Πρόσφατα, ένας γνωστός μου μας ανακοίνωσε ότι πλέον η διασκέδασή του είναι οι χοροί: μαθαίνει latin και σάλσα και μάλιστα σκοπεύει να πάρει και δίπλωμα καθηγητή. Ο κύριος λόγος που τους ξεκίνησε; Για να αποβάλει το άγχος της δουλειάς. Και ο 35χρονος φίλος μου δεν είναι ο μόνος. Ο κόσμος στην Αθήνα χορεύει. Και χορεύει πιο πολύ απ’ ό,τι θα περίμενε κανείς. Τα events που οργανώνουν οι ομάδες που χορεύουν rock’n’roll και σουίνγκ είναι γεμάτα από ζευγάρια που ξεφαντώνουν σε ’50s ρυθμούς, τα φεστιβάλ όλων των εθνικοτήτων στην Αθήνα έχουν και σόου με χορευτικά, άνθρωποι κάθε ηλικίας βρίσκουν στον χορό μια διέξοδο, αλλά και ανακούφιση από διάφορα μυοσκελετικά προβλήματα. Πρόκειται για μια σχετικά φτηνή δραστηριότητα σε σχέση με άλλες, αρκεί να μη σου γίνει μανία.
Στο περσινό Αφρικανικό Φεστιβάλ στο Θησείο ένα μέρος του προγράμματος ήταν αφιερωμένο στους χορούς: Αφρικανές από διάφορες χώρες μάθαιναν απλά βήματα σε όποιον ενδιαφερόταν, παράλληλα με τα σόου. Ένα από αυτά ήταν αφιερωμένο στον αιγυπτιακό χορό της κοιλιάς, στον οποίο συμμετείχαν ακόμα και μικρά κορίτσια. Βέβαια, ο παραδοσιακός χορός της κοιλιάς είναι διαφορετικός από τον αισθησιασμό και τα πέπλα που έχουμε συνηθίσει να φέρνουμε στο μυαλό μας, όταν σκεφτόμαστε το συγκεκριμένο είδος: τα κορίτσια κρατούσαν ξύλα και η παραδοσιακή αιγυπτιακή στολή τους ήταν λιγότερο εξεζητημένη απ' όσα έχουμε συνηθίσει.
Πέρα, όμως, από την άσκηση, τη θεραπεία, την κοινωνικοποίηση και τη διασκέδαση, καλό είναι να τονιστεί ότι οι συγκεκριμένοι χοροί σού ανοίγουν τους ορίζοντες σε διαφορετικές κουλτούρες, ήθη και έθιμα, αλλά και πολιτισμούς, όπως και στην ίδια τη διαφορετικότητα με τον πιο άμεσο και ευθύ τρόπο.
«To belly dancing είναι αρκετά παρεξηγημένο», αναφέρει η Φωτεινή Γκάνταλα από τη Σχολή Gadala, την πιο εξειδικευμένη για τον συγκεκριμένο χορό στην Αθήνα. Ίδρυσε την σχολή το 2005 για να τιμήσει τη μνήμη του πατέρα της που είχε αιγυπτιακή καταγωγή και με στόχο να κάνει πιο γνωστή στην Ελλάδα την πλούσια αιγυπτιακή κουλτούρα. Ξεκίνησε τα πρώτα της βήματα στο χορό στο Ασουάν της Αιγύπτου ενώ άρχισε να διδάσκει το 1997. Πριν ασχοληθεί συστηματικά με τον χορό της κοιλιάς, ασχολιόταν με τα οικονομικά.
