Μου πε μια μάγισσα «γοργά να καρτεράς το χάρο».
Κι άπλωσα ευτύς το υστερινό ποτήρι μου να πάρω.
Μα το ποτήρι αγγίζοντας στα χείλη μ΄αποκρίθη
«Πίνε, γιατί είναι ο θάνατος θάλασσα δίχως φάρο».
Πριν αισθανθείς στο μέτωπο το χέρι του θανάτου
Και πριν να σε χαϊδέψουνε τα κρύα τα δάχτυλά του
Πίνε, και μη θαρρείς κουτέ, και συ πως είσαι κάτι.
Και πως θα σε ξεθάψουνε μιά και σε θάψουν κάτου.
(Ομάρ Καγιάμ, Ρουμπαγιάτ 4, 14)
Ομάρ Καγιάμ (1048 - 1131 μ.Χ) ο Πέρσης ποιητής, μαθηματικός, φιλόσοφος και αστρονόμος. Ο Ομάρ Καγιάμ ήταν ο δικός μου Χανς Κρίστιαν Άντερσεν ή Αίσωπος των παιδικών μου χρόνων. Μαζί του και όλοι οι υπόλοιποι Πέρσες μυστικιστές, σούφι ποιητές που είναι γνωστοί με την προσωνυμία «Μπαμπαΐδες» ή «Σεΐχηδες».
Όταν η μητέρα μου εγκατέλειψε το Ιράν, γέμισε τις βαλίτσες της με βιβλιαράκια και μεγάλες ποιητικές συλλογές. Όλα αυτά ήταν η προίκα της. Και γω που ήξερα ότι η μητέρα μου είναι ξένη, ήθελα να μάθω πολλά για την άλλη πατρίδα. Δεν υπήρχε διαδίκτυο ούτε ανάλογες εκπομπές στην τηλεόραση εκτός από το «Σαν Σήμερα» στην κρατική που κάθε 16 Ιανουαρίου θα έδειχνε πλάνα από την αποχώρηση του Σάχη και της Αυτοκράτειρας από το Ιράν και κάθε 1η Φεβρουαρίου πλάνα από την επιστροφή του Αγιοταλλάχ Χομεϊνί στην Τεχεράνη.
Ως παιδί καθόμουν και ξεφύλλιζα τα βιβλιαράκια που ήταν γεμάτα από δίστιχα σε μια διαφορετική, ζαλιστική γραφή και πολύχρωμα. Όλο όμορφες ζωγραφιές που απεικόνιζαν Περσίδες καλλονές, με μακριά μαλλιά, άλλοτε γυμνόστηθες και άλλοτε ντυμένες, να κρατούν πάντα από μια καράφα ή ένα μικρό πιθάρι με πορφυρόχρωμο κρασί. Σερβίρουν και αγκαλιάζουν γενειοφόρους σοφούς, τους αποπλανούν για να ξεχάσουν το μαρτύριο του θανάτου, όπως φοβάται ο Ομάρ Καγιάμ.
Στα μετέπειτα χρόνια της ενήλικης ζωής μου αναζήτησα την γυναικεία συντροφιά στις μορφές των γυναικών αυτών. Όλες μου οι γυναίκες έμοιαζαν με τις εκείνες της μεσαιωνικής Περσίας. Η μαγεία τους με συνόδευε, σχεδόν κατρακυλούσε μέσα μου.
Πάσχω το ίδιο και με την περίπτωση του Ιράν. Μεγαλώνοντας επένδυσα το ένα από τα δύο ημισφαίρια του εγκεφάλου μου σε αυτό. Όλα λειτουργούν συνειρμικά. Όποτε μου φέρνουν προφιτερόλ από την «Δέσποινα» θυμάμαι τον Πέρση λυρικό ποιητή Σααντί. Θυμάμαι δηλαδή την σκηνή του Κωνσταντίνου και της Βουγιουκλάκη από την ταινία «Χτυποκάρδια στα Θρανία» που κάθονται στο καφεζαχαροπλαστείο και παραγγέλνουν προφιτερόλ ενώ ο Κωνσταντίνου της απαγγέλει ερωτικούς στίχους του Σααντί. Μέχρι να τους συλλάβει ο γυμνασιάρχης. Ο πύργος πάνω από το Σκλαβενίτη στην Πανόρμου μου θυμίζει ένα ξενοδοχείο στην Τεχεράνη που είναι ακριβώς ίδιο ενώ τα πλατάνια της Κηφισιάς με παραπέμπουν στην μακρύτερη λεωφόρο της Τεχεράνης, Βαλί Ασρ που αψιδωτά την αγκαλιάζουν ψηλόλιγνα πλατάνια. Όλα αυτά λειτουργούν μέσα μου, με την ίδια νοσταλγία και δυναμική που λειτουργεί ένας βασιλικός στο παραθύρι ενός ξενιτεμένου θύματος της αστυφιλίας.
