«Πολλές φορές νιώθω σαν άστεγη στο ίδιο μου το σπίτι», λέει η Σεβαστή. Τα τελευταία τρία χρόνια μένει σε ένα διαμέρισμα της Κυψέλης, χωρίς θέρμανση. Ένα σπίτι με συνθήκες που κάνουν τη ζωή άνετη είναι ένα άπιαστο όνειρο αυτήν τη στιγμή στο κέντρο της Αθήνας, η αυξανόμενη ζήτηση και τα άπειρα Airbnb χειροτέρεψαν περισσότερο την κατάσταση, που ήταν δύσκολη έτσι κι αλλιώς.
Το σπίτι της Σεβαστής έχει πολλά προβλήματα υποδομής, αλλά η ίδια δεν έχει την οικονομική δυνατότητα να βρει κάτι καλύτερο. Έτσι η ζωή της περιορίζεται γύρω από μία μόνο πηγή θέρμανσης, μια σόμπα υγραερίου. Πέρα από την τριπλή στρώση ρούχων, έχει βρει τρόπους για να ανεβαίνει η θερμοκρασία ‒ αφήνει ανοιχτή την πόρτα του φούρνου κάθε φορά που μαγειρεύει ή κάνει δουλειές στο σπίτι, ακόμα και όταν δεν χρειάζεται.
«Το υπνοδωμάτιο το χρησιμοποιώ μόνο το βράδυ, ενώ τη μέρα είναι κλειστό», λέει. «Στο σαλόνι κάθομαι όσο γίνεται περισσότερο, και είμαι ντυμένη σαν κρεμμύδι. Μετά, αξιοποιώ την κουζίνα. Όταν μαγειρεύω, κάθομαι να δουλέψω στην κουζίνα, γιατί σπάει το κρύο.
Δεν μπορώ να κινούμαι ελεύθερα μέσα στο σπίτι όπως παλιότερα, που ήταν κεντρική η θέρμανση, τα σώματα έκαιγαν αρκετές ώρες και όλοι οι χώροι ήταν ζεστοί. Τώρα είσαι περιορισμένος, όσο χώρο και να έχεις, ζεις γύρω από το σημείο που μπορείς να θερμάνεις. Περιορίζεσαι μέσα στο ίδιο σου το σπίτι».
Είναι αδιανόητο να μην αισθάνεσαι άνετα στο ίδιο σου το σπίτι, να νιώθεις περιορισμένος και ότι στερείσαι τα βασικά για να έχεις ποιότητα ζωής, γιατί αυτό ακριβώς είναι που εν τέλει στερείσαι χωρίς θέρμανση. Το να πρέπει να πληρώσεις τον μισό μισθό σου για να ζεσταθείς είναι στέρηση δικαιωμάτων και θα έπρεπε να είναι προτεραιότητα του κράτους να μην υπάρχουν άνθρωποι που ζουν στο κρύο, γιατί είναι πολλοί αυτοί που δεν αντέχουν οικονομικά να πληρώνουν πετρέλαιο, ΔΕΗ ή φυσικό αέριο.
Εναλλακτικές επιλογές
Η θέρμανση αποτελεί εδώ και χρόνια μεγάλη πληγή στην καθημερινότητα των πολιτών στα αστικά κέντρα. Η κεντρική θέρμανση είναι κάτι σπάνιο στις πολυκατοικίες της Αθήνας, και όπου υπάρχει, ανάβει ελάχιστα σε σχέση με παλιότερα.
Όπως και η Σεβαστή, έτσι και πολλοί ένοικοι άλλων πολυκατοικιών επιλέγουν δικούς τους τρόπους για να ζεσταθούν, προσαρμοσμένους στην οικονομική τους κατάσταση. Από air condition, που όταν οι θερμοκρασίες πέφτουν δραματικά δεν αποδίδει, μέχρι σόμπες υγραερίου, ξυλόσομπες και ηλεκτρικά σώματα που ζεσταίνουν μεμονωμένους χώρους και μεταφέρονται από δωμάτιο σε δωμάτιο, και, όταν είναι εφικτό από τις συνθήκες δόμησης, αυτόνομο φυσικό αέριο. Το οποίο προτιμούν πολλοί άνθρωποι αυτήν τη στιγμή. Ή το προτιμούσαν, μέχρι να ανακοινωθεί η υπερβολική αύξηση της τιμής του.
