Καθησυχαστικά είναι τα αποτελέσματα των μετρήσεων τόσο του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, όσο και του «Δημόκριτου», στις πυρόπληκτες περιοχές της Ανατολικής Αττικής.
Τα αποτελέσματα του Αστεροσκοπείου
Καμία υπέρβαση των ορίων για τους ρύπους δεν διαπίστωσαν οι μετρήσεις ατμόσφαιρας και σύστασης του εδάφους, τις οποίες πραγματοποίησαν επιστήμονες του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών (ΕΑΑ), στο πλαίσιο της εκτίμησης της περιβαλλοντικής κατάστασης μετά την πυρκαγιά στο Μάτι Ανατολικής Αττικής, κατόπιν ανάθεσης από την Περιφέρεια Αττικής και σε συνεργασία με τον τομέα Έρευνας του υπουργείου Παιδείας, την ΓΓΕΤ και τη Δ/νση Περιβάλλοντος & Κλιματικής Αλλαγής της Περιφέρειας Αττικής.
Το ΕΑΑ αναφέρει σε ανακοίνωσή του ότι κατά την περίοδο 10-14 Σεπτεμβρίου διενεργήθηκαν μετρήσεις ατμόσφαιρας με τον Κινητό Σταθμό Ελέγχου Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών στα κάτωθι σημεία:
- 3ο Δημοτικό Σχολείο Ραφήνας στις 10-12 Σεπτεμβρίου,
- 2ο Γυμνάσιο Ν. Μάκρης στις 12-13 Σεπτεμβρίου και
- Μάτι, Κυανής Ακτής & Κύπρου (Καφετέρια 'Αρτιον) στις 13-14 Σεπτεμβρίου.
Επιλέχθηκαν σημεία εντός της πληγείσας από την πυρκαγιά περιοχής, με έμφαση σε ευαίσθητες κοινωνικές ομάδες και κατοικήσιμες περιοχές με στόχο τη διερεύνηση της έκθεσης του πληθυσμού στις υφιστάμενες περιβαλλοντικές συνθήκες.
Μετρήσεις στον χώρο στάθμευσης όπισθεν του 2ου Δημοτικού Σχολείου Ραφήνας, όπου την προηγούμενη περίοδο είχαν τοποθετηθεί καμένα αυτοκίνητα, δεν πραγματοποιήθηκαν βάση του αρχικού σχεδιασμού λόγω των έργων αποκατάστασης του χώρου κατά την περίοδο μετρήσεων. Αντί αυτού επιλέχθηκε το 3ο Δημοτικό Σχολείο Ραφήνας.
Οι μετρήσεις συμπεριελάμβαναν παρακολούθηση της διακύμανσης των επιπέδων σωματιδιακών και βασικών αέριων ατμοσφαιρικών ρύπων με αυτόματους αναλυτές συνεχούς καταγραφής και υψηλής χρονικής ανάλυσης.
Συγκεκριμένα κατεγράφησαν τα επίπεδα των αιωρούμενων σωματιδίων με διάμετρο μικρότερη των 10 μm (ΑΣ10), του Μαύρου Άνθρακα ή Αιθάλης (ΜΑ ή BC, Black Carbon), του μονοξειδίου του άνθρακα (CO), των οξειδίων του αζώτου (NOx), του διοξειδίου του θείου (SO2) και του όζοντος (O3). Ως προς το BC, μέσω του χρησιμοποιούμενου εξοπλισμού αποδίδονται οι μετρούμενες συγκεντρώσεις στις πηγές εκπομπής του, δηλαδή σε καύση ξύλου ή ορυκτών καυσίμων.
Οι ρύποι κυμαίνονταν σε επίπεδα υποβάθρου και χαμηλότερα από τις οριακές τιμές. Ενισχυμένα επίπεδα παρουσιάζει μόνο το όζον (Ο3), όμως δεν απαιτείται κάποιο προληπτικό μέτρο για τον πληθυσμό, καθώς κατά την περίοδο μέτρησης τα επίπεδα σε κάθε περίπτωση κυμάνθηκαν κάτω του θεσμοθετημένου ορίου ενημέρωσης του κοινού.
