Η πρώτη φορά που πρόσεξα τα αξολότλ ήταν σε ένα post που εμφανίστηκε στο timeline μου στο Facebook: ένα παράξενο υδρόβιο ζώο, ροζ χρώματος, με μόνιμο χαμόγελο και μεγάλα μοβ βράγχια που έμοιαζε με πόκεμον. Τσεκάροντας, ανακάλυψα με έκπληξη ότι το ζώο αυτό, μια παιδομορφική σαλαμάνδρα –που σημαίνει ότι μένει στο παιδικό στάδιο σε όλη της της ζωή–, είναι ένα αμφίβιο εξαφανισμένο σχεδόν στη φύση, το οποίο αυτήν τη στιγμή ζει μόνο σε επιστημονικά εργαστήρια ή ως κατοικίδιο, χάρη στην «τρέλα» κάποιων εκτροφέων. Το ροζ του δέρματος που με εντυπωσίασε είναι στην πραγματικότητα λευκό, ένα από τα χρώματα που έχουν προκύψει από επιλεκτική αναπαραγωγή στην αιχμαλωσία και το κάνουν περιζήτητο ζώο για ενυδρεία. Το συγκεκριμένο ήταν ένα αξολότλ αλμπίνος με κόκκινα μάτια.
Τσεκάροντας το baburac.weebly.com, το site που έδινε τις πληροφορίες, είδα ότι υπάρχουν άνθρωποι στην Ελλάδα που δεν εκτρέφουν απλώς αξολότλ αλλά κάνουν και ερευνητικό έργο πάνω σε αυτά! Αναζητούν μεθοδικά τρόπους να κάνουν τις συνθήκες ζωής τους όλο και καλύτερες, να αντιμετωπίσουν όλα τα προβλήματα που δημιουργούνται στον εκτροφέα από την ώρα που γεννιούνται μέχρι την ενηλικίωσή τους, ψάχνουν ακόμα και πώς θα κατασκευάσουν την ιδανική τροφή γι' αυτά (η οποία αυτήν τη στιγμή δεν υπάρχει στο εμπόριο). Το ερευνητικό έργο τους και την εμπειρία τους έχουν σκοπό να τα παρουσιάσουν σύντομα σε παιδιά και εφήβους μέσω εκπαιδευτικών σεμιναρίων σε προσκόπους και φορείς.
Ο Τάσος και η Ερατώ (η μούσα του) προσεγγίζουν τα αξολότλ με επιστημονικό τρόπο, καταγράφοντας όλα όσα ανακαλύπτουν κατά την έρευνά τους, αλλά και με μεγάλη αγάπη. Το καταλαβαίνεις από τις συνθήκες που έχουν δημιουργήσει γι' αυτά στο σπίτι τους, όπου τα εκτρέφουν τον τελευταίο ενάμιση χρόνο. Η Ερατώ ως ζωοτέχνης, ο Τάσος ως ενθουσιώδης θαυμαστής τους και βοηθός της. Το ζευγάρι έχει ιδιαίτερη αγάπη για τα ζώα, το καταλαβαίνεις από την πρώτη στιγμή που μπαίνεις στο διαμέρισμά τους, όπου σε υποδέχονται δύο γάτες (έχουν και μία τρίτη, αλλά δεν είναι καθόλου κοινωνική), φίδια φιλοξενούμενα σε διαφανή κουτιά και γυάλινα terraria, λέοπαρντ γκέκο και ολόκληρες αποικίες από ζωύφια που είναι η τροφή τους. Ο χώρος είναι πεντακάθαρος, όλα είναι τοποθετημένα σε ράφια σχολαστικά και αν δεν σου δείξουν πού βρίσκονται τα ζώα, μπορεί και να μην τα προσέξεις!
Aνακάλυψα με έκπληξη ότι το ζώο αυτό, μια παιδομορφική σαλαμάνδρα –που σημαίνει ότι μένει στο παιδικό στάδιο σε όλη της της ζωή–, είναι ένα αμφίβιο εξαφανισμένο σχεδόν στη φύση, το οποίο αυτήν τη στιγμή ζει μόνο σε επιστημονικά εργαστήρια ή ως κατοικίδιο, χάρη στην τρέλα κάποιων εκτροφέων.
