Ο ΑΙΓΙΛΟΠΑΣ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ακριβώς μία ακόμη ομάδα διάσωσης σπόρων, όπως πολλοί πιστεύουν. Είναι μια οργάνωση της οικολογικής γεωργίας, μετεξέλιξη του Εργαστηρίου Οικολογικής Πρακτικής Θεσσαλονίκης της δεκαετίας του '90, η οποία συλλέγει και διατηρεί παραδοσιακές ποικιλίες φυτών αλλά και μελετά, αξιολογεί και επιλέγει, μαζί με τους παραγωγούς του δικτύου της, ποικιλίες και σπόρους κατάλληλους για βιοκαλλιέργεια.
Αξιοποιεί, λοιπόν, τη βιοποικιλότητα για να στηρίξει την οικολογική-βιολογική γεωργία και έχει σκοπό τη διατήρηση και εκ νέου καλλιέργεια των τοπικών και παραδοσιακών ποικιλιών αλλά και τη δημιουργία ποικιλιών και σπόρων προσαρμοσμένων στις τοπικές συνθήκες και στην οικολογική γεωργία. Δηλαδή ποικιλιών που θα στηρίξουν τη βιολογική καλλιέργεια και θα τη βοηθήσουν να αναπτυχθεί.
Η ονομασία της οργάνωσης προέρχεται από τον άγριο και ταπεινό πρόγονο του σιταριού που φυτρώνει παντού στην ελληνική ύπαιθρο. Αυτό το άγριο στάρι, ο αιγίλοπας, επιλέχτηκε για να τονιστεί η σπουδαιότητα των άγριων συγγενών φυτών και της βιοποικιλότητας εν γένει στη γεωργία και στη διατροφή μας. Το δε συμπληρωματικό όνομα του Αιγίλοπα, «Δίκτυο για τη βιοποικιλότητα και την οικολογία στη γεωργία», υποδηλώνει τους δύο πυλώνες δράσης του.
Η καλλιέργεια παραδοσιακών σπόρων εξυπηρετεί μια άλλη γεωργία, χαμηλών εισροών, και κυρίως την οικολογική γεωργία, με τεράστια οφέλη για το περιβάλλον, τους φυσικούς πόρους, την υγεία γεωργών και καταναλωτών, την αειφορία και την αντιμετώπιση της αλλαγής του κλίματος και της διατροφικής επάρκειας και ασφάλειας.
Δημιουργήθηκε το 2004 με την πλούσια κληρονομιά του Εργαστηρίου Οικολογικής Πρακτικής Θεσσαλονίκης, μιας οργάνωσης-σταθμού για το κίνημα της βιοκαλλιέργειας ειδικά στη Βόρεια Ελλάδα, ενώ μέλη του είναι κυρίως καλλιεργητές, επιστήμονες, επαγγελματίες του αγροδιατροφικού τομέα αλλά και πολίτες που συμφωνούν με τους σκοπούς του. Η οργάνωση λειτουργεί με την υποστήριξη συμβουλευτικής επιστημονικής επιτροπής και ερευνητικής ομάδας και έχει συστήσει εστιακά σημεία, δηλαδή δομές υποστήριξης δράσεων με αρκετά μέλη σε πολλές περιοχές στην ηπειρωτική και νησιωτική Ελλάδα ‒έως και την Κρήτη.
Λίγο οι νέες τάσεις που μας ωθούν να είμαστε πιο προσεκτικοί σε σχέση με αυτά που καταναλώνουμε, λίγο οι μεγάλοι σεφ που στρέφονται σε δικούς τους παραγωγούς, προωθώντας τη λογική «farm to table», έχουμε στρέψει το βλέμμα μας στις ξεχασμένες ποικιλίες που παλιότερα δεν μας γέμιζαν το μάτι και τώρα κινδυνεύουν να εξαφανιστούν. Θα μπορούσε κανείς να πει ότι οι καταναλωτές αναγνωρίζουν ολοένα και πιο πολύ την ποιοτική διαφορά στη γεύση και τα θρεπτικά συστατικά των παραδοσιακών ποικιλιών φρούτων και λαχανικών σε σχέση με τις εμπορικές ποικιλίες.