Το όζον, λόγω της δευτερογενούς του προέλευσης, δεν συνδέεται με πηγές ρύπανσης στην περιοχή των μετρήσεων, αλλά είναι αποτέλεσμα της ευρύτερης ρύπανσης, καθώς παρόμοιες τιμές παρατηρήθηκαν και στον σταθμό υποβάθρου του Πανεπιστημίου Κρήτης (Φινοκαλιά Λασιθίου).
Για την αιθάλη, το ΝΟ και τα ΝΟx, παρά το γεγονός πως δεν υπάρχουν θεσμοθετημένες οριακές τιμές για την προστασία της υγείας, τα επίπεδά τους κρίνονται ως χαμηλά, βάσει ερευνητικών μελετών.
Επιπλέον, οι εκπομπές της αιθάλης σχετίζονται με καύση ορυκτών (καύσιμα για κίνηση, σε γεννήτριες ή μηχανικά μέσα για την αποκατάσταση της περιοχής) η οποία κυμαίνεται στο 79% ως 84%. Σχετικά με τα ΑΣ10 και το BC (αιθάλη), οι συνολικές μέσες τιμές που μετρήθηκαν από το ΕΑΑ, της τάξης των 18.0±7.3 μg/m3 και 0.8±0.5 μg/m3 αντίστοιχα, είναι συγκρίσιμες με τα αποτελέσματα των μετρήσεων του «Δημόκριτου» που διενεργήθηκαν στο Μάτι, 150 μέτρα από την παραλία, από τις 11 Αυγούστου ως τις 3 Σεπτεμβρίου 2018.
Επίσης διενεργήθηκαν δειγματοληψίες εδάφους στην ευρύτερη περιοχή στις 4 Σεπτεμβρίου. Συλλέχθηκαν δείγματα εδάφους σε βάθος έως πέντε εκατοστών από την επιφάνεια. Τα δείγματα διαλυτοποιήθηκαν με χρήση οξέος και αναλύθηκαν (τρεις φορές για έλεγχο επαναληψιμότητας) με την τεχνική του Επαγωγικά Συζευγμένου Πλάσματος συνδεδεμένου με Φασματογράφο Μάζας για τον προσδιορισμό μετάλλων (Pd, Cd, As, Ni, Zn, V, Sb και Cu ή μόλυβδος, κάδμιο, αρσενικό, νικέλιο, ψευδάργυρος, βανάδιο, αντιμόνιο και χαλκός) που θεωρούνται ανθρωπογενούς προέλευσης.
Επιπλέον, τα επίπεδα των μετάλλων συγκρίθηκαν με προγενέστερες βιβλιογραφικές τιμές για την ευρύτερη περιοχή της Αττικής και του Πειραιά.
Τα κύρια ευρήματα, τα οποία είναι σε συμφωνία με αντίστοιχα του «Δημόκριτου», ο οποίος διεξήγε ανεξάρτητες μελέτες, συνοψίζονται ως ακολούθως:
- 1. Σε όλα τα δείγματα οι τιμές που μετρήθηκαν, είναι ίσες ή και μικρότερες με τις μέσες τιμές που έχουν παρουσιαστεί στη βιβλιογραφία για την ευρύτερη περιοχή της Αθήνας
- Σε κανένα δείγμα δεν ανιχνεύθηκαν τα ανθρωπογενούς προέλευσης στοιχεία Cd και Sb.
- Για τα στοιχεία V, Ni, Cu, Zn, As και Pb δεν παρατηρήθηκε στατιστικά σημαντική διαφορά ανάμεσα στα δείγματα που συλλέχτηκαν στις καμένες περιοχές, σε σχέση με τα δείγματα αναφοράς (μη καμένες περιοχές).
Η δειγματοληψία θα επαναληφθεί και τους επόμενους μήνες, ανά τακτά χρονικά διαστήματα, ως το τέλος του χειμώνα.
