Ο ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΤΗΣ ΣΚΟΝΗΣ
Από γεωγραφικής άποψης, το Εμιράτο του Κατάρ (ή Κάταρ για τους ντόπιους) μοιάζει με έναν σκονισμένο αντίχειρα που εκτείνεται με αυθάδεια στα νερά του Περσικού Κόλπου (Αραβικού Κόλπου για τους ίδιους) και μοιάζει πάντα σαν να θέλει να πει μια κουβέντα με το Ιράν απέναντι. Η χερσόνησος του Κατάρ συνορεύει στα ανατολικά με τα ΗΑΕ (Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, μεταξύ των οποίων και τα διάσημα ξαδέρφια Ντουμπάι και Άμπου Ντάμπι) και νοτιοδυτικά με τη Σαουδική Αραβία και το Μπαχρέιν.
Δεδομένου ότι το τοσοδούλικο εμιράτο έχει έκταση περίπου σαν την μισή Πελοπόννησο, ο οποιοσδήποτε οδηγός με μία στοιχειώδη αίσθηση περιπέτειας , ένα 4X4 και μία χαλαρή οδήγηση 5-6 ωρών μπορεί να πει στο τέλος της ημέρας «σήμερα γύρισα όλο το Κατάρ» και να κυριολεκτεί. Η βενζίνη, άλλωστε, είναι πάμφθηνη (1 ριάλ το λίτρο ήτοι 20 σεντς του ευρώ) και το οδικό δίκτυο άριστο και ασφαλές.
Επίπεδο, σκληρό τοπίο, άνυδρο και αμμώδες, με αμμολόφους στο εσωτερικό της χώρας και μηδαμινή βλάστηση, το βλέμμα καθ' όλη τη διάρκεια της διαδρομής δεν βρίσκει πουθενά σημείο αναφοράς για να ξεκουραστεί, παρά μόνο ίσως στα σύννεφα του μακρινού ορίζοντα (αν φυσικά δεν πέσεις σε αμμοθύελλα, οπότε στην περίπτωση αυτή το αυτοκίνητο μοιάζει να εφορμά δονκιχωτικά μέσα σε ένα σύννεφο σκόνης). Βέβαια η διαδρομή έχει και τα «τυχερά» της, ειδικά αν πας προς την εσωτερική θάλασσα (inland sea) στα σύνορα με Σαουδική Αραβία, που προσφέρει μαγευτικό θέαμα και γαλάζια νερά.
Αυτό είναι σε γενικές γραμμές το Κατάρ, το όνομα του οποίου αναφέρεται σε χάρτη του Πτολεμαίου (2ος αι. μ.Χ), οι δε νομάδες της περιοχής αναφέρονται και στον Πλίνιο τον Πρεσβύτερο (μέσα 1ου αι. μ.Χ.). Ευρήματα αρχαιολογικών ανασκαφών, χρονολογούμενα στα 8.000-10.000 π.Χ. , αποδεικνύουν ότι η περιοχή κατοικούνταν ήδη από τότε.
Η πρωτεύουσα Ντόχα (μία εκδοχή: από τη φράση Ad Dawhah «το μεγάλο δέντρο») αποτελεί το διοικητικό και επιχειρηματικό κέντρο της χώρας και συγκεντρώνει πάνω από το 80% του συνολικού πληθυσμού (1,9 εκατομμύρια σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στατιστικά στοιχεία). Ωστόσο, οι αριθμοί κρύβουν μία μεγάλη αλήθεια: μόνο το 1/5 είναι ντόπιοι και τα υπόλοιπα 4/5 είναι αλλοδαποί (στη συντριπτική τους πλειοψηφία, Ινδοί). Αυτό όμως που εκπλήσσει περισσότερο είναι η αναλογία ανδρών-γυναικών: μία γυναίκα – τέσσερις άνδρες!
