Δεκεαπτά καθηγητές Βιολογίας στέλνουν κοινή επιστολή, καθώς διαφωνούν για την επίλυση του θέματος Δ1 της Βιολογίας κατά τη διάρκεια των Πανελληνίων 2024.
Οπως επικαλείται το alfavita.gr, στο συγκεκριμένο ερώτημα υπάρχουν δύο επιστημονικά ορθές απαντήσεις, από τις οποίες όμως η Κεντρική Επιτροπή Εξετάσεων κάνει αποδεκτή μόνο τη μία.
Πανελλήνιες 2024: Η επιστολή των καθηγητών για τη Βιολογία
Η εκφώνηση στo ερώτημα Δ1 στο μάθημα της Βιολογίας ήταν η παρακάτω:
“Σε ένα είδος εντόμου, το χρώμα σώματος μπορεί να είναι είτε μαύρο είτε λευκό. Από τη διασταύρωση θηλυκού εντόμου με λευκό χρώμα σώματος και αρσενικού εντόμου με μαύρο χρώμα σώματος προέκυψαν 400 θηλυκοί απόγονοι με μαύρο χρώμα και 200 αρσενικοί με λευκό χρώμα σώματος. Το φύλο καθορίζεται όπως και στον άνθρωπο.
Δ1. Να προσδιορίσετε τον τρόπο κληρονόμησης του χρώματος του σώματος στο συγκεκριμένο είδος εντόμου (μονάδες 3). Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας γράφοντας την κατάλληλη διασταύρωση (μονάδες 4).”
Το συγκεκριμένο ερώτημα μπορεί να επιλυθεί με δύο επιστημονικά ορθούς τρόπους:
1ος τρόπος:
Το χρώμα σώματος είναι μονογονιδιακός φυλοσύνδετος χαρακτήρας, ο οποίος ελέγχεται από τρία αλληλόμορφα. Έστω: ΧΜ1: αλληλόμορφο για το μαύρο χρώμα σώματος, ΧΜ2: αλληλόμορφο για το λευκό χρώμα σώματος, Χμ: θνησιγόνο αλληλόμορφο. Ισχύει ότι ΧΜ1>ΧΜ2, ΧΜ1>Χμ και ΧΜ2>Χμ.
2ος τρόπος:
Υπάρχουν δύο φυλοσύνδετοι γονιδιακοί τόποι. Ο ένας από αυτούς ελέγχει το χρώμα σώματος με ΧΜ: αλληλόμορφο για το μαύρο χρώμα σώματος, Χμ: αλληλόμορφο για το λευκό χρώμα σώματος. Ο δεύτερος ελέγχει τη βιωσιμότητα με ΧΑ: φυσιολογικό αλληλόμορφο, Χα: θνησιγόνο αλληλόμορφο.
Από κανένα σημείο της εκφώνησης του συγκεκριμένου ερωτήματος δεν απορρίπτεται κάποιος από τους δύο παραπάνω τρόπους επίλυσης της άσκησης. Κατόπιν τούτου, θεωρούμε εξαιρετικά άδικο για τους μαθητές που εξετάστηκαν, η κεντρική επιτροπή εξετάσεων να θεωρήσει ότι μόνο ο ένας από τους δύο τρόπους επίλυσης είναι ο σωστός.
Ακολουθούν για τυπικούς λόγους οι δύο προαναφερθέντες τρόποι επίλυσης του ερωτήματος Δ1.
1ος τρόπος
Επειδή η αναλογία φύλου στα άτομα της F1 γενιάς είναι 2 θηλυκά : 1 αρσενικό, υπάρχει φυλοσύνδετο θνησιγόνο γονίδιο.
Το χρώμα του σώματος στο συγκεκριμένο είδος εντόμου κληρονομείται με φυλοσύνδετο τρόπο επειδή στην F1 γενιά προκύπτουν θηλυκά άτομα μόνο με μαύρο χρώμα και αρσενικά μόνο με λευκό χρώμα.
Επειδή από θηλυκό έντομο με λευκό σώμα και αρσενικό με μαύρο σώμα προέκυψαν θηλυκοί απόγονοι μόνο με μαύρο σώμα, το μαύρο χρώμα σώματος ελέγχεται από το επικρατές αλληλόμορφο.
Έστω: ΧΜ1: αλληλόμορφο για το μαύρο χρώμα σώματος, ΧΜ2: αλληλόμορφο για το λευκό χρώμα σώματος,
Χμ: θνησιγόνο αλληλόμορφο.