«Ο χορός της κοιλιάς είναι ιδιαίτερα αγαπητός στη χώρα μας, αφού μας θυμίζει αρκετά το τσιφτετέλι. Έχουν υπάρξει πολλές θεωρίες για την προέλευσή του, αλλά τα περισσότερα στοιχεία τoν συνδέουν με τη Μεσόγειο, τη Μέση Ανατολή και την Αφρική. Είναι αλληλένδετος με την πλούσια αραβική παράδοση και κουλτούρα και διαφοροποιείται ανάλογα με τα έθιμα και τις παραδόσεις από χώρα σε χώρα, από τόπο σε τόπο, από κοινωνία σε κοινωνία. Έτσι, έχουμε το αιγυπτιακό στυλ, το λιβανέζικο, το τουρκικό κ.λπ. Μια άλλη διάκριση που υπάρχει είναι μεταξύ παραδοσιακού (φολκλόρ) και σύγχρονου χορού. Οι διαφορές από είδος σε είδος είναι απειροελάχιστες. Είναι, βέβαια, γνωστός και ως χορός oriental, αλλά ο όρος αυτός συχνά χρησιμοποιείται στα νυχτερινά μαγαζιά». Το στούντιο όπου γίνονται τα μαθήματα του χορού είναι διακοσμημένο με τέτοιον τρόπο που σε βάζει κατευθείαν στο κλίμα: κεριά πάνω σε χρυσά και κόκκινα κεντήματα, τεράστιοι αντικριστοί καθρέφτες σε κάθε τοίχο και μια έντονη μυρωδιά από αρωματικά στικάκια. Τα πάντα είναι μελετημένα, ώστε να σε κάνουν να νιώσεις άνετα. Στα αποδυτήρια μπορείς να αλλάξεις με την ησυχία σου, να βγάλεις τα παπούτσια σου και είσαι έτοιμη να ξεκινήσεις. Σε όλα τα μαθήματα χορού τέτοιου είδους χρειάζεται να είσαι ξυπόλυτη ή, έστω, να φοράς κάλτσες – αυτό είναι κάτι που διαπιστώνω στην πορεία.
Αυτό που κρατάω περισσότερο από το συγκεκριμένο είναι αυτό που λέει σε κάποια στιγμή η δασκάλα: «Ο χορός της κοιλιάς αλλάζει κυρίως τον τρόπο που περπατάμε και στεκόμαστε». Κι όντως, μια αλλαγή στη στάση των ποδιών κάνει τη διαφορά στην κίνηση που χρειάζεται να κάνεις με την κοιλιά και είναι μια ευχάριστη έκπληξη, όταν το συνειδητοποιείς, ειδικά όταν δεν έχεις κάνει κάτι ανάλογο ποτέ πριν στη ζωή σου. Δεν έχει την πιο εύκολη τεχνική – ειδικά το σημείο που πρέπει να συνδυάσεις τις κινήσεις του σώματος με τον ρυθμό. Γίνεται, όμως, όσο το δυνατόν πιο απλά και κατανοητά και είναι σχεδόν σοκαριστική η συνειδητοποίηση του τρόπου που κινείσαι και των ικανοτήτων ορισμένων μελών του σώματός σου από το πρώτο κιόλας μάθημα. Είναι πιο εσωτερικός χορός, αλλά σε βοηθάει να αποκτήσεις έλεγχο του σώματός σου. Και «έχει θεραπευτικές ιδιότητες», όπως μου επισημαίνει η Φωτεινή. Μπορεί να σε κάνει να χάσεις κιλά –μη με ρωτήσετε πώς– και μπορούν να το κάνουν και άντρες, απλώς πρόκειται για διαφορετική τεχνική χορού και πρέπει να διδαχτεί ξεχωριστά. Αφορά όλες τις ηλικίες και τους σωματότυπους, όπως όλοι σχεδόν οι χοροί, εκτός ίσως από το μπαλέτο. Για να κάνεις μπαλέτο, πρέπει να είσαι λαμπάδα, κάτι που είναι πολύ ρατσιστικό. Λες και όλοι θέλουμε να δουλέψουμε στα Μπαλσόι!
