Η ύπαιθρος της Αυστραλίας ήταν κάποτε γεμάτη από μαρσιποφόρα σε μέγεθος κουνελιού που έτρεχαν και χοροπηδούσαν «σαν μίνι-καγκουρό με στεροειδή», λέει ο οικολόγος Ντέρεκ Σάντοου.
Μετά την ευρωπαϊκή εισβολή, ωστόσο, η άφιξη γατών και αλεπούδων και η εξαφάνιση των οικοσυστημάτων είχαν ως αποτέλεσμα τα χαριτωμένα μικροσκοπικά bettong, που θυμίζουν σκίουρο, να περιορίζονται πλέον σε ελάχιστα σημεία της αχανής ηπείρου και νησιωτικά καταφύγια.
«Θα ήταν ένα από τα πιο κοινά μικρά θηλαστικά στο νότιο μισό της Αυστραλίας», λέει ο Σάντοου. «Αλλά έχουν εξαφανιστεί σχεδόν από ολόκληρη την ηπειρωτική χώρα».
Ωστόσο, ένα σχέδιο για να ξαναέρθουν τα απειλούμενα με εξαφάνιση bettongs στη χερσόνησο Yorke της Νότιας Αυστραλίας - ένα κομμάτι της ηπειρωτικής χώρας όπου πιθανότατα δεν έχουν εμφανιστεί για πάνω από έναν αιώνα - είχε εκπληκτική και αναπάντεχη επιτυχία.
Από τον Αύγουστο του 2021, περίπου 120 bettong έχουν καταχωριστεί και εισαχθεί στο εθνικό πάρκο Dhilba Guuranda-Innes στο νοτιοδυτικό άκρο της χερσονήσου. Η Κλόε Φρικ, υποψήφια διδάκτωρ του University of Adelaide, εκτιμά ότι πλέον μπορεί να υπάρχουν έως και 200 bettongs.
«Ξεπερνάει τις προσδοκίες όλων», λέει. «Και αυτό οφείλεται σε πολλούς ανθρώπους που εργάζονται πολύ σκληρά. Σου δίνει έμπνευση να βλέπεις αυτά τα ζώα να ευδοκιμούν και να σκάβουν παντού».
«Τους αρέσει το φυστικοβούτυρο»
Τα bettong φτιάχνουν τις φωλιές τους κάτω από πυκνή βλάστηση και είναι καλά στο να κρύβονται από ντόπιους θηρευτές, όπως οι αετοί, εξηγεί ο Ντέρεκ Σάντοου, από το Northern and Yorke Landscape Board της Νότιας Αυστραλίας.
«Αλλά αυτά τα εισαγόμενα αρπακτικά - γάτες και αλεπούδες - έχουν πολύ καλή όσφρηση και μπορούν να τα εντοπίσουν», προσθέτει.
Τη δεκαετία του 1970, καθώς τα bettong εξαφανίζονταν, ξεκίνησε ένας «πληθυσμός ασφαλείας» στο Wedge Island, δυτικά της χερσονήσου. Αυτή η αρχική ομάδα των 11 bettongs έχει έκτοτε αυξηθεί σε έναν πληθυσμό περίπου 2.500.
Τον Αύγουστο του 2021, 40 bettong μεταφέρθηκαν από το νησί στο εθνικό πάρκο. Το 2022, άλλα 44 του Wedge Island προστέθηκαν σε αυτά, μαζί με άλλα 36 που μεταφέρθηκαν 2.000 χιλιόμετρα μακριά από την περιοχή Upper Warren της Δυτικής Αυστραλίας, περίπου 300 χιλιόμετρα νότια του Περθ και τελευταίο εναπομείναν προπύργιο του είδους στην ηπειρωτική χώρα.
Αργότερα φέτος, άλλα 120 θα φθάσουν από την Ουάσιγκτον στο τελικό στάδιο της επανένταξης του προγράμματος.
Ο Ντέρεκ Σάντοου ήταν στην ομάδα που πήγε στο πάρκο τον Μάρτιο για να πιάσει και να ελέγξει τον πληθυσμό των bettong χρησιμοποιώντας κλουβιά με δολώματα από φυστικοβούτυρο, βρώμη και άρωμα βανίλιας.
«Τους αρέσει πολύ το φυστικοβούτυρο», εξηγεί.
Από τα 85 bettong που πιάστηκαν, σχεδόν τα μισά δεν είχαν καρτελάκια ή μικροτσίπ των αρχικών ομάδων, πράγμα που σημαίνει ότι γεννήθηκαν στη χερσόνησο.
«Κάνουν τόσα πολλά μωρά», λέει η Κλόε Φρικ. «Αν μπορούσα να περιγράψω αυτό το συναίσθημα του να έχεις ένα ζώο σε μια τσάντα και στη συνέχεια να το ανοίγεις για να δεις δύο φρέσκα αυτιά bettong, είναι πρωτοφανές. Κάθε φορά που βλέπω ένα καινούργιο, τρελαίνομαι. Το να πιάνεις 85 όταν επανεντάξαμε μόνο 120 είναι φανταστικό».