«Μεγαλώσαμε και οι δύο με σκύλους και γάτες» λέει ο Τάσος. «Η Ερατώ είχε κάποτε ένα τσιντσιλά, εγώ είχα ποντίκια και χάμστερ, αλλά με τα ερπετά δεν είχαμε ασχοληθεί ποτέ. Κάποια στιγμή αποφασίσαμε να συμφιλιωθούμε με αυτά τα ζώα. Είδαμε σε μια αγγελία ότι κάποιος έδινε φτηνά δύο μικρά φίδια κι έτσι φέραμε τα πρώτα ερπετά στο σπίτι. Για έξι μήνες δεν τα αγγίζαμε, ιδρώναμε και μόνο στη σκέψη ότι θα τα πιάσουμε. Μόλις καταφέραμε να τα αγγίξουμε ξεκίνησε όλη η φάση με τα ερπετά. Ψάχνουμε να βρούμε "εύκολα" ζώα για να μάθουμε πώς ζουν, πώς μεγαλώνουν, πώς εκτρέφονται, και όλα αυτά με τη λογική να κρατάμε σημειώσεις, να ψαχνόμαστε. Δεν είχε περάσει ποτέ από το μυαλό μας να κάνουμε επιχείρηση, ήταν καθαρά θέμα περιέργειας.
Τα αξολότλ τα βρήκαμε τυχαία, ξεχασμένα σε ένα pet shop στον Πειραιά. Πηγαίναμε σε διάφορα μαγαζιά για να ψωνίσουμε τροφές για τα ζώα που είχαμε και μια μέρα, ανάμεσα στα ψάρια, είδαμε τα περίεργα αυτά ζώα. Η γυναίκα μου έχει δουλέψει πολλά χρόνια με ψάρια στο πανεπιστήμιο, είναι τελειόφοιτος του Γεωπονικού και έχει κάνει μεταπτυχιακό στην ιχθυολογία. Έχει δουλέψει στα εργαστήρια, στις τροφές, έτσι δεν ήθελε με τίποτα ψάρια και στο σπίτι.
Δεν ήθελε να ακούσει με τίποτα για ενυδρεία του αλμυρού νερού και με έχει αποτρέψει πολλές φορές από το να πάρω τα ψάρια που ήθελα ή μέδουσες.
Το αξολότλ της άρεσε, το φέραμε στο σπίτι, μετά πήραμε άλλα δύο, γοητευμένοι και οι δύο από τα μικρά αμφίβια που είναι μοναδικά ζώα πάνω στον πλανήτη. Είμαι κάτι σαν βοηθός της σε όλο αυτό το πράγμα. Ασχολούμαι με τη μουσική, αλλά τώρα αισθάνομαι ότι είμαι ερευνητής. Είναι πολύ σημαντικό να είσαι δίπλα σε έναν άνθρωπο που είναι μάστερ σε κάτι, να μπορείς να ρωτάς, να μαθαίνεις.
Έχω το εγχειρίδιο στο σπίτι μου, έχω τα βιβλία, νιώθω ασφαλής με ό,τι κάνω, η Ερατώ είναι ο καλύτερος άνθρωπος για να συζητήσεις μαζί της κάτι που σκέφτεσαι ή διάβασες. Γιατί διαβάζεις διάφορα από "ειδικούς" σε ελληνικά ή ξένα φόρουμ, που τις πιο πολλές φορές λένε βλακείες. Και επειδή έχει γίνει, και γίνεται, τεράστια έρευνα πάνω σε αυτά τα ζώα, αρχίσαμε να τα μελετάμε κι εμείς, ανακαλύπτοντας ένα σωρό θέματα που χρειάζονται λύση. Έχουμε ένα φτηνό στερεοσκόπιο στο σπίτι για να ελέγχουμε το νερό και δείγματα από τα ζώα, αλλά θέλουμε να το αναπτύξουμε περισσότερο αυτό, να πάρουμε καλό εξοπλισμό για να μας βοηθήσει περισσότερο στην έρευνα.