«Παρ' όλα αυτά, υπάρχουν σπόροι που κινδυνεύουν να χαθούν, είτε διότι δεν είναι ανταγωνιστικοί στην αγορά είτε διότι δεν είναι ελκυστικοί για τους καλλιεργητές, για παράδειγμα οι μεγαλόκαρπες ποικιλίες ντομάτας με ψιλή φλούδα ή ακανόνιστου σχήματος όπως η λεγόμενη "χαμωτή", τα μεγάλα λάχανα Επανομής, το αχλαδάκι της Λέσβου, αλλιώς ο "αχτσές", και πολλές άλλες.
Μέσα από τη δράση του Αιγίλοπα καταφέραμε να διασώσουμε και να επαναφέρουμε στην καλλιέργεια την ποικιλία μαλακού σιταριού "Σκληρόπετρα" και "Ξυλόκαστρο" και του μονόκοκκου "Καπλουτζάς", ενώ ενισχύσαμε την καλλιέργεια πολλών παλιών ποικιλιών κηπευτικών (χιώτικο ντοματάκι, μπαχοβίτικο γλυκό πιπέρι, φασολάκι Λέσβου, παππούδα κ.λπ.). Στη Βασιλειάδα Καστοριάς, στο οικολογικό αγρόκτημα Οικογένειας Λιούζα, ο Αιγίλοπας διατηρεί σε μητρικό φυτώριο δεκάδες παλιές ποικιλίες μήλων και αχλαδιών» εξηγεί ο κ. Κώστας Κουτής, γεωπόνος και συντονιστής του Αιγίλοπα, ο οποίος ταυτόχρονα τονίζει πόσο βαρύ θα είναι το πλήγμα για τη βιοποικιλότητα αν από τις χιλιάδες διαφορετικές ποικιλίες σπόρων σε όλη την Ελλάδα οδηγηθούμε στην κυριαρχία συγκεκριμένων εμπορικών ειδών.
Οι τοπικές ποικιλίες που έχουν αναπτυχθεί και εξελιχθεί στο πέρασμα των αιώνων με το μεράκι και την τέχνη του γεωργού και την αλληλεπίδραση της φύσης και του κλίματος θα εξαφανιστούν αν δεν συνεχίσουν να καλλιεργούνται, ενώ, στον αντίποδα, οι βιομηχανοποιημένοι σπόροι οδηγούν κυρίως στο μοντέλο της εντατικής γεωργίας, συνήθως «εμπλουτισμένης» με χημικά και παρασιτοκτόνα, που έχουν αντίκτυπο και στην υγεία μας.
Ωστόσο, κάποιοι ευαισθητοποιημένοι αλλά και συνειδητοποιημένοι όσον αφορά την αξία των παραδοσιακών ποικιλιών καλλιεργητές, ιδίως οι καλλιεργητές-μέλη της ομάδας παραγωγών του Αιγίλοπα, έχουν αποδείξει πως μπορούν να αξιοποιήσουν επιτυχημένα τις παραδοσιακές ποικιλίες, παράγοντας ποιοτικά προϊόντα και προσφέροντάς τα στην αγορά.
«Είναι θέμα πληροφόρησης αλλά και συστηματικής έρευνας και αξιολόγησης, ώστε να αξιοποιηθούν οι παραδοσιακές ποικιλίες από τη συντριπτική πλειονότητα των συμβατικών παραγωγών αλλά και από μέρος των βιοκαλλιεργητών, οι οποίοι δεν εμπιστεύονται τις παραδοσιακές ποικιλίες είτε γιατί δεν έχουν πειστεί είτε γιατί δεν μπορούν να έχουν πρόσβαση στον σπόρο. Εργαζόμαστε ώστε οι καλλιεργητές να έχουν τις σωστές ποικιλίες και τον κατάλληλο σπόρο από τους δικούς μας γενετικούς πόρους και να πειστούν να τις χρησιμοποιούν» λέει ο κ. Κουτής.