Η Δέσποινα το ξεκίνησε πριν από ενάμιση χρόνο και λέει τα καλύτερα. «Είμαι 44 χρονών και αναγκάστηκα να το ξεκινήσω λόγω σκολίωσης. Εξαιτίας της δουλειάς μου καταπονείται η σπονδυλική μου στήλη και πρέπει να έχω πολύ δυνατό κορμό, πολύ δυνατούς κοιλιακούς και ραχιαίους. Με αυτό το πράγμα έχω καταφέρει να αισθάνομαι ότι δεν έχω πρόβλημα πια. Δεν πονάω, παρόλη τη φύση της δουλειάς μου, που είναι καθιστική κυρίως. Εκτός, όμως, από καλή φυσική κατάσταση, μου έχει προσφέρει και ψυχική ευεξία, αλλά και πολλές φιλίες και παρέες. Γνωρίζεις αρκετό κόσμο, όπως με κάθε δραστηριότητα που είναι ομαδική. Γενικά, περνάω πολύ καλύτερα από τότε που το ξεκίνησα. Πάω σε δύο σχολές τώρα και το ωραίο είναι ότι δεν είναι απλά μαθήματα. Συμμετέχεις και σε εκδηλώσεις, μπορείς να χορέψεις, να δεις άλλους να χορεύουν. Έχει έναν σπάνιο κοινωνικό χαρακτήρα η όλη ιστορία. Δεν είναι απλά μαθήματα, πας, γυμνάζεσαι και τελειώνεις. Κι έχει κι άλλες προεκτάσεις. Προσωπικά, έχω ξεκινήσει να φτιάχνω τις δικές μου στολές πλέον». «Είναι ακριβές;», τη ρωτώ. «Όχι ιδιαίτερα. Μια κανονική στολή, αν θέλεις να την έχεις, κοστίζει γύρω στα 140. Αν μάθεις και τη φτιάξεις μόνος σου, όπως κάνω εγώ, είναι πολύ φτηνότερη».
Από το μάθημα φεύγω με την αίσθηση ότι όλο αυτό αφορά κυρίως τη γυναικεία αυτοπεποίθηση και σεξουαλικότητα και, τέλος, ας μη γελιόμαστε, τη χειραφέτηση. Από τη στιγμή που αρχίζουμε το ζέσταμα μέχρι το τέλος του μαθήματος γιορτάζεται το γεγονός ότι είσαι γυναίκα, ενώ ταυτόχρονα τονίζεται το ότι πρέπει να αγαπάς το σώμα σου και τον εαυτό σου πάνω απ’ όλα, κάτι που δεν μπορούν να σου πουν τόσο άμεσα π.χ. δεκάδες βιβλία και διαλέξεις πάνω στον φεμινισμό και τα γυναικεία ζητήματα.
Το ίδιο συμβαίνει και στην τάξη που παρακολουθώ για τους χορούς Bollywood, που έπεσα πάνω τους εντελώς τυχαία, σε μια σελίδα στο Ίντερνετ (www.bollywooddance.gr), και ήταν κάτι που σίγουρα δεν περίμενα να διδάσκουν εδώ. Μέσα στην αίθουσα βρίσκονται πάνω 20 επίδοξες χορεύτριες, από ένα κορίτσι γύρω στα 15 μέχρι μεγάλες γυναίκες στην ηλικία της μητέρας μου. Και κάπως τις χαίρομαι. Είναι όλες ντυμένες όπως θα εμφανιστούν στην παράσταση που θα γίνει τις επόμενες μέρες, με ένα πανέμορφο παρεό στα χρώματα του μοβ και με χρυσά, κρεμαστά σκουλαρίκια. Τα μαλλιά τους είναι πιασμένα κλασικά, σε αυστηρό κότσο. Στα χέρια τους φοράνε από 40 βραχιόλια η καθεμία και κρατάνε πολύχρωμα μαντήλια. Η εμφάνισή τους είναι κάπως απλή, αν αναλογιστεί κανείς τις στολές που φοράνε στα λαμπερά ινδικά μιούζικαλ.