Θέλουμε, επίσης, να βρούμε την ιδανική τροφή για τα αξολότλ, γιατί ειδική τροφή γι' αυτά δεν υπάρχει πουθενά στην Ελλάδα, πέρα από τα bloodworms, τα οποία τα ακριβοπληρώνεις. Και επειδή η γυναίκα μου έχει ασχοληθεί με τροφές, μπήκαμε στη διαδικασία να φτιάξουμε τις δικές μας. Άρχισα να διαβάζω πώς μπορείς να φτιάξεις μόνος σου τροφές στο σπίτι, βρήκα συνταγές και φέτος ξεκίνησα να μαζεύω υλικά για να τις φτιάξω. Έχω κάνει ένα κομπόστ στο μπαλκόνι, το οποίο περιλαμβάνει σκουλήκια ζωντανά. Μαζεύω ό,τι πεθαίνει είτε από τα mealworms είτε από τους μπάμπουρες που βγαίνουν μετά από αυτά, ώστε να τα κάνω όλα ένα άλευρο και μετά από αυτό θα φτιάξω ένα μείγμα που θα γίνει τροφή. Θα δούμε πώς δουλεύει αυτό και αργότερα θα το ελέγξουμε σε ένα εργαστήριο του πανεπιστημίου. Τα πιο πολλά σκευάσματα που υπάρχουν στο εμπόριο και βρίσκεις στο Internet δεν είναι τροφή για αξολότλ. Οι ειδικές τροφές έχουν σταματήσει να βγαίνουν, γιατί δεν πουλούσαν. Μπορεί να αγοράσει κανείς πέλετ για σολομό ή κάποιο άλλο ψάρι και με αυτό ταΐζεις τα αξολότλ. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, όμως, τα έλαια που περιέχει η τροφή και δίνουν σε ένα ψάρι το ωραίο χρώμα του στα αξολότλ να προσθέτουν βάρος. Δεν είναι ακριβώς η κατάλληλη τροφή.
Ένα μεγάλο θέμα που έπρεπε να ερευνήσουμε και να μάθουμε να αντιμετωπίζουμε είναι τα τραύματα, γιατί παθαίνεις ζημιές, κυρίως αν έχεις αρκετά αξολότλ μαζί σε ενυδρείο, που μπορεί να δαγκωθούν μεταξύ τους. Σε κάποια κόβεται το πόδι, τα βράγχια, άλλα βγάζουν μούχλα στο δέρμα, πρέπει να ψάξεις πολύ να βρεις τι γράφουν οι άνθρωποι που έχουν αντιμετωπίσει παρόμοια προβλήματα, να διαβάσεις επιστημονικά άρθρα. Έτσι μαθαίνεις κι εσύ και μπορείς να βοηθήσεις άλλους ανθρώπους που θα πάθουν τα ίδια.
Τα αξολότλ είναι πολύ ιδιαίτεροι οργανισμοί που δεν επουλώνουν απλώς τις ουλές τους αλλά μπορούν να αναγεννήσουν ολόκληρα κομμάτια του εαυτού τους σε μια περίοδο μηνών, τα άκρα, τα βράγχια, την ουρά, ακόμα και μέρος τους εγκεφάλου τους! Μπορούν, επίσης, να δέχονται εύκολα από άλλους οργανισμούς μοσχεύματα, μεταξύ των οποίων τα μάτια και κάποια τμήματα του εγκεφάλου. Μάλιστα, αυτά τα όργανα ανακτούν την πλήρη λειτουργικότητά τους. Λόγω αυτής της ικανότητάς τους, οι επιστήμονες τα μελετούν στα εργαστήρια, χρησιμοποιώντας τα ως μοντέλο για την ανάπτυξη των άκρων στα σπονδυλωτά.
