Η φάρμα Παφυλίδα βρίσκεται στη Χίο και έγινε γνωστή σε όλη την Ελλάδα για τα αυγά της. Εμπνευστές της συγκεκριμένης φάρμας είναι ο Θοδωρής Πολίτης και ο Άνθιμος Πιτσικούλης. Μαζί τη δουλεύουν καθημερινά, μαζί την πονάνε και μαζί κάνουν όνειρα για την εξέλιξή της.
Αυτό που δεν είναι γνωστό είναι ότι στη συγκεκριμένη φάρμα, εδώ και καιρό, γίνεται μια σημαντική και σοβαρή προσπάθεια για τη διάσωση του Προβάτου Χιακής Φυλής, ενός διεθνώς αναγνωρισμένου προβάτου με πολύ συγκεκριμένα χαρακτηριστικά.
Προσπαθώντας να βρω περισσότερες πληροφορίες γι’ αυτό το θέμα και ρωτώντας γνωστούς που την είχαν επισκεφτεί ή εμπορεύονται τα αυγά της, έφτασα και στις σελίδες που διατηρεί η φάρμα στα social, για να ξετυλιχτούν μπροστά μου οι εικόνες μιας υπέροχης αγροτικής ζωής, όπως την παρουσιάζουν τα περιοδικά και τις περιγράφουν οι ταινίες. Κοτούλες ανέμελες να τρέχουν στην πράσινη γη, παιδάκια με πλατιά χαμόγελα να παίζουν με τα προβατάκια, άλογα, αγελάδες και τεράστια αγγλικά Μαστίφ να στήνονται στον φακό και να δημιουργούν ένα υπέροχο σύνολο, αποτυπώνοντας έναν ξεχωριστό τρόπο ζωής που δεν μπορούσε καν να φανταστεί το αστικό μυαλό μου.
Με την πρώτη ευκαιρία, τηλεφώνησα στη φάρμα και ζήτησα να μιλήσω με τον Θοδωρή, που ήξερα ότι έχει αναλάβει την επικοινωνία της. Χάρηκε πολύ για το ενδιαφέρον μου και περισσότερο ενθουσιάστηκε με το γεγονός ότι αυτήν τη φορά δεν θα μιλούσε για τα αυγά αλλά για το χιώτικο πρόβατο, που διεκδικεί όλη την προσοχή και την αγάπη τους. Το πρώτο που ήθελα να μάθω είναι πώς ξεκίνησε όλη αυτή η ιστορία.
Το χιώτικο πρόβατο θεωρείται το καλύτερο στην Ελλάδα και το τρίτο καλύτερο παγκοσμίως, ανάμεσα σε εξακόσιες φυλές, για δύο λόγους. Ο πρώτος είναι η υψηλή γαλακτοπαραγωγή που προσφέρει και ο δεύτερος η πολυδημία, δηλαδή η ικανότητά του να γεννάει πολλά προβατάκια σε μια γέννα, όταν στις περισσότερες ράτσες ένα πρόβατο γεννάει μόνο ένα.
«Τόσο εγώ όσο και ο Άνθιμος έχουμε μεγάλη αγάπη και μεράκι για την εκτροφή των ζώων. Η εκτροφή θέλει προσπάθεια και αφοσίωση. Ξεκινήσαμε με τις κότες, συνεχίσαμε με την εκτροφή αγγλικών Μαστίφ, που είναι μια αξιόλογη ράτσα σκύλων με καλή προσωπικότητα και τρυφερή συμπεριφορά απέναντι στον άνθρωπο, και ξαφνικά μάθαμε για το χιώτικο πρόβατο. Είχαμε ακούσει να το αναφέρουν σε κάποιες συζητήσεις εδώ κι εκεί και κινήθηκε η περιέργειά μας. Έτσι, αρχίσαμε να το ψάχνουμε περισσότερο. Η μία γνώση έφερνε την άλλη και ο ενθουσιασμός μας όλο και μεγάλωνε.