Η διττή καταγωγή ενέχει και γλυκές συγκρούσεις. Όπως όταν βλέπαμε τον «Μέγα Αλέξανδρο» με τον Ρίτσαρντ Μπάρτον και μας έλεγαν οι γονείς μας, πως κάποτε οι παππούδες μας μαλώνανε. Αλλά όλα ρυθμίζονταν μόλις ο Μέγας Αλέξανδρος έμπαινε στην πολυτελή σκηνή και αντίκριζε την κόρη του Πέρση ευγενή Οξυάρτη, την Ρωξάνη. Η αέναη πάλη με την ομορφιά που πάντα θαμπώνεσαι και η ήττα είναι αναπόφευκτη. Κάπως έτσι έχασε και ο πατέρας μου.
Το Ιράν με κυριεύει γιατί είναι πανέμορφο και φέρει μια αθέατη, πολυτελή και μυστηριώδη ομορφιά. Οι Ιρανοί με εντυπωσιάζουν γιατί είναι πάντα πρωτοπόροι στην περιοχή τους. Τα ζουν όλα πρώτοι και με διαφορά. Την ίδρυση λαμπρών αυτοκρατοριών, την συνταγματική επανάσταση του 1906, την εθνικοποίηση του πετρελαίου το 1951 και την ισλαμική αναβίωση του 1979. Κάπως έτσι ενώ σε άλλα μουσουλμανικά κράτη ολοένα και περισσότερες γυναίκες επιλέγουν την μαντήλα, όπως στην Τουρκία, στην Αίγυπτο και στην Ινδονησία, στον αντίποδα ολοένα και περισσότερες Ιρανές αμφισβητούν την υποχρεωτικότητα της μαντήλας και συνηθίζουν να μην την δένουν ορθά. Εκεί φαίνεται και εκδηλώνεται ο πλουραλισμός και πόσο ετερόκλητο είναι το Ιράν. Εκεί φαίνεται μια ακόμη εκδοχή της ομορφιάς του.
Η ομορφιά αυτή είναι ενισχυτική, επιπρόσθετη. Στην ομορφιά των ελληνικών θαλασσών συμπληρώνεται η έρημος του Ιράν. Στα πλήθη των καϊκιών μας, ένα καραβάνι από καμήλες. Στα σοκάκια της Σκοπέλου, εκείνα της πόλης Γιάζντ. Στις ραψωδίες του Ομήρου, οι στίχοι του Φιρντουσί.
Η ελληνοϊρανική μου καταγωγή με έμαθε να ονειρεύομαι ελληνοϊρανικά. Κάπως έτσι, ένα όνειρο που έχω είναι να δω τους «Πέρσες» του Αισχύλου να ανεβάζονται στον φυσικό τους χώρο. Στα ερείπια της Περσέπολης. Να δω την όμορφη Μαρία Ναυπλιώτου στον ρόλο της Άτοσσας, μητέρας του Ξέρξη, να θρηνεί για ένα από τα μεγαλύτερα δεινά της ανθρωπότητας. Την αλαζονεία της εξουσίας.
Να αγαπάς συγχρόνως δύο χώρες, δύο λαούς και δύο πολιτισμούς είναι επίπονο αλλά και προσοδοφόρο. Φέρεις δύο ταυτότητες, δύο διαφορετικούς κόσμους, κουβαλάς πολύ βάρος αλλά και πολύ πλούσιο βάρος. Αποτελεί μια αυτούσια, ανεξάρτητη αξία που αν δεν βιώσεις, δύσκολα αντιλαμβάνεσαι.
σχόλια