Είναι η τελευταία τους μεγάλη πρόβα. Δεν είμαι η μόνη που την παρακολουθώ, δίπλα μου κάθεται μια κοπέλα είναι ντυμένη με τη στολή, αλλά έχει ένα πρόβλημα με το πόδι της και δεν μπορεί να συμμετάσχει. Πιο δίπλα κάθεται και μια με βραχιόλια και σκουλαρίκια, βαμμένη στην πένα, σαν να είναι έτοιμη για τη σκηνή, αλλά ντυμένη με καθημερινά ρούχα, επειδή δεν είναι έτοιμη η στολή της. Τη ρωτάω τι της έχει προσφέρει ο χορός κι έπειτα από αρκετή σκέψη μου λέει: «Πολύ καλές φίλες!». Και η αλήθεια είναι ότι υπάρχει ομαδικό πνεύμα μεταξύ όσων χορεύουν, κάτι που το βλέπεις στο βλέμμα τους. Στην παρέα είναι και ένας μικροκαμωμένος Άραβας που τον παιρνάω για Ινδο, που κάθεται αρκετή ώρα και βλέπει το χορευτικo. Τον χαιρετάνε όλες πριν φύγει.
Πριν από μερικά χρόνια διάβαζα σε ένα άρθρο ότι για να παίξεις σε μια ταινία του Bollywood χρειάζεται να ξέρεις πάνω από 100 είδη χορού. Κάνοντας έρευνα, όμως, για το συγκεκριμένο άρθρο, δεν κατάφερα να βρω αν όντως ισχύει κάτι τέτοιο. Ωστόσο ανακάλυψα ότι χρειάζεται να ξέρεις τα λεγόμενα μούντρας, δηλαδή χειρονομίες. Τις συγκεκριμένες χειρονομίες τις συναντάς και στη γιόγκα αλλά η γιόγκα δεν έχει καμιά σχέση με τον χορό όπως μαθαίνω αργότερα από την Lucrecia και καλό είναι να διαχωρίζονται το ένα με το άλλο. Στο Bollywood αυτές οι κινήσεις των δαχτύλων είναι πιο έντονες και απαραίτητες, απ’ ό,τι διαπιστώνω. Και πιο πολύχρωμες και φασαριόζικες, λόγω του ήχου που κάνουν τα βραχιόλια. Είναι αρκετά εκφραστικός κι εξωστρεφής χορός και πολύ θεατρικός.
Το να χαμογελάς είναι ένα κύριο συστατικό. Η δασκάλα Lucrecia Φουρναράκου συχνά φωνάζει «δόντια έξω». Με πατέρα Έλληνα και μητέρα Κινεζοκουβανέζα, είχε τον latin χορό στο αίμα της κι έτσι ασχολήθηκε και επαγγελματικά, πριν την κερδίσει ολοκληρωτικά η Ινδία. «Δεν υπήρχε τότε σχολή που να διδάσκει Βollywood. Βρήκα, όμως, μια υπέροχη σχολή στην Αθήνα που σου μαθαίνει την πανάρχαια τέχνη του Bharata Natyam, μια τέχνη που δυστυχώς τείνει να εξαφανιστεί. Στην αρχή ήταν δύσκολο να την κάνω γνωστή, επειδή αυτό το είδος χορού ήταν άγνωστο στον περισσότερο κόσμο. Η διαφορά με τους άλλους χορούς και η μεγάλη πρόκληση είναι ότι χρησιμοποιούμε πάρα πολύ τα χέρια μας. Με τα δάχτυλά μας δημιουργούμε λέξεις και προτάσεις, δηλαδή μια χορευτική γλώσσα μέσα από τα μούντρας. Χορεύοντας και “μιλώντας” με τα χέρια μας, παρουσιάζουμε το τραγούδι. O όρος “Βollywood dance” είναι για μένα σαν τους ελληνικούς χορούς, που ποικίλλουν από περιοχή σε περιοχή. Σε κάποιες χορογραφίες υπάρχουν περισσότερα φολκλορικά στοιχεία, ενώ σε άλλες το ύφος είναι πιο κλασικό ή πιο μοντέρνο. Στον αρχαίο ινδικό χορό υπάρχουν επτά είδη χορού, αλλά στον μοντέρνο γίνεται ένα υπέροχο κοκτέιλ από διάφορα στυλ».