Την Ομάδα Μελέτης αποτελούσαν οι Δρ. Ν. Μιχαλόπουλος, Καθηγητής Πανεπιστημίου Κρήτης και Διευθυντής ΙΕΠΒΑ/ΕΑΑ, Δρ. Ε. Γερασόπουλος, Διευθυντής Ερευνών ΙΕΠΒΑ/ΕΑΑ,. Δρ. Ε. Λιακάκου, Εντεταλμένη Ερευνήτρια ΙΕΠΒΑ/ΕΑΑ, Δρ. Α. Μπουγιατιώτη, μεταδιδακτορική ερευνήτρια, Δρ. Γ. Γρίβας, μεταδιδακτορικός ερευνητής, Ι. Σταυρούλας, υποψήφιος διδάκτορας (ομάδα σύστασης αέρα) και Μ. Τσαγκαράκη, υποψήφια διδάκτορας Πανεπιστημίου Κρήτης (ομάδα σύστασης εδάφους).
Τα αποτελέσματα του Δημόκριτου
Αντίστοιχα και ο «Δημόκριτος» έδωσε στη δημοσιότητα τα αποτελέσματα των μετρήσεων τριών διαπιστευμένων εργαστηρίων του για την ποιότητα του αέρα, των υπογείων υδάτων και του εδάφους στις πληγείσες από την πυρκαγιά της 23ης Ιουλίου περιοχές της Ανατολικής Αττικής.
Με βάση τα αποτελέσματα αυτά, ο «Δημόκριτος» συμπεραίνει ότι «σαφώς δεν υπάρχει ανιχνεύσιμη επιβάρυνση του ατμοσφαιρικού αέρα στις πληγείσες από την πυρκαγιά της 23ης Ιουλίου στις περιοχές της Ανατολικής Αττικής, όσον αφορά επικίνδυνες οργανικές ενώσεις, αέριους και σωματιδιακούς ρύπους και δεν υφίσταται κάποιος επιπλέον κίνδυνος για την υγεία των κατοίκων».
Η περιβαλλοντική μελέτη ανατέθηκε στον «Δημόκριτο» από το Υπουργείο Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων-Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας, ενώ για όλα τα αποτελέσματα ενημερώνεται η Ειδική Γραμματεία Επιθεωρητών και Ελεγκτών του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας.
Αέρας
Επιλέχθηκαν συνολικά πέντε σημεία δειγματοληψίας:
- Ιερός Ναός Αναλήψεως Σωτήρος 38°01'19.15''N/23°58'59.28''E,
- Λύρειο Ίδρυμα 38°02'45.28''N/23°58'02.30''E,
- Ιερός Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου 38°02'49.36''N/23°59'35.43''E,
- Οικία στο Κόκκινο Λιμανάκι 38°01'45.52''N/24°0'0.10''E και
- ΚΑΑΥ Αγίου Ανδρέα 38°03'27.14''N/23°59'40.29''E.
Οι δειγματοληψίες διεξήχθησαν από 27/8 έως 1/9/2018. Επιπρόσθετα, από τις 10/8 έως τις 5/10/2018 ο Δημόκριτος εγκατέστησε στο Μάτι Αττικής, σε απόσταση 150 μέτρων από την ακτή (38° 2′ 36.27″N/23° 59′ 58.91″E), εξοπλισμό δειγματοληψίας και όργανα συνεχούς καταγραφής και μέτρησης ατμοσφαιρικών παραμέτρων.
Η ποιότητα του αέρα αποτυπώθηκε από:
i) Αναλύσεις Διοξινών, Φουρανίων και Πολυχλωριωμένων Διφαινυλίων στην αέρια και ολική σωματιδιακή ύλη (TSP)
ii) Μετρήσεις Αιωρούμενης Σωματιδιακής Ύλης (ΡΜ10, PM2,5), Διοξειδίου του Θείου (SO2), Μονοξειδίου του 'Ανθρακα (CO), Μονοξείδιο του Αζώτου (ΝΟ), Διοξειδίου του Αζώτου (ΝO2), και Πτητικών Οργανικών Ενώσεων (VOCs).
Τα δείγματα της σωματιδιακής ύλης ΡΜ10 υπεβλήθησαν σε περαιτέρω χημική ανάλυση για τον προσδιορισμό της χημικής τους σύστασης ως προς Πολυαρωματικούς Υδρογονάνθρακες και Βαρέα Μέταλλα.
