Με αφορμή τη συμπλήρωση 50 χρόνων από την τουρκική εισβολή στην Κύπρο, η Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών (ΕΥΠ) αποχαρακτηρίζει για πρώτη φορά αρχειακό της υλικό και δίνει στη δημοσιότητα 58 δελτία πληροφοριών της τότε Κεντρικής Υπηρεσίας Πληροφοριών (ΚΥΠ).
Τα δελτία αυτά αφορούν τις δραματικές εξελίξεις του Ιουλίου και Αυγούστου 1974 και συνιστούν ένα είδος «ημερολογίου» των γεγονότων, όπως καταγράφηκαν στη βάση των πληροφοριών της Υπηρεσίας.
Είναι μια πρώτη προσπάθεια υιοθέτησης του βρετανικού μοντέλου για τον αποχαρακτηρισμό σημαντικών, απόρρητων εγγράφων έπειτα από κάποιες δεκαετίες, ώστε να φωτιστούν άγνωστες σελίδες της βρετανικής και παγκόσμιας ιστορίας. Παρόμοιο μοντέλο ακολουθούν και οι Αμερικανοί που αποκαλύπτουν έγγραφα όλων των κρατικών υπηρεσιών των ΗΠΑ (Freddom of Information Act) με τη διαφορά ότι κάνεις αίτηση για να τα ανακτήσεις.
Σημειώνεται, ότι θα έχει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον να αποκαλυφθούν τα απόρρητα τηλεγραφήματα της ΚΥΠ τις ημέρες της εισβολής του Αττίλα, ώστε να αποδειχθεί πιθανώς ποιοι ευθύνονται με πράξεις ή παραλείψεις που κόστισαν το 1/3 της Μεγαλονήσου.
Η ανακοίνωση της ΕΥΠ:
«Σε μία προσπάθεια να συμβάλλει στην καλύτερη κατανόηση των εξελίξεων και συνθηκών του πραξικοπήματος κατά του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου και της τουρκικής εισβολής, η ΕΥΠ, με τη συμπλήρωση 50 χρόνων από την τραγωδία της Κύπρου, δίνει στη δημοσιότητα τα 58 δελτία που συνέταξαν τους δύο αυτούς δραματικούς μήνες τα αρμόδια στελέχη της ΚΥΠ, όπως τότε ονομαζόταν η υπηρεσία.
Πρόκειται ουσιαστικά για ένα ημερολόγιο εξελίξεων μιας τραυματικής περιόδου της ιστορίας του ελληνισμού, όπως καταγράφηκαν στη βάση των πληροφοριών της Υπηρεσίας τότε, το οποίο πλέον είναι στη διάθεση των ιστορικών, αλλά και κάθε ενδιαφερομένου, για μελέτη, άντληση στοιχείων και εξαγωγή συμπερασμάτων. Και που ακόμα και η απλή ανάγνωσή του, παρά τη χρονική απόσταση που έχει μεσολαβήσει, σε πολλά σημεία εντυπωσιάζει αλλά και προκαλεί έντονα συναισθήματα.
Παρουσιάζοντας με ειδικό του μήνυμα την πρωτοβουλία αυτή, ο Διοικητής της ΕΥΠ κ. Θεμιστοκλής Δεμίρης τονίζει ότι τα 50 χρόνια που πέρασαν από τότε, «αν δεν επιβάλλουν, σίγουρα επιτρέπουν να κοιτάξεις πίσω σε μία άσκηση εθνικής και υπηρεσιακής αυτογνωσίας».
Ο καθηγητής του ΕΚΠΑ κ. Ευάνθης Χατζηβασιλείου, στη δική του αποτίμηση του υλικού, το χαρακτήρισε ως κρίσιμης σημασίας, υπογραμμίζοντας ότι, σε συνδυασμό με άλλες διαθέσιμες πηγές, θα συμβάλλει στην προσπάθεια συγκρότησης μιας συνολικής εικόνας των καθοριστικών εκείνων γεγονότων.
Αξίζει να σημειωθεί ότι είναι η πρώτη φορά που η ΕΥΠ αποχαρακτηρίζει αρχειακό της υλικό, εφαρμόζοντας τις διαδικασίες που προβλέπει η σχετική νομοθεσία, με στόχο να επιτρέψει την εμβάθυνση στην ιστορική μελέτη ακόμη και ευαίσθητων περιόδων της ιστορίας μας».
Τι αναφέρεται στο έγγραφο της 1ης Ιουλίου 1974
Πολιτική Κατάσταση στην Κύπρο:
- Το Κυπριακό Υπουργικό Συμβούλιο εξετάζει μέτρα για την εσωτερική κατάσταση στη χώρα μετά το πραξικόπημα.
- Γίνονται αναφορές για μέτρα αποσταθεροποίησης και ενέργειες που στοχεύουν στην πολιτική ισορροπία.
Εξωτερική Πολιτική της Τουρκίας:
- Η Τουρκία εκφράζει ανησυχία για τη στάση της Ελλάδας και διαπραγματεύεται τις σχέσεις της με την ελληνική πλευρά.
- Αναφέρονται δημοσιεύματα της τουρκικής εφημερίδας "Χουριέτ", τα οποία αφορούν τις δηλώσεις του Έλληνα Πρωθυπουργού.
Στρατιωτική Κατάσταση:
- Λεπτομέρειες σχετικά με στρατιωτικές κινήσεις και ενισχύσεις από την τουρκική πλευρά.
- Αναφορές σε μονάδες και δραστηριότητες, όπως τακτικές ασκήσεις και προετοιμασίες, καθώς και αμυντικές θέσεις στην περιοχή της Κύπρου και της Ξάνθης.
Αεροπορική Κατάσταση:
- Αναφορά σε εκπαιδευτικές πτήσεις της τουρκικής αεροπορίας και κινήσεις που παρακολουθούνται από την ΚΥΠ.
Τα συγκεκριμένα έγγραφα αποτυπώνουν την ευαισθησία της κατάστασης και την αυξημένη επιτήρηση της ΚΥΠ κατά την περίοδο του Ιουλίου - Αυγούστου 1974, προσφέροντας μια εικόνα για την κλιμακούμενη ένταση και τις στρατηγικές που αναπτύσσονταν σε πολιτικό και στρατιωτικό επίπεδο.