Και όντως, δεν δίνει καθόλου την εντύπωση ότι πρόκειται για παραδοσιακό χορό, στη βάση του κυρίως. «Είναι το τέλειο πάντρεμα χορών της Ασίας και της Δύσης. Η βάση είναι οι κλασικοί ινδικοί χοροί μαζί με φολκλορικούς χορούς της Ινδίας, αλλά και με μοντέρνο χορό, hip hop, τζαζ, oriental dance και ό,τι άλλο με εμπνεύσει ως χορογράφο» λέει η Lucrecia. «Έχει τόση ενέργεια, χρώμα και χαρά μέσα του και το καλό είναι ότι συνέχεια εξελίσσεται». Και οι στολές; «Σέβομαι πολύ τη δύσκολη περίοδο που περνάμε όλοι μας οικονομικά κι έτσι πάντα προσπαθώ τα κοστούμια μας να μην είναι ακριβά. Προσπαθώ να είναι ρούχα που οι μαθητές μου να μπορούν να χρησιμοποιήσουν και στην καθημερινότητά τους. Απλές φούστες ή παντελόνια, κορμάκια και αξεσουάρ με έντονα φωτεινά, χαρούμενα χρώματα, σήμα κατατεθέν του χορού».
Στην τελευταία μου στάση όσον αφορά τους πιο ασυνήθιστους χορούς που μπορεί κάποιος να βρει στην Αθήνα βρίσκομαι αντιμέτωπη με ένα άλλο είδος παραδοσιακών χορών. Κι άμα ακούς παράδοση και βγάζεις σπυράκια, επειδή στο σχολείο τα τσάμικα και ο καλαματιανός που σου μάθαιναν ήταν το χειρότερό σου; «Έχει μεγάλη σημασία ο τρόπος που σου διδάσκουν κάτι» μου αναφέρει η Άννα Καραμήτσου και συμφωνώ απόλυτα. Η Άννα είναι η πρώτη χορογράφος που άρχισε να διδάσκει αφρικανικούς χορούς στην Ελλάδα το 1997, έπειτα από μια αξιοζήλευτη πορεία στο Παρίσι και την Comédie Française. Δημιούργησε την σχολή αφρικάνικου χορού και κρουστών Seli Kanou.
«Συνάντησα τον αφρικανικό χορό σε μια ομάδα στην οποία συμμετείχα και ήταν κεραυνοβόλος έρωτας. Μου άρεσε. Βρήκα ότι μπορούσα να μεταφέρω το μικρόβιο του χορού και της χαράς πιο εύκολα στους ανθρώπους – υπάρχει μια μοιρασιά μέσα σε αυτό το πράγμα. Λόγω κρουστών, σε συνδέει με τη γη. Σε γειώνει επειδή είσαι ξυπόλυτος, αλλά είναι και η κινησιολογία του τέτοια, που, ενώ ακουμπάς στη γη, συγχρόνως νιώθεις να ενώνεσαι με τον ουρανό. Επειδή η μουσική είναι ζωντανή, σε χτυπάει κατευθείαν στο στομάχι και σε κάνει να παρασύρεσαι. Δεν είναι τυχαίο που στη χοροθεραπεία χρησιμοποιούν αφρικανικά κρουστά και κινησιολογία. Είναι ένας κατεξοχήν θεραπευτικός χορός. Μετά, επειδή είναι ομαδικός, σε κάνει να αισθάνεσαι ασφάλεια να εκφραστείς χωρίς να σε κρίνει κανένας και χωρίς να είσαι ο καλύτερος. Απλώς μοιράζεσαι με τους άλλους αυτήν τη χαρά. Σου προκαλεί ευεξία. Διδάσκω αφρικανικούς χορούς από τη Δυτική Αφρική, το Μάλι, τη Γουινέα, τη Σενεγάλη, την Μπουρκίνα Φάσο. Υπάρχουν άπειροι χοροί, επειδή είναι μια τεράστια ήπειρος» αναφέρει.
