—Τι λέει η «ξερή», άνευ παραλλαγών και κενών, είδηση για την ακραία κακοποίηση Ρομά στην Πάτρα;
Η είδηση λέει ότι την Παραμονή της Πρωτοχρονιάς (το πρωί του Σαββάτου), 35χρονος Ρομά με νοητική υστέρηση, μπήκε σε γνωστή επιχείρηση αυτοκινήτων της Πάτρας για να πει τα κάλαντα. Όσοι βρίσκονται στο κατάστημα, αρχίζουν να γελάνε και του ζητάνε να πει τα κάλαντα γονατιστός. Ο 35χρονος το κάνει και μετά από λίγο κάποιος από τους παριστάμενους του πετά εύφλεκτο υλικό στη μπλούζα και του βάζει φωτιά. Ο άνδρας αρχίζει να ουρλιάζει, προσπαθεί μόνος του να σβήσει τη φωτιά, φωνάζει, κλαίει και απειλεί με μηνύσεις.
—Ποια είναι τα κενά και ποιες οι παραλλαγές στη συγκεκριμένη υπόθεση;
Κατ’ αρχάς είναι αδιευκρίνιστος ο αριθμός των ατόμων που συμμετείχαν σ’ αυτό το ρατσιστικό γλέντι εναντίον ενός Ρομά με αναπηρία. Κατά δεύτερον είναι εντυπωσιακό το πώς αρκετά Μέσα τονίζουν το γεγονός της απουσίας του ιδιοκτήτη εκείνη την ημέρα από το κατάστημα (λογικό), ωστόσο δεν διευκρινίζουν τις ιδιότητες αυτών που βρίσκονταν εκεί. Ήταν υπάλληλοι; Εργάζονταν εκεί; Πόσοι ήταν; Οι παραλλαγές στην είδηση αφορούν το πώς διέρρευσε το βίντεο της κακοποίησης στα ΜΜΕ και εν συνεχεία στις αρχές και το είδος της σχέσης του Ρομά με τους ανθρώπους που του έβαλαν φωτιά.
—Δηλαδή;
Για το μεν βίντεο, αυτό ανέβηκε ως story στο Instagram ενός από την «παρέα» που έβαλε φωτιά στον Ρομά και μάλιστα με τη λεζάντα «Κάτσε όπως είσαι». Κάποιος το είδε, ενημέρωσε την εφημερίδα «Πελοπόννησο» και έτσι είδε το φως της δημοσιότητας το περιστατικό, για να κινητοποιηθεί στη συνέχεια το Τμήμα Αντιμετώπισης Ρατσιστικής Βίας. Έτσι βγήκε η ιστορία στο φως - ούτε από υλικό κάμερας στην επιχείρηση ούτε από παρέμβαση των αρχών ούτε από προσφυγή του Ρομά στην αστυνομία, όπως γράφτηκε σε κάποια Μέσα Ενημέρωσης.
—Γιατί το συζητάμε αφού ο ίδιος παραδέχθηκε ότι «τα παιδιά κάνανε καλαμπούρι» και ότι και ήταν πιωμένος; Και κυρίως γιατί διατάχθηκε κατεπείγουσα εισαγγελική έρευνα, αφού και δεν υπήρξε τραυματισμός του και, τελικά, παρά τα όσα απειλούσε, δεν προσέφυγε εναντίον τους;
Το συζητάμε γιατί δεδομένης της μικρής κοινωνίας και του ότι ο Ρομά γνωριζόταν με τους θύτες του, καθώς έπαιρνε από την επιχείρηση παλιά υλικά, είναι πολύ πιθανό –και για να το πούμε απλά- να μη θέλει να μπλέξει περισσότερο. Όπως έγινε γνωστό έχει 11 παιδιά και είναι γνώριμος των ανθρώπων στην ευρύτερη περιοχή. Είναι, λοιπόν, απολύτως λογικό να είπε όσα είπε στην κατάθεσή του. Αυτή είναι η μία ανάγνωση. Ωστόσο, επειδή δεν είναι ξεκάθαρο, αν του ασκήθηκαν πιέσεις για να λειτουργήσει έτσι ή αν το αποφάσισε μόνος του (;) να πει αυτά που είπε, η υπόθεση αποκτά και δεύτερη ανάγνωση, αναφορικά με το τι θα είχε να αντιμετωπίσει αν έπραττε διαφορετικά.
Βέβαια, από το βίντεο όπου ο ίδιος εμφανίζεται, μετά την κατάθεσή του, να κάνει λόγο για «καλαμπούρι» και «πλάκα», ένας προσεκτικός παρατηρητής θα εντοπίσει την αντίδραση του, όταν τον ρωτούν αν είναι «φίλοι» του αυτοί που του έβαλαν φωτιά.