Είναι ΧΜ1>ΧΜ2, ΧΜ1>Χμ και ΧΜ2>Χμ.
Η διασταύρωση που εξηγεί τα αποτελέσματα της άσκησης είναι: P γενιά: ΧΜ2Χμ (x) XM1Y
Γαμέτες: ΧΜ2, Χμ // ΧΜ1, Υ
F1 γενιά: ΧΜ1ΧΜ2, ΧΜ1Χμ, ΧΜ2Υ, ΧμΥ
Τα άτομα ΧμΥ δεν επιβιώνουν.
2ος τρόπος
Σε κάθε χρωμόσωμα εδράζονται εκατοντάδες γενετικές θέσεις οι οποίες καθορίζουν φαινοτύπους για διαφορετικές ιδιότητες (όπως για παράδειγμα το φυλετικό Χ χρωμόσωμα φέρει περίπου 900 με 1.400 γενετικές θέσεις).
Από τα δεδομένα της άσκησης προκύπτει φυλοσύνδετο θνησιγόνο γονίδιο καθώς η αναλογία φύλου στα άτομα της F1 γενιάς είναι 2 θηλυκά : 1 αρσενικό. Έστω: ΧΑ: επικρατές φυλοσύνδετο αλληλόμορφο το οποίο καθορίζει φυσιολογικό φαινότυπο
Χα : υπολειπόμενο φυλοσύνδετο αλληλόμορφο το οποίο είναι θνησιγόνο.
Το χρώμα του σώματος στο συγκεκριμένο είδος εντόμου κληρονομείται με φυλοσύνδετο τρόπο επειδή στην F1 γενιά προκύπτουν θηλυκά μόνο με μαύρο χρώμα και αρσενικά μόνο με λευκό χρώμα σώματος.
Επειδή από θηλυκό έντομο με λευκό σώμα και αρσενικό με μαύρο σώμα προέκυψαν θηλυκοί απόγονοι μόνο με μαύρο σώμα, το μαύρο χρώμα σώματος ελέγχεται από το επικρατές αλληλόμορφο. Έστω:
ΧΜ: επικρατές φυλοσύνδετο αλληλόμορφο το οποίο καθορίζει τον φαινότυπο μαύρο χρώμα σώματος και
Χμ: υπολειπόμενο φυλοσύνδετο αλληλόμορφο το οποίο καθορίζει τον φαινότυπο λευκό χρώμα σώματος.
Συνεπώς υπάρχουν 2 γενετικές θέσεις οι οποίες εδράζονται στο ίδιο χρωμόσωμα άρα πρόκειται για συνδεδεμένα γονίδια.
Η διασταύρωση που εξηγεί τα αποτελέσματα της άσκησης είναι:
Τα άτομα ΧμαΥ δεν επιβιώνουν.
Το παραπάνω κείμενο προσυπογράφουν οι εκπαιδευτικοί:
- Βαβουλίδου Δήμητρα, καθηγήτρια φροντιστηρίου
- Βερβερίδης Δημήτριος, καθηγητής φροντιστηρίου
- Βροχόπουλος Κωνσταντίνος, καθηγητής φροντιστηρίου
- Ιωαννίδης Πέτρος, καθηγητής φροντιστηρίου
- Καρατζάς Δημήτριος, καθηγητής ιδιωτικού σχολείου
- Κυτρίδης Βελισάριος, καθηγητής φροντιστηρίου
- Κωττά Χριστίνα, καθηγήτρια ιδιωτικού σχολείου
- Λιωτόπουλος Αναστάσιος, καθηγητής φροντιστηρίου
- Μαυροματίδης Βασίλειος, καθηγητής φροντιστηρίου
- Μενάγιας Χαράλαμπος, καθηγητής φροντιστηρίου
- Οικονομίκος Νικόλαος, καθηγητής ιδιωτικού σχολείου
- Παντελιδάκης Κίμων, καθηγητής δημόσιου σχολείου
- Παπαδοπούλου Παρασκευή, καθηγήτρια φροντιστηρίου
- Συροπούλου Ελεάνα, καθηγήτρια δημόσιου σχολείου
- Τασούλας Βασίλειος, καθηγητής φροντιστηρίου
- Τσιόκα Κατερίνα, καθηγήτρια φροντιστηρίου
- Χρυσοχοΐδου Αναστασία, καθηγήτρια δημόσιου σχολείου