Στο τέλος, αποφασίσαμε να ασχοληθούμε με συνέπεια μαζί του και να αναβιώσουμε το είδος του στην περιοχή όπου είχε γεννηθεί. Εξάλλου, πιστεύουμε ότι, μετά τη μαστίχα Χίου, το χιώτικο πρόβατο είναι το δεύτερο πράγμα που μπορεί να αναδείξει το νησί. Δεν θέλουμε να χαθεί αυτή η ράτσα. Έχει μεγάλη ιστορία πίσω της και είναι εξαιρετικά παραγωγική στο γάλα, πράγμα που δημιουργεί νέους ορίζοντες για τη φάρμα μας».
Συνεχίζει να μου μιλάει, περιγράφοντας όλες εκείνες τις πληροφορίες που έχει συλλέξει για το χιώτικο πρόβατο. «Μπορεί στην Ελλάδα να μην το ξέρουν πολλοί, αλλά το συγκεκριμένο πρόβατο είναι γνωστό σε όλο τον κόσμο. Δεν υπάρχουν σαφείς πληροφορίες για το πότε και πώς προέκυψε η συγκεκριμένη φυλή. Δεν σταματάμε, όμως, να αναζητούμε την αλήθεια και σε αυτό μας βοηθάει σημαντικά η Βιβλιοθήκη Κοραή που βρίσκεται στη Χίο και έχει πολλά και πολύτιμα αρχεία.
Μέχρι στιγμής, αυτό που έχουμε βρει σε διάφορες βιβλιογραφίες είναι ότι κάποια πρόβατα ημιπλατύουρα από τη Μικρά Ασία ζευγάρωσαν με κάποια αντίστοιχα πρόβατα της Χίου και έτσι προέκυψε ένα νέο είδος, αυτό που ονομάστηκε "πρόβατο της Χίου". Και λέμε ημιπλατύουρα, γιατί ένας τρόπος να κατηγοριοποιηθούν τα πρόβατα σχετίζεται με την ουρά τους. Αυτές οι πληροφορίες χρονολογούνται γύρω στο 1850 και είναι αρκετά συγκεχυμένες.
Πάντα έχω την απορία γιατί κανείς δεν ασχολήθηκε πραγματικά με την ιστορία αυτού του προβάτου, ειδικά από τη δεκαετία του '40 μέχρι και του ’80, όταν και ανθούσε το χιώτικο πρόβατο, τόσο στο νησί όσο και στην υπόλοιπη Ελλάδα.
Πάντως, έχω ανακαλύψει πολλά μέρη που το έχουν αγαπήσει και το έχουν κάνει πρωταγωνιστή της κτηνοτροφίας τους. Για παράδειγμα, έχω βρει αφίσα του 1970 που υπήρχε στην Κουάλα Λουμπούρ, μέσω της οποίας πωλούσαν πρόβατα χιακής φυλής και κατσίκια Δαμασκού και ξέρω ότι την ίδια εποχή ο πρέσβης της Αργεντινής είχε έρθει σε επαφή με το νησί της Χίου, εκφράζοντας την επιθυμία να αγοράσει χιλιάδες πρόβατα για τη χώρα του, έτσι ώστε να βελτιωθεί η τοπική τους φυλή και να έχουν ακόμα καλύτερη και περισσότερη παραγωγή».
Τον ακούω να μιλάει και καταλαβαίνω πως πρόκειται πραγματικά για έναν πολύτιμο θησαυρό και υπάρχουν πολλοί και ικανοί λόγοι για να αφοσιωθεί κανείς σε αυτόν. Αναρωτιέμαι, βέβαια, γιατί οι υπόλοιποι κτηνοτρόφοι δεν έχουν δείξει ανάλογο ενδιαφέρον και το μυαλό μου πηγαίνει σε ένα κράτος που κωλυσιεργεί σε τέτοιες προσπάθειες και δεν προσφέρει κίνητρα για να μπορέσει κάποιος να βρει και τον χρόνο και την όρεξη να ασχοληθεί. Ο Θοδωρής, όμως, με διαψεύδει:
«Όσο κι αν ακουστεί περίεργο, το ελληνικό κράτος τις προηγούμενες δεκαετίες έκανε πολλά για τη διάσωσή του, αν και, δυστυχώς, οι πολλές επιδοτήσεις κάνουν περισσότερο κακό παρά καλό σε κάποιους τομείς, γιατί τα χρήματα που φτάνουν στους αγρότες δεν αξιοποιούνται για τους λόγους που θα έπρεπε.
