Το πρώτο πιο ξεχωριστό πράγμα που μου συνέβη φέτος το καλοκαίρι ήταν η απροσδόκητη «συνάντησή» μου με μια θαλάσσια χελώνα. Ήταν κάποιο ξημέρωμα στη Μάνη, στη σκιά του Ταϋγέτου - εγώ κολυμπούσα, εκείνη έβοσκε στον βραχώδη βυθό. Υπέροχο πλάσμα - την παρακολουθούσα εκστασιασμένος ώρα πολλή. Είναι, λένε, μεγάλη τύχη να τη δεις! Το δεύτερο πιο ξεχωριστό συνέβη λίγες μέρες αργότερα σε παραλία της απέναντι πλευράς του Μεσσηνιακού κόλπου, όταν ανήμερα της αυγουστιάτικης πανσελήνου έτυχα σε γεννητούρια – κάπου μισή ντουζίνα νεογνά χελωνάκια αναδύθηκαν από την άμμο και τις προστατευόμενες με καλάμια φωλιές τους και πάλευαν να φτάσουν στο νερό. Συγκλονιστικό το θέαμα με κάποιους από τους εκεί λουόμενους να προθυμοποιούνται να τα βοηθήσουν, αλλά με τους ψυχραιμότερους (και σοφότερους) να επιμένουν πως επιβάλλεται μόνα τους να βρουν το δρόμο. Δεν ξέρω πόσα τα κατάφεραν, είχε άλλωστε ήδη σουρουπώσει, όμως οι εμπειρίες αυτές σε συνδυασμό με τη φρίκη που ένιωσα τον Μάρτιο στην είδηση ότι δέκα(!) από αυτά τα ευγενή όντα βρέθηκαν αποκεφαλισμένα στη Νάξο – πιθανότατα από κάποιον ασυνείδητο ψαρά που θέλησε έτσι να εκδικηθεί τους «ανταγωνιστές» του - με παρακίνησε να μάθω περισσότερα γι΄αυτά και τον Αρχέλωνα, τη δραστήρια ΜΚΟ που εδώ και 34 χρόνια είναι ο «φύλακας-άγγελός» τους στον ελλαδικό χώρο. Μη κερδοσκοπικό σωματείο με αντικείμενο τη μελέτη και προστασία των θαλάσσιων χελωνών και των βιοτόπων τους, τη διαχείριση των παράκτιων οικοσυστημάτων στις σημαντικότερες παραλίες ωοτοκίας της Caretta-caretta στην Ελλάδα, την περίθαλψη τραυματισμένων και άρρωστων χελωνών, την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού, ιδρύθηκε το 1983 κι έχει πλούσια δράση σε Ζάκυνθο, Πελοπόννησο, Κρήτη, Κυκλάδες, Αμβρακικό κόλπο και όπου αλλού έχουν εντοπιστεί.
Η θαλάσσια ρύπανση, η ανθρώπινη παρουσία και οι παραθεριστικές εγκαταστάσεις στις παραλίες ωοτοκίας αλλά και ο τεχνητός φωτισμός που τις αποπροσανατολίζει (καθοδηγούνται βλέπεις από το φως των άστρων), οι προπέλες ειδικά των ταχύπλοων σκαφών, η εκούσια ή ακούσια καταστροφή των φωλιών και των βιότοπών τους, τα δίκτυα των ψαράδων, η λαθροθηρία σε κάποιες περιπτώσεις για το κρέας ή τα αβγά τους είτε απλώς για λόγους «ανταγωνισμού» είναι οι μεγαλύτεροι κίνδυνοι γι΄αυτές.