Το μάθημα που παρακολουθώ διαφέρει αρκετά από τα προηγούμενα. Το τμήμα είναι μεικτό, με άντρες και γυναίκες κάθε ηλικίας. Ξεκινάει με έναν κύκλο για προετοιμασία. Ακόμη και όταν βρισκόμαστε μέσα σε μια αίθουσα υπάρχει μια έντονη επαφή με τη γη και τη φύση. Έχει έναν πιο αρχέγονο χαρακτήρα. Κι επίσης, σε αφήνει με μια αίσθηση ελευθερίας. Δεν αισθάνεσαι κανένα είδος ανταγωνισμού ή άγχους και πίεσης μήπως δεν τα κάνεις όλα σωστά. Απλώς κάνεις τις κινήσεις και άμα ξεχαστείς, μπορείς να μιμηθείς τον διπλανό σου ή τον μπροστινό σου και να τις θυμηθείς.
Χορεύουμε τη moribayassa, έναν γυναικείο χορό κάτι σαν ένα τάμα. Κάνουν μια ευχή στο κεντρικό μανγκόδεντρο του χωριού και όταν αυτή πετύχει, χορεύουν γύρω από το δέντρο αλλά και το χωριό. Είναι μία από τις πιο παλιές τους παραδόσεις.
«Άλλα είδη χορού ζητούν κάποιες βάσεις, κάποιες γνώσεις ή κάποια ιδιαιτερότητα στο σώμα, ενώ ο αφρικανικός δεν σου ζητάει κάτι. Έρχεσαι με το σώμα σου, όπως είσαι. Δεν χρειάζεται ούτε να ξέρεις κάτι από πριν, ούτε να έχεις γνώσεις, ούτε τεχνικές» μου εξηγεί η Άννα.
«Το μεγαλύτερο ποσοστό στη Δυτική Αφρική, ναι, είναι ανιμιστές που πιστεύουν ότι κάθε πράγμα έχει ψυχή. Υπάρχουν, βέβαια, και χριστιανοί και μουσουλμάνοι, αλλά αυτοί οι χοροί δεν είναι θρησκευτικοί. Είναι παραδοσιακοί, όπως και οι δικοί μας. Όπως, όμως, και οι δικοί μας, συνδυάζονται με όσα συμβαίνουν σε μια κοινωνία την εκάστοτε εποχή. Θα έρθει, δηλαδή, η εποχή που θα σπείρουν και θα θερίσουν ή που θα κάνουν γιορτές για το φεγγάρι, για να ευλογήσει τη γη, όπως κάνουμε κι εμείς. Γίνονται κυρίως για να γιορτάσουν την καθημερινότητά τους».
Υπάρχει άνθηση σε αυτού του είδους χορούς; «Σίγουρα. Όταν ήρθα, το 1997, δεν υπήρχε τίποτα. Τώρα έχει αρχίσει να γίνεται μόδα. Η μόδα από τη μια είναι κακό πράγμα, επειδή δεν είναι απαραίτητα καλοί οι δάσκαλοι που υπάρχουν ή η ποιότητα των μαθημάτων, από την άλλη, κακά τα ψέματα, είναι ένα είδος διαφήμισης για να φτάσει σε ανθρώπους, στους οποίους δεν θα έφτανε με διαφορετικό τρόπο. Κυρίως, όμως, έρχονται άνθρωποι που είναι πρόθυμοι να είναι ανοιχτοί και να δουν κάτι διαφορετικό, εκτός της πεπατημένης, και που ψάχνουν τον εαυτό τους. Ακόμη και άνθρωποι που δεν τον καταλαβαίνουν, έρχονται επειδή ψάχνουν να συνειδητοποιήσουν κάποια πράγματα για τον εαυτό τους. Είναι διαφορετικό από το γυμναστήριο, επειδή γυμνάζεις ολόκληρο το σώμα σου, ανοίγεις την ψυχή σου και συνδέεσαι με άλλους ανθρώπους. Στο γυμναστήριο θα πας μόνος σου και μπορείς να κάνεις και πλάκα, αλλά είσαι σε μια αμηχανία πάντα σε σχέση με το σώμα σου και το σώμα των υπολοίπων. Χορεύοντας, μπαίνεις στη διαδικασία να αποδεχθείς εσένα και τους υπόλοιπους, για μένα είναι πολύ σημαντικό αυτό. Γενικά, στον χορό γυμνάζεις τα πάντα, αλλά ειδικά στον αφρικανικό χορό γυμνάζεις όλο σου το σώμα αλλά και την ψυχή σου μαζί. Συνδέεις το σώμα με την ψυχή».