Κι αυτό γιατί οι εργαζόμενοι στο Κατάρ είναι κυρίως άνδρες και πολλοί μάλιστα έχουν έρθει χωρίς τις οικογένειές τους (ιδίως όσοι δουλεύουν εργάτες στις οικοδομές, στους οποίους παρέχεται ομαδική δωρεάν φιλοξενία σε ειδικά διαμορφωμένους ξενώνες). Η χώρα θυμίζει ένα απέραντο εργοτάξιο, μία κυψέλη με φθηνές εισαγόμενες αρσενικές μέλισσες από τις αγορές της Νοτιοανατολικής Ασίας (Ινδοί και -έζοι κάθε λογής, από Σρι Λάνκα, Νεπάλ, Κίνα, Φιλιππίνες). Η οικονομία της χώρας με τα τεράστια ενεργειακά αποθέματα (κυρίως σε φυσικό αέριο) παρουσιάζει συνεχή ανοδική πορεία, σε πλήρη αντίθεση με το γενικό κλίμα ύφεσης παγκοσμίως, όμως τον τόνο σε όλα συνεχίζει να δίνει η ΙΒΜ* mentality των ντόπιων παρά τις δυτικότροπες επιρροές των τελευταίων ετών.
[*ΙΒΜ mentality: χαριτωμένο αρκτικόλεξο που δείχνει ξεκάθαρα την καταρινή νοοτροπία με τα στοιχεία της θεοσέβειας-μοιρολατρίας, της αναβλητικότητας και της μεγαθυμίας, όταν τα σχέδια δεν πάνε κατ' ευχήν στο τέλος (Inshallah=Θεού θέλοντος, Bukra=αύριο, Malish=δεν πειράζει, μη σκας)!]
ΔΙΧΑΣΜΕΝΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ
Η επίσημη γλώσσα είναι η αραβική, όμως η αγγλική είναι εξίσου διαδεδομένη, λόγω και των ως άνω εκτεθέντων πληθυσμιακών δεδομένων. Οι επιγραφές στους δρόμους, πάντως, είναι δίγλωσσες και ο αγγλόφωνος επισκέπτης μπορεί να κινηθεί άνετα, χωρίς πρόβλημα. Με μία επισήμανση: αν εξαιρέσει κανείς το κέντρο της πόλης και την πανέμορφη Κορνίς (Αl Corniche, η προκυμαία), η πόλη δεν προσφέρεται για περπάτημα, εκτός και αν κάνεις προπόνηση για τον μαραθώνιο σε αντίξοες συνθήκες: οι αποστάσεις είναι μεγάλες, μεσολαβούν συχνά μεγάλες ερημικές εκτάσεις μεταξύ των κτιρίων και ούτε υπάρχουν προβλέψεις για τους πεζούς (διαβάσεις, πεζοδρόμια). Totally pedestrian-unfriendly city: ειδικά το καλοκαίρι δεν γίνεται να περπατήσεις έξω, εκτός κι αν έχεις μαζοχιστικές τάσεις και φαντασιώνεσαι ότι βρίσκεσαι σε σάουνα.
Στη Ντόχα καταλαβαίνει κανείς το εφηβικό σύνδρομο που διαπερνά όλη τη χώρα και τις ενέσεις αυξητικής ορμόνης που δέχεται καθημερινά: ανάπτυξη και επέκταση με χαρακτηριστικά υπερβολικής πολυτέλειας στα όρια της μεγαλομανίας, οικοδομικός και δημιουργικός οργασμός, μεγαλεπήβολα κατασκευαστικά σχέδια (όπως το Pearl, η Lusail City, το μετρό, η οδική σύνδεση Κατάρ-Μπαχρέιν). Η χαρά των αποφοίτων του ΕΜΠ και των συναφών σχολών! Το Κατάρ, σε σύγκριση με τις ήδη ενήλικες και ώριμες ξαδέρφες του Ντουμπάι και Άμπου Ντάμπι που μετράνε ήδη χιλιόμετρα κοσμοπολίτικης ζωής στο καντράν τους, θυμίζει ένα μικρομέγαλο παιδί, μία αδέξια debutante που ξαφνικά σε μια νύχτα της φόρεσαν τακούνια και κραγιόν και της είπαν «now you are a Lady», βγες μπροστά, κλέψε την παράσταση! Σε λίγα σημεία της η πόλη της Ντόχα θυμίζει ακόμη το απλό ψαροχώρι αλιευτών μαργαριταριού που ήταν μέχρι πριν από λίγα χρόνια. Όλες οι σύγχρονες οικιστικές παρεμβάσεις παρουσιάζουν εμφανή στοιχεία νεοπλουτισμού (ουρανοξύστες, εμπορικά πολυκαταστήματα, οικοδομικά μεγαθήρια) στην προσπάθειά τους να ενσαρκώσουν το όραμα «Vision 2030» του Εμίρη Χάμαντ Μπιν Χαλίφα Αλ Θάνι για τη χώρα του.