Οι τιμές συγκέντρωσης συνολικής τοξικότητας διοξινών και φουρανίων που μετρήθηκαν, ήταν σε χαμηλά επίπεδα, από 7,64 έως 10,37 fg/m3 TEQ WHO, παρόμοιες με αυτές που έχουν μετρηθεί σε δημοσιευμένες μελέτες του Εργαστηρίου Φασματασκοπίας Μάζας και Ανάλυσης Διοξινών (ΕΦΑΜΑΔ) σε αγροτικές περιοχές απομακρυσμένες από αστικές δραστηριότητες. Οι τιμές είναι σημαντικά χαμηλότερες από αυτές που μετρούνται στο κέντρο της Αθήνας (42,0-73,0 fg/m3 TEQ WHO).
Όσον αφορά στα πολυχλωριωμένα διφαινύλια (PCBs), οι μέσες τιμές συνολικής τοξικότητας για τα «παρόμοια με τις διοξίνες» PCBs και αυτές για τα «indicators» PCBs κυμάνθηκαν από 0,67 έως 1,30 fg/m3 TEQ WHO και από 7,93 έως 10,04 pg/m3 αντίστοιχα, χαμηλότερες από αυτές που ανιχνεύονται στο κέντρο της Αθήνας και σημαντικά χαμηλότερες από αυτές που αξιολογεί το Γερμανικό Ομοσπονδιακό Υπουργείο Υγείας ως όρια όπου απαιτείται ειδικός καθαρισμός και τακτικός αερισμός (πάνω από 300 ng/m3).
Η μέση τιμή των συγκεντρώσεων αιωρούμενων σωματιδίων ΑΣ10 και ΑΣ2.5 στα προαναφερθέντα σημεία είναι 27,9 μg/m3 και 11,4 μg/m3 αντίστοιχα. Οι τιμές αυτές είναι αρκετά μικρότερες από τα θεσπισμένα όρια των 50 μg/m3 για τα ΑΣ10 και των 25 μg/m3 για τα ΑΣ2.5. Τα αποτελέσματα αυτά είναι παρόμοια με του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών σε δείγματα αέρα από διαφορετικά σημεία συλλογής.
Οι συγκεντρώσεις των πολυαρωματικών υδρογονανθράκων ανιχνεύτηκαν σε χαμηλά επίπεδα ενώ σε όλα τα δείγματα οι συγκεντρώσεις του Benzo[a]pyrene κυμάνθηκαν από 0,018 έως 0,024 ng/m3, που είναι μικρότερες του θεσμοθετημένου ορίου του 1 ng/m3 (Οδηγία 2004/107/ΕΚ)
Οι μετρήσεις των ανόργανων αέριων ρύπων (ΝΟ2, CO, SO2) όπως και των πτητικών οργανικών ενώσεων (π.χ βενζόλιο) κυμάνθηκαν σε επίπεδα χαμηλότερα των ορίων που ορίζει η Οδηγία 2008-50-EΚ.
Οι συγκεντρώσεις των βαρέων μετάλλων για τα οποία υπάρχουν οριακές τιμές σύμφωνα με την Οδηγία 2004/107/ΕΚ, είτε βρέθηκαν κάτω των ορίων ανίχνευσης (Cd, As) είτε σε φυσιολογικά επίπεδα (1,7 και 10 ng/m3) για Ni και Pb, αντίστοιχα και πολύ μικρότερες των οριακών τιμών. Τα αποτελέσματα αυτά είναι παρόμοια με του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών σε δείγματα αέρα από διαφορετικά σημεία συλλογής.
Οι από 11/8/2018 μετρήσεις συνεχούς καταγραφής ΑΣ10 και αιθάλης στην τοποθεσία Μάτι (38°02'36.02''N/23°59'58.73''E) βρίσκονται σε φυσιολογικά επίπεδα και δείχνουν σταδιακή μείωση με την πάροδο του χρόνου με τη μέση τιμή ΑΣ10 της συνολικής περιόδου (έως και 5/10/2018) να βρίσκεται στα 28,6 μg/m3. Πραγματοποιήθηκαν επίσης ενδεικτικές μετρήσεις ραδιενέργειας στο ατμοσφαιρικό αερόλυμα από τα δείγματα που συλλέγονται στον σταθμό συνεχούς καταγραφής στο Μάτι, χωρίς να ανιχνευθεί κάτι πέραν της ενεργότητας του φυσικού υποβάθρου.