Ένας από τους μαθητές, ο Μαρίνος, που είναι 52 χρονών, αστειεύεται επειδή έχω μάθει τις κινήσεις πολύ πιο γρήγορα από εκείνον, που κάνει περισσότερο καιρό. Τον ρωτάω για ποιον λόγο επέλεξε να μάθει τον συγκεκριμένο χορό.
«Έψαχνα να μάθω κάποιον χορό που να μην είναι το είδος που πρέπει να μάθεις βήματα ή να χορεύεις με ζευγάρι, κυρίως αυτό, επειδή δεν μπορώ να μάθω απ’ έξω κινήσεις. Είναι κάτι που το έχω στο κεφάλι μου έτσι. Δουλεύω με υπολογιστές πολλά χρόνια και πληκτρολογώ χωρίς να σκέφτομαι. Με τον αφρικανικό χορό μαθαίνουμε κινήσεις, σιγά-σιγά όμως κι αυτό έχει και πλάκα. Τα καταφέρνω, ιδίως όταν υπάρχει κάποιος μπροστά μου για να τον ακολουθώ. Ντρέπομαι πολύ να μιλάω γι’ αυτό. Ήθελα να βρω κάτι για να αθλούμαι, αλλά να είναι και διασκεδαστικό ταυτόχρονα, όχι απλώς να τρέχω. Χορεύω έτσι κι αλλιώς, βέβαια, εκτός τάξης, αλλά με ένα γκρουπ ανθρώπων σού δίνει καλή ενέργεια. Και μου αρέσει ο χορός, χωρίς να χρειάζεται να πάω σε ένα κλαμπ και να πίνω, είναι κάτι πιο ελεύθερο. Και σίγουρα δεν θα ήθελα να κάνω ποτέ κάτι σαν τη zumba, που είναι σαν το ΜcDonald’s των χορών. Φοβόμουν, επίσης, μήπως ήμουν ο μόνος άντρας εκεί πέρα, αλλά τελικά δεν συνέβη αυτό. Έχει αρκετούς άντρες, και χορευτές και στα ταμπούρλα. Είναι πολύ δημοκρατική κατάσταση. Θα ήθελα να κάνω και Bollywood. Κάνει η ανιψιά μου και θα ήθελα να το δοκιμάσω».
Πέρα, όμως, από την άσκηση, τη θεραπεία, την κοινωνικοποίηση και τη διασκέδαση, καλό είναι να τονιστεί ότι οι συγκεκριμένοι χοροί σού ανοίγουν τους ορίζοντες σε διαφορετικές κουλτούρες, ήθη και έθιμα αλλά και πολιτισμούς, όπως και στην ίδια τη διαφορετικότητα με τον πιο άμεσο και ευθύ τρόπο. Και σε κάνουν να τους αποδεχθείς και να τους σεβαστείς. Κι αυτό ίσως είναι το σημαντικότερο πράγμα που προσφέρουν εν τέλει.
Το αφρικανικό μάθημα κλείνει όπως έχει ξεκινήσει, με έναν κύκλο κι ένα φιλί στο μάγουλο προς τους ανθρώπους που χόρεψαν δίπλα σου και μαζί σου.