Ο ίδιος τονίζει ότι η απώλεια των παλιών ποικιλιών και της παραδοσιακής γνώσης που τις συνοδεύει κάνει τον κόσμο μας φτωχότερο από άποψη γεωργικής και διατροφικής κουλτούρας. «Με βάση την κλιματική αλλαγή η διατροφική μας ασφάλεια βρίσκεται σε κίνδυνο, καθώς χρειαζόμαστε όλον τον γενετικό μας πλούτο για να αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις του μέλλοντος στο χωράφι αλλά και στο τραπέζι. Η απώλεια της γεωργικής βιοποικιλότητας κάνει τον γεωργό εξαρτημένο από τις πολυεθνικές, αναγκασμένο να ακολουθήσει το βιομηχανοποιημένο μοντέλο χημικής γεωργίας και ευάλωτο στους γενετικά τροποποιημένους σπόρους που επιμολύνουν τη φύση και απειλούν την υγεία μας. Οι καταναλωτές χάνουν το δικαίωμα της επιλογής στην τροφή τους και είναι ευάλωτοι στα διατροφικά σκάνδαλα, στα υπολείμματα χημικών και στο οικονομικό παιχνίδι που κρύβεται πίσω από τις "έξυπνες" ή "σούπερ" τροφές.
Τα οφέλη από την καλλιέργεια παραδοσιακών σπόρων είναι πολλαπλά. Πρώτα απ' όλα, οι σπόροι συνεχίζουν όχι μόνο να διατηρούνται αλλά και να εξελίσσονται (προσαρμόζονται) όπως επιβάλλει η φύση και οι νόμοι της. Επιπλέον, οι σπόροι αυτοί παράγονται από τον ίδιο τον παραγωγό ή, τουλάχιστον, η παραγωγή τους είναι εγχώρια, γεγονός σημαντικό για την αυτάρκεια του γεωργού, την εξοικονόμηση εισοδήματος και το όφελος στην τοπική ή εθνική οικονομία. Η καλλιέργεια παραδοσιακών σπόρων εξυπηρετεί μια άλλη γεωργία, χαμηλών εισροών, και κυρίως την οικολογική γεωργία, με τεράστια οφέλη για το περιβάλλον, τους φυσικούς πόρους, την υγεία γεωργών και καταναλωτών, την αειφορία και την αντιμετώπιση της αλλαγής του κλίματος και της διατροφικής επάρκειας και ασφάλειας. Τέλος, μας συνδέει ιστορικά και ενισχύει τη γεωργική και διατροφική κουλτούρα της Μεσογείου, της οποίας το διαιτολόγιο έχει αναδειχτεί ως πρότυπο για την υγεία παγκοσμίως και έχει συνδεθεί άρρηκτα με το τοπίο και τον τουρισμό».
— Με ποιον τρόπο μπορεί κανείς να υποστηρίξει τη δράση σας;
Με τη συμμετοχή του κάποιος ως μέλος του Αιγίλοπα στηρίζει ενεργά την προστασία και τη διατήρηση της γεωργικής βιοποικιλότητας, καθώς και τη βιοκαλλιέργεια στη χώρα μας (www.aegilops.gr). Αν κάποιος ενδιαφέρεται για πληροφορίες σχετικά με τις τοπικές ποικιλίες, μπορεί να επισκεφτεί το www.aegilopslocalfood.gr και στο facebook.
Τέλος, μπορεί κανείς να επικοινωνεί με τα εστιακά σημεία και τους συνεργάτες του Αιγίλοπα στον Βόλο, την Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη, την Πάτρα, την Καστοριά, το Κιλκίς, την Αριδαία, το Αργοστόλι, τη Μυτιλήνη και το Ηράκλειο Κρήτης για να συμμετάσχει στις τοπικές δράσεις αλλά και να προμηθευτεί σπόρους ντόπιων ποικιλιών του δικτύου για πειραματισμό και δοκιμή.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.
σχόλια