Το «Όραμα 2030» περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, ανάπτυξη σε όλους τους τομείς με έμφαση στην πολιτιστική και εκπαιδευτική αναβάθμιση (μέσω του Qatar Foundation και της Education City), διοργάνωση μεγάλων αθλητικών διοργανώσεων (όπως το Παγκόσμιο Κύπελλο Ποδοσφαίρου 2022) και πραγματοποίηση επενδυτικών σχεδίων με στοχευμένες αγορές γης και καλλιέργειας αγροτικών προϊόντων σε τρίτες χώρες για λογαριασμό του Κατάρ, σχέδια επομένως, που να διασφαλίζουν τη συνεχή ευημερία του Εμιράτου όταν κάποια στιγμή «σκάσει η φούσκα του ονείρου».
THIS IS A MAN'S WORLD
Μέσα σ' αυτό το γενικότερο κλίμα ευφορίας, ήρθα στη Ντόχα για δουλειά πριν από δυόμισι χρόνια μαζί με το σύζυγό μου και το παιδί μου, ούσα έγκυος τότε στον δεύτερο γιο μου. Τα εισιτήρια της Qatar Airways αποτελούσαν ιδανική πρόγευση για το ανδροκρατούμενο περιβάλλον που θα με περίμενε στη νέα γη: πρώτα το όνομα του συζύγου (Mister), δεύτερο το όνομα του δίχρονου γιου (Master) και τελευταία εγώ (Mrs), μάλιστα. Στις βαλίτσες μου κουβαλούσα φαρδιά παντελόνια, μακριές φούστες (άντε και μίντι) και μία παράξενη πεποίθηση ότι «όλα θα πάνε καλά στο τέλος». Ο ενδυματολογικός κώδικας εδώ είναι σαφής για τις γυναίκες: οι ντόπιες φοράνε απαραιτήτως πάνω από τα καθημερινά τους ρούχα την αμπάγια (abaya:μία μακριά μαύρη ρόμπα με κεντημένες συνήθως λεπτομέρειες στα μανίκια) και στο κεφάλι μία μαύρη μαντήλα, την νικάμπ (niqab) που αφήνει ακάλυπτο είτε όλο το πρόσωπο, είτε μόνο τα μάτια (τα οποία, παρεμπιπτόντως, είναι πάντοτε βαμμένα με μαύρο παχύ μολύβι, δίνοντας μία εξωτική αίσθηση στο βλέμμα). Μερικές δε ντόπιες καλύπτουν με μαύρα γάντια και τα χέρια. Από την άλλη, οι ξένες μπορούν να ντύνονται όπως επιθυμούν με την προϋπόθεση ότι οι ώμοι και τα γόνατα θα είναι καλυμμένα (absolute not: ράντες, ντεκολτέ, σορτς και μίνι φούστες). Ύστερα με τόση ζέστη, δεν θα θελήσεις να κάνεις μια βουτιά στη θάλασσα; Για να εμφανιστεί γυναίκα σε δημόσια παραλία για μπάνιο, θα πρέπει είτε να φορέσει ειδική στολή τύπου δύτη (για τις μουσουλμάνες), είτε κολάν και μπλούζα με μανίκι (για τις υπόλοιπες). Εμφάνιση με μπικίνι; Μόνο στο ξενοδοχείο ή στην πισίνα του compound σου, «χαλάς, χαμπίπτι» (αρκετά, αγαπητή μου)!