Και μετά έρχεται το κομμάτι της αναπαραγωγής. Τα αξολότλ γεννάνε εύκολα στο ενυδρείο, αλλά είναι πολύ δύσκολο να μεγαλώσεις τα μικρά. Είναι πολλά στόματα και είναι μεγάλο ζόρι, γιατί δεν μπορείς φύγεις ποτέ από το σπίτι. Πρέπει να τα ταΐζεις δύο φορές την ημέρα, να τα μεταφέρεις ένα-ένα σε άλλο δοχείο συνέχεια για να αλλάζεις το νερό, επειδή τα μωρά είναι πολύ ευαίσθητα και αν δημιουργηθεί αμμωνία ή στρεσαριστούν, πεθαίνουν. Αυτό που το κάνει ακόμα πιο δύσκολο είναι ότι σε αυτό το στάδιο είναι κανίβαλοι και τρώει το ένα το άλλο, επομένως δεν μπορείς να τα έχεις όλα μαζί, πρέπει να είναι ένα-ένα σε ξεχωριστά δοχεία, οπότε καταλαβαίνεις τι κόπος είναι να τα ταΐσεις και να τα καθαρίσεις. Είναι μια διαδικασία τρελή που δεν την κάνει κανένας εκτροφέας, γιατί οι πιο πολλοί δεν ενδιαφέρονται να βγάλουν υγιή ζώα, ενδιαφέρονται να βγάλουν λεφτά. Και τα λεφτά έρχονται όταν έχεις 5.000 ζώα και τα πουλάς 10 και 15 ευρώ το ένα. Είναι κάτι πολύ κερδοφόρο. Κάθε αξολότλ μπορεί να γεννήσει μέχρι και 1.000 αυγά τη φορά, κανονικά μία φορά τον χρόνο, αλλά κάποια τα βάζουν να γεννήσουν και δύο, επειδή δεν τους ενδιαφέρει αν το ζώο ταλαιπωρείται.
Τα μωρά είναι σαν γυρίνοι και είναι πολύ ευάλωτα. Είναι αδύναμα και καθένα είναι διαφορετικό και ιδιαίτερο. Κάποιο μπορεί να μην τρώει, οπότε πρέπει να του βάζεις την τροφή, η οποία είναι μόνο ζωντανή, στη μούρη, γιατί αν κινείται δεν την τρώνε. Αγοράζουμε αυγά αρτέμιας (μιας μικροσκοπικής γαρίδας), τα βάζουμε σε αλατόνερο με συγκεκριμένη σύσταση αλατιού, συγκεκριμένη θερμοκρασία και φως και μόλις εκκολαφθούν τα ταΐζουμε τις γαρίδες αμέσως, γιατί πρέπει να προλάβεις να τις δώσεις στο στάδιο που έχουν ακόμα κρόκο από το αυγό, μέσα σε ένα 24ωρο. Αν αργήσεις και το απορροφήσουν, δεν έχουν καμία θρεπτική αξία. Αυτό γίνεται συνεχώς μέχρι να βγάλουν τα άκρα τους και να γίνουν ολοκληρωμένα αξολότλ. Τότε σταματούν να λειτουργούν ως κανίβαλοι και μπορείς να τα βάλεις και μαζί. Επειδή δεν έχουν βλέφαρα, πρέπει να τα έχεις σε φως που δεν είναι συνεχόμενο και σε νερό χωρίς ροή. Είναι λιμνίσια πλάσματα και σε άλλες συνθήκες στρεσάρονται και πεθαίνουν.
Κατάγονται από δύο λίμνες κοντά στην Πόλη του Μεξικού, τη λίμνη Σοτσιμίλκο και τη λίμνη Τσάλκο, αλλά λόγω της ρύπανσης, της αποξήρανσης και κάποιων ειδών που έφεραν οι άνθρωποι στη λίμνες για να καλύψουν τις ανάγκες των φτωχών ανθρώπων της περιοχής σε τροφή και κατέλαβαν τα νερά τα αξολότλ εξαφανίστηκαν. Από το 2010 ζουν και αναπαράγονται κυρίως στα εργαστήρια και στα σπίτια των ανθρώπων που τα παίρνουν για κατοικίδια. Η διάρκεια ζωής ενός αξολότλ μπορεί να ξεπεράσει τα 20 χρόνια, αν και συνήθως ζει 10-15 χρόνια. Χρησιμοποιούνται εκτενώς στην επιστημονική έρευνα λόγω της ιδιότητάς τους να αναγεννούν άκρα τους. Είναι το μόνο γνωστό σπονδυλωτό που μπορεί να αναγεννά κομμένα μέρη του σώματός του πολύ εύκολα και να είναι πλήρως λειτουργικά. Στις αγορές του Μεξικού πωλούνται ως τροφή και στην περιοχή τα εκτρέφουν κυρίως γι' αυτόν το λόγο. Για την ακρίβεια, είναι ο μόνος λόγος που υπάρχουν ακόμα κάποια εκεί.
