Η πρώτη φάση της βαθιάς οικονομικής κρίσης της Ελλάδας που ξέσπασε το 2009 ανέδειξε και μια θετική πλευρά: η Κοινωνία των Πολιτών είχε αντιδράσει δημιουργικά και είχαν δυναμώσει ή «ξεφυτρώσει» εκατοντάδες μικρές ή μεγάλες εθελοντικές πρωτοβουλίες και δράσεις αλληλεγγύης σε όλη τη χώρα.
Μεγάλη έρευνα κοινής γνώμης που πραγματοποιήθηκε το 2013, η πρώτη που έγινε μετά το 2001, είχε καταγράψει αυτήν τη μικρή «άνοιξη». Είχαν σηκώσει τα μανίκια και είχαν αφιερώσει χρόνο ή ανοίξει το πορτοφόλι τους πολίτες απ’ όλες τις κατηγορίες, ευκατάστατοι και μισθοσυντήρητοι. Είχαν συμβάλει, άλλος με το περίσσευμα, άλλο με το υστέρημά του, οικονομικό και ψυχής, στην ανακούφιση της ανθρωπιστικής κρίσης.
Πέντε χρόνια μετά το πρώτο κύμα της οικονομικής κρίσης, αρκετές ενδείξεις οδηγούν στο συμπέρασμα ότι «στεγνώνουν» τα αποθέματα και αυτό θα έχει οδυνηρές συνέπειες στην υποστήριξη αυτών που έχουν ανάγκη. Το Ίδρυμα Νιάρχου είχε διαθέσει 200 εκατομμύρια ευρώ για την ενίσχυση εθελοντικών πρωτοβουλιών, αλλά ήταν γνωστό από την αρχή ότι ήταν έκτακτη δράση και δεν θα επαναλαμβανόταν. Το ίδρυμα έχει άλλους –τακτικούς– στόχους, ενώ διαθέτει και ένα ποσό 100 εκατ. ευρώ για την ανεργία των νέων. Αρκετοί φορείς διέθεταν οικονομικούς πόρους από τα ενοίκια ακινήτων, τα οποία όμως χτυπήθηκαν από τη μεγάλη πίεση της κρίσης κι έχουν μείνει ξενοίκιαστα.
Αρκετοί πολίτες που συμμετείχαν στις πρωτοβουλίες της προηγούμενης τετραετίας έχουν επικεντρωθεί στην επιβίωση, καθώς η παρατεταμένη κρίση πλήττει τη δουλειά τους, τις οικογένειες και τον στενό τους περίγυρο.
Η πλευρά του κράτους δεν κατάφερε να καλύψει ένα τεράστιο κενό που αφορά το θεσμικό και το νομικό πλαίσιο. Αρκετοί πολίτες που συμμετείχαν στις πρωτοβουλίες της προηγούμενης τετραετίας έχουν επικεντρωθεί στην επιβίωση, καθώς η παρατεταμένη κρίση πλήττει τη δουλειά τους, τις οικογένειες και τον στενό τους περίγυρο.
Το κράτος δεν είχε ευρεία συμμετοχή με οικονομικούς πόρους, αλλά ακόμα και η μικρή ενίσχυση που πρόσφεραν οι δήμοι (για Κοινωνικά Ιατρεία ή Παντοπωλεία) έχουν περιοριστεί δραματικά.
Η δραματική ενίσχυση της εισόδου μεταναστών και προσφύγων δημιουργεί μια πρόσθετη, απαιτητική εστία που χρειάζεται συνδρομή όχι μόνο από το κράτος, αλλά και από την Κοινωνία των Πολιτών. Τα προηγούμενα χρόνια μια σειρά εθελοντικές πρωτοβουλίες έδωσαν μεγάλη βοήθεια σε δράσεις από την υποδοχή, μέχρι την εκπαίδευση μεταναστών. Τώρα οι ανάγκες πολλαπλασιάζονται...
Μιλώντας για Κοινωνία των Πολιτών, το κύριο και πρωταρχικό στοιχείο είναι η διάθεση και η διαθεσιμότητα των πολιτών και σε δεύτερη θέση έρχεται η διάθεση πόρων. Το μεγάλο έλλειμμα κουλτούρας που χαρακτηρίζει την ελληνική κοινωνία στα θέματα εθελοντισμού και αλληλεγγύης ήταν δύσκολο να αντιμετωπιστεί στο πλαίσιο μιας τετραετίας. Το 85% των πολιτών δηλώνει, στην έρευνα που προαναφέρθηκε, ότι δεν είχε ποτέ συμμετοχή σε μια τέτοια δράση.