Στα κομμωτήρια και στα ινστιτούτα αισθητικής απαγορεύεται αυστηρά η είσοδος σε άντρες. Στις δημόσιες υπηρεσίες και στα δημόσια νοσοκομεία τηρείται αυστηρά ο διαχωρισμός των φύλων, με χωριστές αίθουσες αναμονής και εξυπηρέτησης για άντρες-γυναίκες. Να σημειώσω εδώ ότι το κρατικό σύστημα ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης τηρεί υψηλές προδιαγραφές και είναι δωρεάν, με ένα συμβολικό αντίτιμο για τα φάρμακα. Έτυχε λοιπόν να αρρωστήσω πρόσφατα πολύ άσχημα με υψηλό πυρετό και να με φέρει ο άντρας μου (ποιος άλλος;) σε άθλια κατάσταση στο αντίστοιχο για τα δικά μας δεδομένα, Κέντρο Υγείας. Ε, μέχρι να με δει η γιατρός (ποτέ δε θα δεις άρρενα γιατρό στο γυναικείο τμήμα, πλην ελαχίστων εξαιρέσεων) περίμενα τρέμοντας και σχεδόν παραληρώντας από τον πυρετό μόνη μου στην αίθουσα αναμονής των γυναικών και ο σύζυγος από την άλλη έτρωγε τα νύχια του από αγωνία μόνος του σε ξεχωριστή αίθουσα στην άλλη πλευρά του κτιρίου. Βέβαια, στις ιδιωτικές κλινικές ο κανόνας αυτός δεν ισχύει, αλλά τα νοσήλεια εκεί είναι τσουχτερά (επίσκεψη και εκατοστάευρο). Οπότε...
Κάτω από τις αντρικές κελεμπίες και τις αμπάγιες συχνά κρύβονται φαινόμενα κατάθλιψης, παχυσαρκίας, σακχαρώδους διαβήτη. Τα δεδομένα αυτά σε συνδυασμό με την έλλειψη άσκησης των γηγενών (όπως ανέφερα οι μετακινήσεις γίνονται σχεδόν αποκλειστικά με αυτοκίνητο, εκ των πραγμάτων) έχουν κινητοποιήσει την κυβέρνηση να θεσπίσει κίνητρα άθλησης και να ανακηρύξει μάλιστα την 12η Φεβρουαρίου (πλησιάζει κιόλας!) ως National Sports Day.
Ξένος άντρας δεν επιτρέπεται να χαιρετήσει δια χειραψίας μία ντόπια, ούτε να της απευθύνει το λόγο. Οι γάμοι από συνοικέσιο και οι πολυπληθείς οικογένειες είναι ο κανόνας για τους ντόπιους (ένας Καταρινός μπορεί να παντρευτεί μέχρι και 4 γυναίκες, με την προϋπόθεση ότι θα παρέχει σε όλες τα ίδια αγαθά). Η συμβίωση με άτομα του αντίθετου φύλου απαγορεύεται, αν δεν υφίσταται συγγένεια εξ αγχιστείας ή εξ αίματος. Το μέρος είναι αποκλειστικά family oriented, όπερ σημαίνει ότι οι εργένηδες και οι εργένισσες expats έχουν περιορισμένο πεδίο δράσης και διασκέδασης. Να σημειώσω, τέλος, ότι η κατανάλωση αλκοόλ σε δημόσιους χώρους απαγορεύεται αυστηρά και επιτρέπεται μόνο κατ' οίκον για τους expatriates και στα μεγάλα ξενοδοχεία.