Η σόμπα υγραερίου που για τη Σεβαστή είναι ο τρόπος για να ζεσταίνεται, τοποθετήθηκε κατά τη διάρκεια του Covid, όταν ο χρόνος που περνούσε μέσα στο σπίτι αυξήθηκε κατακόρυφα.
«Κατάλαβα ότι όποτε κάνω δουλειές μέσα στο σπίτι δεν χρειάζομαι πολλή θέρμανση», εξηγεί. «Είναι αδύνατο, όμως, να δουλέψω στο γραφείο σε συνθήκες ψύχους. Επειδή επί πανδημίας περιοριστήκαμε πάρα πολύ, πήρα τη σόμπα υγραερίου, που δεν κάνει για χαμηλοτάβανα διαμερίσματα, είναι για ψηλό ταβάνι, αφήνω όμως λίγο ανοιχτό το παράθυρο κι έχω πάρει έναν ιονιστή για να εξισορροπεί τη μυρωδιά και τον βαρύ αέρα που δημιουργεί.
Η πιο δύσκολη στιγμή της ημέρας είναι το βράδυ. Έχω έναν θερμοπομπό που τον βάζω να λειτουργεί στο χαμηλό όλη τη νύχτα για να σπάει η υγρασία, γιατί ναι μεν στα παπλώματα ζεσταίνεται κανείς, αλλά αναπνέει κρύο αέρα. Η υγρασία μού προκαλεί πονοκεφάλους και πόνους στα ιγμόρεια. Το σώμα μπορείς να το καλύψεις και να ζεσταθείς κάπως. Φοράω εσωτερική μπλούζα, πουλόβερ, κάλτσες, εσωθερμικό κολάν.
Το πρόβλημα είναι ο κρύος αέρας που αναπνέεις και ότι τα συγκεκριμένα θερμαντικά σώματα, μόλις τα κλείνεις, σταματούν να ζεσταίνουν. Με την κεντρική θέρμανση απορροφάει και ο τοίχος θερμότητα, οπότε, ακόμη και όταν κλείνει, η ζέστη διατηρείται, δεν παγώνει το σπίτι αμέσως».
Ένα δυσθεώρητο έξοδο
Τους τελευταίους μήνες η τιμή του ρεύματος ανέβηκε κατακόρυφα σε ολόκληρη την Ευρώπη, όπως και αυτή του φυσικού αερίου. Στην Ελλάδα ανέβηκε και η τιμή του πετρελαίου θέρμανσης. Οι βασικοί λόγοι ήταν η μεγάλη ζήτηση που προέκυψε την εποχή του Covid με τα lockdowns και τα μειωμένα αποθέματα του φυσικού αερίου.
Η τιμή του ρεύματος παρουσίασε τον Δεκέμβριο αύξηση σχεδόν 300% σε σχέση με πέρσι, το φυσικό αέριο αυξήθηκε από 150% μέχρι 200% σε σχέση με τις αρχές του έτους, ενώ στα μέσα Ιανουαρίου το πετρέλαιο θέρμανσης παρουσίασε αύξηση μεγαλύτερη του 35%. Οι επιδοτήσεις που δίνονται δεν λύνουν πάντα το πρόβλημα, οι αυξήσεις παραμένουν υπερβολικές.
Η Σεβαστή λέει ότι ακόμα δεν έχει λάβει ανεβασμένο λογαριασμό της ΔΕΗ. «Τώρα περιμένω τον εκκαθαριστικό, γιατί ακούω συνέχεια ότι έχει αυξηθεί η τιμή», προσθέτει. Όσον αφορά το αυτόνομο φυσικό αέριο, η ίδια τονίζει ότι στην Κυψέλη υπάρχει, αλλά είναι δύσκολο να βάλεις νέα παροχή.
«Οι τρόποι που χρησιμοποιώ για να ζεσταθώ έχουν μεγάλο κόστος», λέει. «Ακόμη και οι μποτίλιες υγραερίου από πέρσι μέχρι φέτος έχουν ανέβει έξι ευρώ η μία. Ξεκίνησα να αγοράζω με 14 ευρώ και τώρα έχουν πάει 20. Η σόμπα υγραερίου ήταν μια οικονομική λύση, αλλά με τον ρυθμό που αυξάνεται η τιμή του υγραερίου, δεν ξέρω τι θα γίνει». Σημαντικό ρόλο, πάντως, στη διατήρηση της ζέστης μέσα στο σπίτι παίζουν τα κουφώματα. Στις παλιές πολυκατοικίες τα ξύλινα κουφώματα μπάζουν από παντού.
