πανδημίας, αλλά σύντομα μπορεί να εξελιχθούν στην πηγή μιας ακόμη χειρότερης καταστροφής. Δεύτερον, κάθε χώρα πρέπει να επενδύσει περισσότερα στο εθνικό σύστημα υγείας της. Τρίτον, πρέπει να δημιουργηθεί ένα ισχυρό παγκόσμια σύστημα επιτήρησης και πρόβλεψης πανδημιών.
Σύμφωνα με τον Ισραηλινό συγγραφέα «η ραχοκοκαλιά ενός τέτοιου παγκόσμιου συστήματος κατά των πανδημιών υπάρχει ήδη με τη μορφή του ΠΟΥ και άλλων θεσμών» που ωστόσο πρέπει να αποκτήσουν μεγαλύτερη ισχύ και να χρηματοδοτηθούν γενναία.
Με πληροφορίες από Financial Times