Υπόγεια Ύδατα
Οι χημικές αναλύσεις που έγιναν σε τέσσερα δείγματα υπογείων υδάτων από γεωτρήσεις και πηγάδια στο Κόκκινο Λιμανάκι και στο Μάτι (δειγματοληψίες από 27/8 έως 7/9/2018) για διοξίνες φουράνια, πολυχλωριωμένα διφαινύλια, πολυαρωματικούς υδρογονάνθρακες και βαρέα μέταλλα έδωσαν κανονικές τιμές συγκεντρώσεων σύμφωνα με τις οριακές τιμές που ορίζει η Οδηγία 98/83/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για την ποιότητα του νερού ανθρώπινης κατανάλωσης (Υ.Α. 2600/2001 και Υ.Α. 38295/2007).
Έδαφος
Σε 10 δείγματα εδάφους από τις περιοχές Νέος Βουτζάς, Κόκκινο Λιμανάκι και Μάτι εκ των οποίων τέσσερα συλλέχτηκαν από την οδό Δημοκρατίας όπου βρέθηκε και η πλειονότητα των καμένων οχημάτων, πραγματοποιήθηκαν χημικές αναλύσεις για διοξίνες φουράνια, πολυχλωριωμένα διφαινύλια, πολυαρωματικούς υδρογονάνθρακες και βαρέα μέταλλα (δειγματοληψίες από 27/8 έως 7/9/2018).
Οι τιμές συγκέντρωσης συνολικής τοξικότητας διοξινών και φουρανίων που μετρήθηκαν ήταν σε χαμηλά επίπεδα, από 0,17 έως 0,70 ng/Kg TEQ WHO, σε σύγκριση με προηγούμενες μελέτες του ΕΦΑΜΑΔ, μέσα από χωματερές όπου υπάρχουν αυξημένες συγκεντρώσεις διοξινών (7.91 ng PCDD/F-TEQ/Kg) εξαιτίας της καύσης των απορριμμάτων.
Όσον αφορά στα πολυχλωριωμένα διφαινύλια, οι μέσες τιμές συνολικής τοξικότητας για τα "παρόμοια με τις διοξίνες" PCBs και αυτές για τα indicators PCBs ήταν σε πολύ χαμηλά επίπεδα.
Οι συγκεντρώσεις των πολυαρωματικών υδρογονανθράκων ανιχνεύτηκαν σε χαμηλά επίπεδα με μέσο όρο 0,39 μg/g, σημαντικά χαμηλότερο από το όριο των 40 μg/g των ολικών PAH (10) (anthracene, benzo(a)anthracene, benzo(k)fluoroanthene, benzo(a)pyrene, chrysene,phenantrene, fluoroanthene, indeno(1,2,3-cd)pyrene, naphthalene and benzo(ghi)perylene) (New Dutch List).
Οι τιμές συγκέντρωσης βαρέων μετάλλων που μετρήθηκαν στα εδάφη ήταν σε χαμηλά επίπεδα σε σύγκριση με τις οριακές τιμές πάνω από τις οποίες υπάρχουν δυσμενείς επιπτώσεις στην υγεία, όπως ορίζονται στην μελέτη της ποιότητας ιζημάτων της Αμερικάνικης Υπηρεσίας Ωκεανών και Ατμόσφαιρας Τα αποτελέσματα αυτά είναι παρόμοια με αυτά του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών σε δείγματα εδάφους από διαφορετικά σημεία συλλογής.
Η μελέτη υλοποιήθηκε συντονισμένα από το Εθνικό Εργαστήριο Αναφοράς Φασματομετρίας Μάζας και Ανάλυσης Διοξινών (προϊστάμενος Δρ. Λεόντιος Λεοντιάδης), το Εργαστήριο Περιβαλλοντικών Ερευνών (υπεύθυνος Δρ. Θωμάς Μάγγος) και από το Εργαστήριο Ραδιενέργειας Περιβάλλοντος (υπεύθυνος Δρ. Κωνσταντίνος Ελευθεριάδης).
Με πληροφορίες από ΑΠΕ-ΜΠΕ