«Εδώ οι απώλειες είναι μεγάλες, νιώθεις το ρεύμα να μπαίνει από την εξώπορτα», λέει η Σεβαστή. «Μπορεί να έχω βάλει κάποια χαλάκια για να φρακάρουν το κρύο, αλλά μπάζει από παντού. Έχουμε πρόβλημα υποδομής και πολλά διαμερίσματα είναι έτσι. Νομίζω ότι αυτήν τη στιγμή οι ιδιοκτήτες δεν έχουν και ιδιαίτερα κίνητρα για να τα ανακαινίσουν. Είναι μεγάλη η ζήτηση, ιδιαίτερα στα μικρά διαμερίσματα, και μικρή η προσφορά, οπότε δεν έχεις διαπραγματευτικό περιθώριο. Αν δεν το πάρεις εσύ, θα ενδιαφερθεί κάποιος άλλος».
Η τάση για τοποθέτηση αυτόνομης θέρμανσης στις πολυκατοικίες κάνει την κατάσταση ακόμα πιο δύσκολη. Όταν τα μισά διαμερίσματα έχουν αυτόνομη θέρμανση, τα υπόλοιπα πρέπει να μοιραστούν το κόστος του πετρελαίου και επιβαρύνονται περισσότερο. Οι ώρες που ανάβουν τα καλοριφέρ πρέπει να αποφασιστούν σε συνέλευση της πολυκατοικίας.
Η εκπρόσωπος της εταιρείας Π. Δανιήλ και Σία Ε.Ε., που ειδικεύεται στη διαχείριση πολυκατοικιών και ακινήτων, λέει: «Λόγω της οικονομικής κατάστασης, πολλές πολυκατοικίες δεν ανάβουν καν καλοριφέρ, δεν προμηθεύονται πετρέλαιο. Αυτό συμβαίνει επειδή κάποιος από τους ενοίκους μπορεί να μην έχει την οικονομική δυνατότητα, οπότε δεν μπορεί να υπάρξει συνολική θέρμανση. Και είναι αρκετοί αυτοί που σε κάποιες πολυκατοικίες δεν πληρώνουν κοινόχρηστα, οπότε υπάρχει και πρόβλημα λειτουργίας της πολυκατοικίας γενικότερα, για παράδειγμα με τη ΔΕΗ».
Όπως τονίζει, σε πολλές περιπτώσεις δεν λείπουν και οι διαξιφισμοί μεταξύ των ενοίκων. «Σίγουρα υπάρχουν προστριβές και διαμάχες, με αποτέλεσμα οι ένοικοι να πιάνονται και στα χέρια. Κι αυτό επειδή κάποιος θέλει να ζεσταθεί, κάποιος έχει δικό του τρόπο για να το κάνει, ενώ άλλος δεν έχει να πληρώσει. Υπάρχει αυτό το πρόβλημα». Όσον αφορά το αν μειώνονται οι πολυκατοικίες που χρησιμοποιούν κεντρική θέρμανση λόγω της γενικότερης αύξησης του κόστους, η ίδια δηλώνει ότι το φαινόμενο υπήρχε από πριν.
«Είναι αδιανόητο να μην αισθάνεσαι άνετα στο ίδιο σου το σπίτι»
«Όταν μετακόμισα στην Ασκληπιού, πριν από πέντε χρόνια, νοίκιασα το συγκεκριμένο σπίτι για έναν και μόνο λόγο, επειδή η ιδιοκτήτρια με διαβεβαίωσε ότι η πολυκατοικία έχει θέρμανση», λέει ο Νίκος. «Είχαμε απαυδήσει, γιατί στο προηγούμενο σπίτι είχαν καταργήσει την κεντρική θέρμανση και με τα κρύα η κατάσταση ήταν ανυπόφορη. Μπήκαμε στο σπίτι Νοέμβριο και πράγματι τον Δεκέμβριο άρχισε να ανάβει το καλοριφέρ δύο φορές την ημέρα.