Δεν είναι δύσκολο να διατηρήσεις ένα αξολότλ στο σπίτι. Μόλις περάσει το βρεφικό στάδιο και αρχίσει να γίνεται ώριμο ζώο και να αποκτάει και πνευμόνια μαζί με τα βράγχια, γύρω στους 3-4 μήνες, μπορείς να τα αντιμετωπίσεις ως ενήλικα. Όταν ξεκινούν να εμφανίζονται τα πνευμόνια αρχίζουν να ανεβαίνουν στην επιφάνεια και να παίρνουν τον αέρα που χρειάζονται, οπότε δεν είναι απαραίτητο να οξυγονώνεται το νερό, όπως στα ψάρια. Μπορείς και να τα βγάλεις για λίγο έξω από το νερό, για να καθαρίσεις το ενυδρείο, δεν στρεσάρονται όπως τα ψάρια, που μπορεί να πεθάνουν. Όταν είναι ενήλικο το ζώο, το μόνο που πρέπει να φοβάσαι είναι ο εαυτός σου. Πρέπει να κάνεις την καθαριότητα που χρειάζεται, να το ταΐζεις σωστά, να τσεκάρεις την ποιότητα του νερού, να έχεις γνώσεις να αντιμετωπίσεις ό,τι πρόβλημα τους παρουσιαστεί. Τα αξολότλ αντέχουν και μία εβδομάδα χωρίς φαγητό και δεν είναι ιδιαίτερα απαιτητικά ζώα, θέλουν όμως εναλλαγή θερμοκρασίας, όπως συμβαίνει και στη φύση, γιατί η σταθερή θερμοκρασία τα σκοτώνει. Η ζημιά που έχει γίνει στη φύση είναι μη αναστρέψιμη και επειδή υπάρχει μόνο εξημερωμένο, γίνονται συνεχώς έρευνες για να κατανοήσουμε πώς λειτουργούν τα κύτταρά του, πώς λειτουργεί αυτό το ζώο σε σχέση με το περιβάλλον, πώς λειτουργεί όταν είναι χειμώνας κι έχει κρύο, πώς καταφέρνει, όταν πέφτει το ανοσοποιητικό του, να θεραπεύεται μόνο του. Αυτές οι έρευνες θα βοηθήσουν και τον άνθρωπο.
Το αξολότλ μένει πάντα έτσι, όπως το βλέπεις, μωρό. Δεν βγαίνει από το νερό, εκτός κι αν του κάνεις ενέσεις με ιώδιο για να μεταμορφωθεί. Αν το αναγκάσεις να μεταμορφωθεί, θα ρίξει τα βράγχια και θα βγει στη στεριά, όπως οι σαλαμάνδρες, αυτό όμως σίγουρα θα το σκοτώσει. Δεν είναι προορισμένο για μεταμόρφωση. Αν δεν πεθάνει στη διαδικασία μεταμόρφωσης, θα πεθάνει πολύ γρήγορα μετά. Στην Ελλάδα δεν ασχολείται κανείς με αυτό το ζώο, γι' αυτό αποφασίσαμε να το μελετήσουμε και να κάνουμε εκπαιδευτικά προγράμματα να το γνωρίσει ο κόσμος.
Τα ζώα μας τα δίνουμε μόνο σε ανθρώπους που ξέρουμε ότι θα τα φροντίσουν – δυστυχώς κάποια πρέπει να τα δώσεις γιατί είναι δύσκολο να τα φροντίσεις όλα. Ωστόσο, αποκτάμε επαφή με τους ανθρώπους που τα υιοθετούν και τους δίνουμε συμβουλές. Μιλάμε μαζί τους και τους λέμε όσα μαθαίνουμε συνέχεια, τα φόρουμ δεν είναι η καλύτερη πηγή...».
Info
Όποιος ενδιαφέρεται να μάθει περισσότερα για τα αξολότλ ή θέλει να αποκτήσει ένα μπορεί να βρει πληροφορίες στο:
σχόλια