Ο Αρχέλων είναι εταίρος του Μεσογειακού Προγράμματος Δράσης του Προγράμματος για το Περιβάλλον του ΟΗΕ (UNEP/MAP) και μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη Διατήρηση των Ακτών. Μέλη του συμμετέχουν στη Διεθνή Ένωση Εμπειρογνωμόνων για τις Θαλάσσιες Χελώνες καθώς και σε μεσογειακά και διεθνή συνέδρια για τη διαμόρφωση στρατηγικής για την προστασία τους. Συντέλεσε στη δημιουργία του Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου στη Ζάκυνθο ενώ από το '94 «τρέχει» το Κέντρο Διάσωσης και Περίθαλψης στη Γλυφάδα. Συνεργάζεται με τοπικές και υπερτοπικές αρχές, αλιείς και λιμεναρχεία για την ευαισθητοποίηση πάνω στη θαλάσσια χελώνα και τη μείωση της ανθρωπογενούς της θνησιμότητας, πραγματοποιώντας παράλληλα δράσεις για την προστασία και διαχείριση παράκτιων οικοσυστημάτων (όπως οι αποκαταστάσεις αμμόλοφων) καθώς επίσης για την παρακολούθηση των μετακινήσεων των χελωνών μέσω δορυφορικών πομπών. Λειτουργεί εποχικούς σταθμούς, σταθμούς α' βοηθειών, κέντρο εκπαίδευσης εθελοντών, προβαίνει σε σεμινάρια, παρουσιάσεις κι ενημερωτικές καμπάνιες σε σχολεία, ενώ «επιτηρεί» πάνω από 75 χλμ. ακτών. Η ευχάριστη έκπληξη είναι ότι στα προγράμματα του Αρχέλωνα εκπαιδεύονται και συμμετέχουν κάπου 500 εθελοντές κάθε χρόνο, η δυσάρεστη ότι μόλις το 20% εξ αυτών είναι Έλληνες.
Αν και η πιο διάσημη παραλία ωοτοκίας της Caretta-caretta είναι του Λαγανά στη Ζάκυνθο, τα τελευταία χρόνια τα «πρωτεία» έχει πάρει ο Κυπαρισσιακός κόλπος όπου φέτος εντοπίστηκαν κάπου 1300 φωλιές! Παρά, μάλιστα, τις διαρκώς αυξανόμενες ανθρώπινες δραστηριότητες και την εξ αυτών όχληση, που μπορεί να είναι τέτοια ακόμα κι αν έχει τις καλύτερες προθέσεις όπως τα τουριστικά σκάφη παρατήρησής τους στον Λαγανά, μου λέει η συνομιλήτριά μου Παναγιώτα Θεοδώρου, συντονίστρια θεμάτων προστασίας & διατήρησης περιβάλλοντος του Αρχέλωνα πανελλαδικά. Η θαλάσσια ρύπανση, η ανθρώπινη παρουσία και οι παραθεριστικές εγκαταστάσεις στις παραλίες ωοτοκίας αλλά και ο τεχνητός φωτισμός που τις αποπροσανατολίζει (καθοδηγούνται βλέπεις από το φως των άστρων), οι προπέλες ειδικά των ταχύπλοων σκαφών, η εκούσια ή ακούσια καταστροφή των φωλιών και των βιότοπών τους, τα δίκτυα των ψαράδων, η λαθροθηρία σε κάποιες περιπτώσεις για το κρέας ή τα αβγά τους είτε απλώς για λόγους «ανταγωνισμού» συνιστούν τους μεγαλύτερους κινδύνους γι΄αυτές. Ωοτοκούν κάθε 2-4 χρόνια και για να το κάνουν επιστρέφουν στην ίδια πάντα παραλία, άσχετα πόσο μακριά έχουν ταξιδέψει στο μεταξύ. Αν και τα αβγά μπορεί να είναι από δεκάδες έως κι εκατοντάδες, μόνο ένα στα εκατό καταφέρνει να ενηλικιωθεί καθώς τα μικρά χελωνάκια είναι εκλεκτός μεζές για πολλούς θαλάσσιους θηρευτές.