Μόλις έπιασαν τα μεγάλα κρύα, ανακάλυψα ότι τα παλιά παράθυρα και οι μπαλκονόπορτες άφηναν όλο το κρύο να μπει μέσα στο σπίτι. Η κεντρική θέρμανση, που άναβε μόνο δύο ώρες την ημέρα, δεν αρκούσε για να μπορείς να ζήσει στο σπίτι, έτσι πήραμε ένα καλοριφέρ λαδιού που ήταν αναμμένο μέρα-νύχτα και το κουβαλάγαμε από την κουζίνα στο σαλόνι και από κει στο υπνοδωμάτιο. Μαζί με τα κοινόχρηστα, η θέρμανση μας κόστιζε πάνω από 200 ευρώ τον μήνα.
Την επόμενη χρονιά η πολυκατοικία αποφάσισε να μην ανάψει ξανά την κεντρική θέρμανση, ο καθένας έπρεπε να βρει δικό του τρόπο να ζεσταθεί, γιατί κάποιοι είχαν σταματήσει να πληρώνουν τα κοινόχρηστα. Νομικά δεν ωφελεί να κινηθεί κανείς, γιατί μέχρι να φτάσει η υπόθεση σε δικαστήριο περνούν χρόνια κι αυτή η ασυδοσία έχει καταστρέψει τις πολυκατοικίες.
Είναι πολλές οι πολυκατοικίες της Αθήνας χωρίς κεντρική θέρμανση και με κομμένο το ρεύμα στους κοινόχρηστους χώρους, επειδή κάποιοι ένοικοι χρωστούν τεράστια ποσά, και καμία εταιρεία διαχείρισης κοινοχρήστων δεν δέχεται να τις αναλάβει.
Δεν θα ξεχάσω ποτέ εκείνον τον Ιανουάριο με το φοβερό ψύχος που κυκλοφορούσαμε στο σπίτι με τα πουλόβερ και τα μπουφάν και ζούσαμε όλοι σε ένα υπνοδωμάτιο, γιατί το σπίτι έμπαζε κρύο αέρα από παντού. Ήταν αδύνατο να κοιμηθούμε χωρίς ηλεκτρική κουβέρτα και σταματήσαμε να χρησιμοποιούμε το καθιστικό. Από το πολύ κρύο και την υγρασία “πέθαναν” όλα τα φυτά που είχαμε μπροστά στην μπαλκονόπορτα. Κάηκαν από το κρύο!
Ευτυχώς, την επόμενη χρονιά, με το πρόγραμμα “Εξοικονόμηση κατ’ οίκον”, η ιδιοκτήτρια πήρε επιδότηση για να αλλάξει πόρτες και παράθυρα και να βάλει αυτόνομη θέρμανση με φυσικό αέριο. Ήρθε συνεργείο και ξήλωσε όλο το σπίτι δύο φορές, μία για να βάλει νέες πόρτες και παράθυρα και μία για να βάλει σωλήνες και νέα σώματα καλοριφέρ. Αυτά έγιναν το καλοκαίρι και μέχρι να έρθει το φυσικό αέριο στην πολυκατοικία πέρασαν σχεδόν δύο χρόνια. Με τις νέες πόρτες και τα παράθυρα το σπίτι μεταμορφώθηκε, πάλι ήταν κρύο, αλλά δεν έτρεμες πλέον όταν πήγαινες στο καθιστικό.
Είναι αδιανόητο να μην αισθάνεσαι άνετα στο ίδιο σου το σπίτι, να νιώθεις περιορισμένος και ότι στερείσαι τα βασικά για να έχεις ποιότητα ζωής, γιατί αυτό ακριβώς είναι που εν τέλει στερείσαι χωρίς θέρμανση.
Το να πρέπει να πληρώσεις τον μισό μισθό σου για να ζεσταθείς είναι στέρηση δικαιωμάτων και θα έπρεπε να είναι προτεραιότητα του κράτους να μην υπάρχουν άνθρωποι που ζουν στο κρύο, γιατί είναι πολλοί αυτοί που δεν αντέχουν οικονομικά να πληρώνουν πετρέλαιο, ΔΕΗ ή φυσικό αέριο. Η αστεία επιδότηση που δίνεται δεν είναι λύση. Αυτήν τη στιγμή πληρώνουμε το πιο ακριβό ρεύμα και φυσικό αέριο της Ευρώπης.
Το φυσικό αέριο συνδέθηκε στο σπίτι λίγο πριν από τα περσινά χιόνια και επειδή η θέρμανση είναι αυτόνομη, είναι πλέον ζεστό. Βέβαια, τα 200 ευρώ τον μήνα δεν τα γλιτώσαμε, αλλά τουλάχιστον ζούμε άνετα».