Επίσης, το συζητάμε γιατί παρά τα όσα είπε ο Ρομά, αυτό που συνέβη ήταν μία πράξης ταπείνωσης και εξευτελισμού του, μία ακραία επιθετική ενέργεια που απλώς δεν «πήγε στραβά» αυτή τη φορά (σ.σ.: θα μπορούσε η φωτιά να μη σβήσει τόσο εύκολα, θα μπορούσε, όντως, να τραυματιστεί σοβαρά – ας αποφασίσουν οι αρμόδιες αρχές τι είδους απόπειρα σημειώθηκε εδώ εναντίον αυτού του ανθρώπου). Κυρίως, όμως, είναι τρομακτικό το ενδεχόμενο τέτοια περιστατικά να έχουν συμβεί ξανά στο παρελθόν ή να σημειωθούν νέα στο μέλλον και κανείς -για ακόμα μία φορά- να μην τιμωρηθεί ποτέ.
Τέλος, το συζητάμε γιατί όταν μιλάμε για αντιτσιγγανισμό και τσιγγανοφοβία, αναφερόμαστε και σε τέτοιου είδους περιστατικά ακραίων ρατσιστικών εκδηλώσεων, που, σερβίρονται –τόσο στις εισαγγελικές αρχές, όσο και σε ένα μεγάλο μέρος της κοινής γνώμης- ως πλάκα, ως καλαμπούρι, ως αστείο που παρατράβηξε ή ακόμα πιο διπλωματικά ως... bullying.
Η εισαγγελική έρευνα διατάσσεται και για λόγους αρχής και γιατί ήδη ένα μεγάλο μέρος της κοινωνίας είναι σοβαρά ανήσυχο και εξοργισμένο από την τροπή περιστατικών (και αστυνομικής) βίας που αφορούν τους Ρομά.
—Υπάρχει περίπτωση αυτή η «στροφή» στην κατάθεση του 35χρονου να προκλήθηκε από την παρέμβαση του αρμόδιου Υπουργού για έρευνα σε βάθος;
Πολύ πιθανό. Διαφορετικά τα υπερασπιστικά ανακλαστικά σε μία υπόθεση ρουτίνας και διαφορετικά σε μία υπόθεση που έχει προκαλέσει το ενδιαφέρον του κρατικού μηχανισμού.
—Γιατί γίνεται απόπειρα να συνδεθεί αυτό το μεμονωμένο περιστατικό με τις υποθέσεις Σαμπάνη και Φραγκούλη;
Κατ’ αρχάς, δεν πρόκειται για μεμονωμένο περιστατικό. Με τον έναν ή με τον άλλον τρόπο, περιστατικά με θύματα Ρομά (ποιος ξεχνά τη μικρή Ρομά που συνεθλίβη από πόρτα εργοστασίου;) απασχολούν την επικαιρότητα πιο συχνά απ’ ό,τι ομολογούμε, καταγράφουμε ή θυμόμαστε.
Κατά δεύτερον, η σύνδεση του αποτρόπαιου περιστατικού με τις υποθέσεις των Σαμπάνη και Φραγκούλη γίνεται αυτόματα, χωρίς κομματικό ή πολιτικό υπόβαθρο και συμβαίνει κυρίως γιατί, ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίστηκαν από τη Δικαιοσύνη θεωρείται προέκταση και φυσικό επόμενο που διδάσκεται στην κοινωνία: για το πώς πρέπει να φέρεται στους Ρομά, πώς να τους εξευτελίζει, να τους αγνοεί, να τους αποκλείει και τους «βλέπει» μόνο όταν θέλει να ξεσπάσει βολικό ρατσιστικό μίσος («ποιος δεν φοβάται τους Ρομά;»), να τους χρησιμοποιήσει ως φθηνό και αδήλωτο εργατικό δυναμικό ή να τους χλευάσει και τους εξευτελίσει.
Η εικόνα ενός ανθρώπου που του βάζουν φωτιά για το «καλαμπούρι», είναι η οπτικοποιημένη μετάφραση του πλήρους εκφασισμού μιας κοινωνίας που έχει εκπαιδευτεί καλά στη διάκριση, στις τεχνικές αποκλεισμού και στην εξυπηρετική σιγουριά της ατιμωρησίας.
—Γιατί το παραπάνω δεν αναφέρεται στη χθεσινή ανακοίνωση της «Ελλάν Πασέ»;
Η Πανελλαδική Συνομοσπονδία Ελλήνων Ρομά δεν χρησιμοποιεί τέτοιου είδους αποτρόπαια περιστατικά για να τα κεφαλαιοποιήσει πολιτικά. Αυτό που αναφέρεται στην ανακοίνωση, ότι δηλαδή ο αγώνας ενάντια στον αντιτσιγγανισμό δίνεται συλλογικά, με διάρκεια, σε βάθος και με συντονισμένες προσπάθειες όλων των κοινωνικών φορέων, είναι αυτό που πραγματικά επιδιώκει και αυτό που θα έπρεπε να απασχολεί όλους όσοι πιστεύουν ακράδαντα ότι όλες οι ζωές είναι το ίδιο πολύτιμες και όλα τα σώματα έχουν τα ίδια δικαιώματα και την ίδια αξία.