*MARHABA - WELCOME TO THE HOT SPOT
Έχοντας αυτά κατά νου, προσαρμόστηκα εύκολα στη νοοτροπία και στο dress code της χώρας, αλλά αυτό που με δυσκόλεψε ιδιαίτερα (και με δυσκολεύει ακόμη) είναι οι θερμοκρασίες κλιβάνου που επικρατούν στην περιοχή από τέλη Απριλίου μέχρι τέλη Οκτωβρίου. Οι υψηλές θερμοκρασίες των 45,48 και 50 βαθμών Κελσίου σε συνδυασμό με την υγρασία από τη θάλασσα, δημιουργούν μία ατμόσφαιρα τόσο αποπνικτική που, ειδικά κατά τους θερινούς μήνες, είναι ανθρωπίνως αδύνατο να περπατήσει κανείς στο εξωτερικό περιβάλλον για παραπάνω από δύο λεπτά χωρίς να νιώσει έντονη δυσφορία. Ειδικά από αρχές Ιουνίου έως αρχές Σεπτεμβρίου για να πας στη δουλειά σου πρέπει να ακολουθήσεις ένα επιτελικό σχέδιο μάχης, όπου κάθε χαμένο δευτερόλεπτο είναι ένας επιπλέον κόμπος ιδρώτα στο μέτωπό σου: παίρνεις βαθιά ανάσα, βγαίνεις από το σπίτι (ενν. το σπίτι με full κλιματισμό νυχθημερόν), ανάβεις μηχανή αυτοκινήτου και κλιματιστικό, γυρίζεις πάλι σπίτι σε χρόνο dt και περιμένεις κανένα πεντάλεπτο... αν βιάζεσαι, την πάτησες. Μπαίνεις τότε κατευθείαν στο αυτοκίνητο (το οποίο βράζει στην κυριολεξία ακόμη κι αν βρίσκεται σε υπόστεγο), αναπηδώντας σαν αναστενάρης πάνω στα καιόμενα καθίσματα και παρακαλώντας, ταυτόχρονα, να μη λιποθυμήσεις μέχρι να αρχίσει να αποδίδει κάπως το ρημαδιασμένο κλιματιστικό.
Μην απορήσεις, επομένως, με τις κακοτεχνίες του σπιτιού σου (αλλά και όπου αλλού στη Ντόχα): το σπίτι χτίστηκε από εργάτες-ζαλισμένα κοτόπουλα, που δουλεύουν, ειδικά τους θερινούς μήνες, φασκιωμένοι με φαρδιές λωρίδες υφάσματος προκειμένου να κρατήσουν τον ιδρώτα του σώματος και να μην πεθάνουν ακαριαία από θερμοπληξία και αφυδάτωση. Στρατιές εργατών με την εμφάνιση μουμιοποιημένων αστροναυτών δουλεύουν πάνω σε σκαλωσιές κάτω από τον καυτό ήλιο της ερήμου για να παραδώσουν τις εργολαβίες στην ώρα τους. Εργατικά ατυχήματα βρίσκονται στην ημερήσια διάταξη, η Πρεσβεία της Ινδίας, ειδικά, δεν προλαβαίνει να επαναπατρίζει σορούς άτυχων εργατών.
Η οικιακή βοήθεια είναι must, η προσφορά τεράστια και οι μισθοί χαμηλοί, σε σύγκριση με τα ελληνικά δεδομένα. Νομίζω ότι κάθε Φιλιππινέζα που απασχολείται σε σπίτι expats μακαρίζει τον εαυτό της που δεν εργάζεται σε σπίτι ντόπιων (και όχι μόνο λόγω της χαώδους διαφοράς των τετραγωνικών μέτρων που έχει να σφουγγαρίσει).