Πώς να παραμείνετε ζεστοί
Ο Παύλος με την Αλίκη μετακόμισαν τον Απρίλιο σε ένα διαμέρισμα 67 τετραγωνικών σε πολυκατοικία του κέντρου. Δουλεύουν και οι δύο σταθερά και full time, οπότε μοιράζονται τα έξοδα. «Δεν νομίζω ότι θα τα βγάζαμε πέρα μόνοι μας», λέει. Όταν τους ρωτάω για τη συνθήκη θέρμανσης που επικρατεί στο σπίτι, απαντούν:
«Θα τη χαρακτηρίζαμε μη υπάρχουσα, μια και είναι κτίριο με κεντρική θέρμανση, οπότε με τις αυξήσεις στις τιμές των καυσίμων ο λέβητας έχει πια διακοσμητική παρουσία στην πολυκατοικία. Είμαστε τυχεροί που έχουμε ένα σπίτι με κουφώματα αλουμινίου, που κρατάνε περισσότερο τη θερμοκρασία. Έχουμε air condition, αλλά έχουμε επιλέξει να μη φορτωθούμε το κόστος της χρήσης του μέσα στον χειμώνα».
Οι τακτικές που τους κρατούν ζεστούς ποικίλλουν. «Έχουμε φέρει δύο ηλεκτρικά καλοριφέρ από τα πατρικά μας για το υπνοδωμάτιο και το σαλόνι και τα χρησιμοποιούμε όταν είμαστε σπίτι. Αν μείνεις στάσιμος, αρχίζεις να κρυώνεις, οπότε μια κουβέρτα είναι πάντα χρήσιμη. Όσο για τα ρούχα, το layering είναι πολύ σημαντικό. Δεν βάζεις απλώς μια φόρμα, όπως όταν είναι καλή η θέρμανση, αλλά από μέσα φοράς ισοθερμικά φανελάκια ή κολάν. Τις μέρες του χιονιά κυκλοφορούσαμε μέσα στο σπίτι με το παντελόνι του σκι και μάλλινα γενικώς, από κάλτσες μέχρι πουλόβερ».
Σε ποιες συνθήκες, συνήθειες, καταστάσεις υπάρχει δυσκολία στην καθημερινή ζωή; «Πολλές φορές κρυώνεις και φταίει το ότι είσαι νηστικός. Με το που βάλεις κάτι στο στομάχι σου, θα νιώσεις ζέστη. Τα ζεστά ροφήματα επίσης βοηθούν. Στον ύπνο το δύσκολο κομμάτι είναι να γδυθείς πριν πέσεις και να σηκωθείς το πρωί. Το άλλο δύσκολο εγχείρημα είναι το να κάνεις ένα ντους. Εκεί υπάρχει περίπτωση να καταλήξεις σοπράνο. Με το που πέφτει ο ήλιος, η κατάσταση αρχίζει να ζορίζει αισθητά».
Οι ίδιοι λένε ότι δεν παίρνουν το ρίσκο να χρησιμοποιήσουν μέσα για τη θέρμανσή τους που θα μπορούσαν να γίνουν επικίνδυνα. «Θα φτάναμε μέχρι την ηλεκτρική κουβέρτα, που και πάλι θέλει προσεκτική χρήση. Βέβαια, θα διευκόλυνε πολύ το να ξαπλώνεις το βράδυ σε ζεστά σεντόνια, οπότε μάλλον θα τη δοκιμάσουμε», αναφέρουν.
«Δεν βρίσκουμε ρεαλιστικό το σενάριο να μένει κάποιος μόνος του στην εποχή μας, τουλάχιστον όσον αφορά το ενοίκιο. Και αυτό το πιστεύαμε πολύ πριν σκάσει η βόμβα του πληθωρισμού. Πρέπει να ακολουθήσουν αντίστοιχες αυξήσεις και στους μισθούς, όπως το 25% στη Γερμανία, που είναι μέτρο στήριξης κόντρα στην ακρίβεια.
Ήδη άπειρος κόσμος ζει σε εξευτελιστικές συνθήκες την τελευταία δεκαετία, οι περισσότεροι νέοι βρίσκονται εγκλωβισμένοι στα πατρικά τους και με τα εργασιακά δεδομένα να παραμένουν σε αυτή την κατάσταση τα δεδομένα αρχίζουν να θυμίζουν τρομακτικά πολύ τα πρώτα χρόνια της κρίσης».