Η μακροβιότητα, η ήρεμη δύναμη και οι αντοχές αυτού του υδρόβιου ερπετού που ζει πάνω από 150 χρόνια (η Caretta-caretta που κυριαρχεί στη Μεσόγειο φτάνει τα 70 έτη) και είναι τόσο παλιό ώστε συνυπήρχε με τους δεινόσαυρους την ανέδειξαν σε μυθολογικό σύμβολο σε πολλών πολιτισμών. Στην αρχαία Ελλάδα κοσμούσε τους περίφημους στατήρες της Αίγινας, στην ινδουϊστική παράδοση η οικουμένη ολόκληρη στηρίζεται σε τέσσερις ελέφαντες που όμως ισορροπούν πάνω στο καβούκι μιας θαλάσσιας χελώνας η οποία κολυμπά στο συμπαντικό χάος κι αν κάποτε πεθάνει θα καταρρεύσει, λέει, κι ο κόσμος μαζί της. Για κάποιες ινδιάνικες φυλές της Βόρειας Αμερικής, πάλι, ήταν τα όντα με τα οποία συνεργάστηκε ο Μανιτού για να δημιουργήσει την πλάση, πίστευαν μάλιστα ότι οι σεισμοί οφείλονται στις μεταξύ τους διαφωνίες οπότε τραβάνε προς αντίθετες κατευθύνσεις! Η βάση αυτών των μύθων είναι εντούτοις ορθολογική εφόσον η παρουσία χελωνών σε ένα θαλάσσιο περιβάλλον είναι δείγμα καλής υγείας και ισορροπίας του οικοσυστήματος (κάτι που ισχύει επίσης για τις φώκιες και τα δελφίνια), ενώ στα είδη που καταναλώνουν για τροφή συμπεριλαμβάνονται και δυνάμει επιβλαβή σαν τις μέδουσες.
Η συνομιλήτριά μου αναγνωρίζει ότι μερικές φορές οι θαλάσσιες χελώνες μπορεί να λειτουργούν ανταγωνιστικά με τους ψαράδες, τους οποίους άλλωστε αντιμετωπίζει σαν σύμμαχους και όχι αντίπαλους στο διασωστικό έργο. Ο Αρχέλων πιέζει για την απόδοση αποζημιώσεων σε αλιείς για τέτοιες περιπτώσεις ώστε να μειωθούν δραστικά πιθανές πράξεις «αντεκδίκησης». Και επιτέλους ας αντιληφθούμε οι άνθρωποι ότι έχουμε πια καταλάβει πολύ περισσότερο ζωτικό χώρο από όσο μας αναλογεί σε αυτόν τον πλανήτη! Ένα άλλο ζήτημα είναι η απελευθέρωση των αδειών για τα μικρά ταχύπλοα που σημαίνει περισσότεροι ερασιτέχνες στο τιμόνι με ό,τι αυτό συνεπάγεται και όχι μόνο για τις χελώνες. Η ταχύτητα με την οποία επιτρέπεται να πλέουν τα σκάφη σε περιοχές προστασίας δεν πρέπει να υπερβαίνει τα 6 μίλια, όμως οι παραβάσεις είναι συχνές – 125 καταγράφηκαν ως τώρα φέτος μόνο στον Λαγανά. Ακόμα και η «υπερβολική» αγάπη μπορεί να αποδειχθεί από επιβλαβής μέχρι θανατηφόρα: εκτός που δεν πρέπει να βοηθάμε τα νεογέννητα χελωνάκια να φτάσουν στο νερό, δεν πρέπει και να ταϊζουμε τις ενήλικες χελώνες ώστε να μη συνδυάζουν την ανθρώπινη παρουσία με την τροφή αλλά και να αποφευχθεί κάποιο ατύχημα όπως π.χ. ένα κατά λάθος δάγκωμα. Η προστασία των βιότοπών τους και των παραλιών αναπαραγωγής τους από την αναπτυξιομανία είναι ένα άλλο κομβικό ζήτημα, ένα στοίχημα που οι εθελοντές του Αρχέλωνα το παίζουν κάθε χρόνο από τον Μάιο ως τον Οκτώβριο. Αν κάτι από όλα αυτά σου έκανε «κλικ» κι επιθυμείς να μάθεις περισσότερα για τις θαλάσσιες χελώνες στην Ελλάδα ή/και να συνδράμεις με οποιοδήποτε τρόπο στο έργο του συλλόγου, μπες στο archelon.gr και μάθε πώς.
Info:
Τηλ.: 210 5231342 (κεντρικά γραφεία), τηλ. Εθνικού Δικτύου Διάσωσης 210 8944444 & 6941 511511
σχόλια