Η εργάσιμη εβδομάδα είναι Κυριακή έως Πέμπτη, καθώς η Παρασκευή είναι η θρησκευτική αργία των Μουσουλμάνων και το Σάββατο οι δημόσιες υπηρεσίες είναι κλειστές. Μου πήρε κάμποσο καιρό στην αρχή μέχρι να το συνηθίσω! Η Κυριακή είναι εργάσιμη μέρα, για φαντάσου... Τα πολυκαταστήματα, αν εξαιρέσει κανείς ένα μικρό διάλειμμα το πρωί της Παρασκευής, παραμένουν ανοιχτά όλες τις ημέρες μέχρι και αργά το βράδυ. Την ώρα της προσευχής ακούγεται από τα μεγάφωνα των τζαμιών ακόμη και των σούπερ μάρκετ (!) η φωνή του μουεζίνη να καλεί τους πιστούς με την αργόσυρτη φωνή του. Η απογευματινή προσευχή (μετά τις 18.00) είναι η πιο σημαντική προσευχή της ημέρας και τα τζαμιά (βρίσκονται σχεδόν σε κάθε γωνία, ακόμη και μέσα στα οικιστικά συγκροτήματα-compounds) γεμίζουν αποκλειστικά από άντρες σκυμμένους στα γόνατα με τα χαλάκια τους, στις δε πόρτες απ' έξω βλέπει κανείς άπειρες σειρές από σανδάλια και παντόφλες όλων των μεγεθών.
Τα ενοίκια των σπιτιών παραμένουν υψηλά (σπάνια βρίσκεις κάτω από 2.000 ευρώ για οικογένεια) και το κόστος ζωής ανεβαίνει διαρκώς. Τα σχολικά δίδακτρα παρουσιάζουν και αυτά ανοδικές τάσεις: πολλές φορές λέω στον άντρα μου «βαλλόμεθα πανταχόθεν»! Οι αμοιβές για τους expats είναι αρκετά καλές, τα συμβόλαια απασχόλησης περιλαμβάνουν συνήθως πακέτο διαμονής, μετακίνησης και σχολικών διδάκτρων, αλλά η προσφορά υπερκαλύπτει τη ζήτηση και σε συνδυασμό με τον υψηλό ανταγωνισμό, οι ευκαιρίες μειώνονται. Η ελληνική κοινότητα, ωστόσο, μεγαλώνει καθημερινά, επικρατεί καλό κλίμα μεταξύ μας, υπάρχει Τμήμα Ελληνικής Γλώσσας για τα Ελληνόπουλα και Ορθόδοξη Εκκλησία (στη μέση της ερήμου βέβαια μαζί με τις Εκκλησίες των άλλων θρησκειών και δογμάτων, αλλά τι να κάνεις; Υπομονή!)
Οι Καταρινοί στο άκουσμα της λέξης «Γιουνάν» (Έλληνας) χαμογελούν με συμπάθεια, μας θεωρούν δικούς τους, και κακά τα ψέματα, και εμείς τους νιώθουμε καλύτερα σε σύγκριση με τους υπόλοιπους «δυτικούς» (σας θυμίζει μήπως κάτι η IBM mentality;). Αν μάλιστα πετάξεις και καμία αραβική λέξη όπως μαμπρούκ (συγχαρητήρια) ή σούκραν (ευχαριστώ), χαμογελάνε ακόμη περισσότερο! Η πρώτη εντύπωση μετράει κι εδώ, όπως σε όλα τα σημεία του πλανήτη.
Στο κάτω-κάτω, γνωρίζω ότι είμαι «φιλοξενούμενη» εδώ, η παρουσία μου έχει ημερομηνία λήξης και με αυτήν την επίγνωση προσπαθώ να σεβαστώ τις επιθυμίες και τον τρόπο ζωής του «οικοδεσπότη». Το σπίτι μπορεί να μην είναι του γούστου μου και η διακόσμηση να μου πέφτει βαριά, η δε οικοδέσποινα μπορεί να φοράει συνέχεια μαύρα και να είναι επιφυλακτική, αλλά ΟΚ, με δέχτηκαν στη χώρα τους, στο σπίτι τους, και γι' αυτό και μόνο τους χαμογελώ και λέω «σούκραν».
Και ναι, κάνω υπομονή και ναι, οι λεμονιές ανθίζουν στη Ντόχα!
*μάρχαμπα= γεια σας (χαιρετισμός, γενικά)
όμως: σαλάμ αλέϊκουμ= ειρήνη σε σας (τυπικός χαιρετισμός μεταξύ Μουσουλμάνων)
σχόλια