Πριν τα απελευθερώσει ξανά, συγκεντρώνει μια σειρά από δεδομένα, από ελέγχους υγείας και μεγέθους μέχρι δείγματα DNA και δείγματα του μικροβιώματός τους.
Ένα νεαρό αρσενικό ήταν δεύτερη γενιά στη χερσόνησο, με τη μητέρα του να έχει επίσης γεννηθεί εκεί. Μεταξύ των 45 ώριμων θηλυκών που αλιεύθηκαν, τα 42 έφεραν μικρά στο μάρσιπό τους.
Ασφαλές καταφύγιο χωρίς φράχτες
Στην περίμετρο της χερσονήσου, ένας φράχτης αποκόπτει μια κύρια οδό εισβολής άγριων γατών και αλεπούδων. Οι πληθυσμοί των άγριων ζώων περιορίζονται με δηλητήριο, πυροβολισμούς και παγίδες.
Ο Ρομπ Μπρούστερ, διευθυντής του προγράμματος Rewilding του WWF-Australia, λέει ότι η παρακολούθηση έδειξε ότι το είδος θα μπορούσε να επανενταχθεί με επιτυχία αν υπήρχε κατάλληλο περιβάλλον και έλεγχος των αγριόγατων.
«Αν αυτός ο πληθυσμός μπορεί να διατηρηθεί με την πάροδο του χρόνου, θα είναι η πρώτη επιτυχής επανένταξη αυτού του είδους εκτός νησιών και περιφραγμένων ασφαλών καταφυγίων», λέει.
Υπάρχουν ελπίδες ότι και άλλα τοπικά εξαφανισμένα είδη θα μπορούσαν να ακολουθήσουν τα bettongs.
Η επανεισαγωγή των bettong αναμένεται να έχει μια σειρά θετικών αποτελεσμάτων. Στα bettong αρέσει πολύ ως γνωστόν να σκάβουν, με ένα μόνο ζώο να μετακινεί από δύο έως έξι τόνους χώματος ετησίως.
Σκάβοντας, βελτιώνουν το έδαφος, σκορπίζουν σπόρους και δημιουργούν μικροκλίματα και δεξαμενές νερού για την ανάπτυξη ζωυφίων και φυτών.
«Είναι ένας μηχανικός του οικοσυστήματος», λέει ο Ντέρεκ Σάντοου. «Η τροφή που προτιμούν είναι οι μύκητες, αλλά θα φάνε επίσης βολβούς, χόρτα και έντομα στο έδαφος. Είναι πραγματικά σπουδαίοι στο σκάψιμο. Ελπίζουμε αυτό να βελτιώσει τις θαμνώδεις εκτάσεις».
Ραδιοσημάνσεις έχουν δείξει, ωστόσο, ότι τα νέα bettong ότι έχουν απομακρυνθεί έως και 10 χιλιόμετρα από τις θέσεις απελευθέρωσης. Τα δεδομένα δείχνουν επίσης ότι τα ζώα από το Wedge Island και την WA αναμειγνύονται και αναπαράγονται, ενισχύοντας τη γενετική ποικιλομορφία μεταξύ του πληθυσμού.
«Βρίσκουν τροφή, καταφύγιο και ταίρι», λέει ο Ντέρεκ Σάντοου. Ωστόσο χρειάζεται προσοχή, προσθέτει, επειδή μπορεί να είναι ένα «αξιολάτρευτο» ζώο για να το κοιτάζεις, αλλά έχουν μια λιγότερο αξιολάτρευτη στρατηγική αν νιώσει ότι απειλείται πολύ.
Καθώς τρέχουν και απομακρύνονται με ζιγκ-ζαγκ, μερικά bettong εκτοξεύουν τα μικρά τους από τον μάρσιπο σε μια προσπάθεια να αποσπάσουν την προσοχή του διώκτη τους.
«Στην άγρια φύση αυτή είναι μια σπουδαία στρατηγική, αλλά σημαίνει ότι πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί», τονίζει.
Η Κλόε Φρικ λέει ότι τα bettong - τα οποία μπορούν να αποκτήσουν τρία μικρά το χρόνο - μπορούν επίσης να κρατήσουν ένα γονιμοποιημένο ωάριο «στην πίσω τσέπη τους», οπότε αν χάσουν ένα μωρό από τον μάρσιπο, ενεργοποιούν μια ορμόνη που απελευθερώνει το ωάριο, ώστε να αρχίσουν να μεγαλώνουν ένα νέο μωρό μέσα σε λίγες ημέρες.
Έχει αρχίσει μάλιστα να εντοπίζει χαρακτηριστικά προσωπικότητας σε ορισμένα από τα ζώα, συμπεριλαμβανομένου ενός, με το παρατσούκλι Friar Tuck, που έχει πιαστεί πολλές φορές την ίδια μέρα - «νομίζω για να πάρει δωρεάν φαγητό», λέει η ίδια.
Με πληροφορίες από Guardian