Χώρες όπως η Νορβηγία είχαν προσφέρει ένα σημαντικό ποσόν για την αντιμετώπιση της ανθρωπιστικής κρίσης στην Ελλάδα. Και εδώ, όμως, δεν υπάρχουν οι βαθιές δομές που θα επέτρεπαν σε ελληνικούς φορείς να αναπτύξουν διεθνή δραστηριότητα, η οποία θα έφερνε τεχνογνωσία και πόρους.
Το κλίμα εσωστρέφειας που βαθαίνει τους τελευταίους μήνες αντιστρατεύεται τη λογική διεθνοποίησης της βαθιάς ανθρωπιστικής κρίσης, που είναι πιθανόν να επεκταθεί τα επόμενα χρόνια.
Κάνοντας ταμείο
Η προηγούμενη 5ετία ευτυχώς δεν πήγε χαμένη. Αφήνει πίσω της μικρές νίκες, που είναι παρακαταθήκη για τα πιο δύσκολα χρόνια που έρχονται. Να μερικά από τα βήματα που έγιναν:
- Εκατοντάδες νέες και νέοι έγιναν ενεργά μέλη σε εθελοντικές οργανώσεις. Μαζί με τον ενθουσιασμό τους, έφεραν και τις γνώσεις και ορισμένα στοιχεία επαγγελματισμού.
- Δημιουργήθηκαν οργανώσεις που προσφέρουν τεχνογνωσία, κι έτσι κάθε πολίτης αυτής της χώρας που έχει διάθεση να προσφέρει μπορεί εύκολα να βρει την πρωτοβουλία που τον ενδιαφέρει και την εξειδικευμένη γνώση που θα κάνει αποτελεσματική τη δουλειά του. Η Volunteer4Greece προσφέρει δικτύωση σε εθελοντικές οργανώσεις και όσους ενδιαφέρονται να προσφέρουν εθελοντική εργασία.
- Δημιουργήθηκαν δεσμοί ανάμεσα σε ελληνικές οργανώσεις εθελοντισμού/αλληλεγγύης και διεθνείς πρωτοβουλίες που διαθέτουν τεχνογνωσία, δικτύωση, ακόμα και πόρους.
- Έλληνες του εξωτερικού έχουν ιδρύσει πρωτοβουλίες για την ενίσχυση ευπαθών ομάδων του ελληνικού πληθυσμού. Ευαισθησία δείχνουν και μέλη της διασποράς που είναι εδώ και γενιές στο εξωτερικό, αλλά και αρκετοί από εκείνους τους Έλληνες που έγιναν μετανάστες τα 3-4 τελευταία χρόνια. Η πρωτοβουλία Hellenic Hope δραστηριοποιείται κυρίως στο Λονδίνο και υποστηρίζει με πολύ μεθοδικό τρόπο οργανώσεις στην Ελλάδα που ασχολούνται με τα παιδιά. Η Emfasis συνεχίζει να συμβάλλει στην αντιμετώπιση της δύσκολης καθημερινότητας στους δρόμους και τις σκληρές γειτονιές της Αθήνας, ενώ η ιδρύτριά της Μαρία Καρρά την υποστηρίζει ενεργά και με πάθος, από το Ντουμπάι όπου ζει με την οικογένειά της.
Σύμφωνα με την κ. Κατερίνα Μάτσα, που αφού πήρε σύνταξη από το «18 άνω» βοηθά εθελοντικά δύο Κοινωνικά Ιατρεία, το ευχάριστο είναι πως: «Κάποιοι εθελοντές κουράζονται και αποσύρονται, αλλά ευτυχώς έρχονται συνεχώς καινούργιοι που συμπληρώνουν τα κενά».
Τα καλά νέα συνεπώς είναι ότι, παρόλο που ζούμε σε μια χώρα χωρίς παράδοση στην ανάπτυξη της Κοινωνίας των Πολιτών, οι ανάγκες κινητοποιούν δυνάμεις, ομάδες, άτομα που έχουν κάτι να προσφέρουν. Στο εξής θα το κάνουν με λιγότερο ρομαντισμό απ’ ό,τι το 2010, αλλά με κύριο στόχο την επούλωση πληγών που παραμένουν ανοιχτές.
σχόλια