Ένας φίλος που μου μετέδωσε την αγάπη για το συγκεκριμένο πρόβατο και ασχολείται μαζί του μέχρι σήμερα μου έχει πει ότι πριν από είκοσι χρόνια το κράτος διοργάνωσε ένα σεμινάριο σχετικά με αυτό το πρόβατο, στο οποίο μάλιστα οι συμμετέχοντες θα μάθαιναν πώς να αξιοποιούν και τα παράγωγά του από τεχνολόγους γάλακτος. Σε αυτό το σεμινάριο δήλωσαν συμμετοχή όλοι οι κτηνοτρόφοι της Χίου, αλλά μόνο την πρώτη μέρα το παρακολούθησαν. Μετά δεν ξαναπάτησε κανείς, πήγαν μόνο στο τέλος για να πάρουν την πιστοποίηση. Έτσι, αυτήν τη φορά μάλλον δεν φταίει το κράτος για ό,τι έχει συμβεί.
Βέβαια, γύρω στο 2005 σταμάτησαν οι επιδοτήσεις, γιατί στη Βόρεια Ελλάδα έγιναν όντως μεγάλες μονάδες εκτροφής του συγκεκριμένου προβάτου κι έτσι το χιώτικο πρόβατο έφυγε από την κατηγορία των σπάνιων φυλών που έπρεπε να διασωθούν. Αυτές οι μονάδες ναι μεν βοήθησαν να διασωθεί το πρόβατο μέχρι σήμερα, από την άλλη δεν στόχευσαν στην πιστή αναβίωση του προβάτου, έτσι ώστε η ράτσα του να είναι εντελώς καθαρή.
Αυτός είναι και ο λόγος που εμείς, στη Φάρμα Παφυλίδα, δεν μπορούμε να πάρουμε από εκείνες τις φάρμες πρόβατα και να αναλάβουμε την αναπαραγωγή τους. Το Πανεπιστήμιο Αθηνών, που παρακολουθεί την εκτροφή και μας στηρίζει με πολλούς τρόπους, καθώς και η Κτηνιατρική Υπηρεσία Χίου, που είναι συνεχώς κοντά μας, επιθυμούν η φυλή να είναι από αυτόχθονα πρόβατα, που έχουν όλα τα χαρακτηριστικά του συγκεκριμένου είδους».
Έτσι κάπως μαθαίνω πως για να μπορέσουν ο Άνθιμος και ο Θοδωρής να βρουν τα πρόβατα της φυλής, γυρνούν όλα τα χωριά και όλα τα βοσκοτόπια της Χίου και αγοράζουν κάθε ζώο που κρίνουν ότι ανήκει στη ράτσα.
Με αυτόν τον τρόπο έχουν φτιάξει έναν πυρήνα από καθαρόαιμα πρόβατα που σιγά-σιγά αναπαράγονται και ελέγχονται όσον αφορά τα μορφολογικά χαρακτηριστικά που είχε το πρωταρχικό πρόβατο και με τον χρόνο είχαν χαθεί, από το μέγεθος της ουράς μέχρι το χρώμα που έχουν τα κέρατα στο κριάρι. Στη φάρμα παραμένουν αποκλειστικά τα χιώτικα πρόβατα. Έτσι μόνο θα καταφέρουν σε κάποια χρόνια να έχει η Χίος και πάλι το πρόβατό της σε αφθονία.
Τι διαφορετικό, όμως, μπορεί να έχει αυτό το πρόβατο, που το κάνει τόσο ξεχωριστό; Ο Θοδωρής, για μία ακόμη φορά, μου λύνει την απορία: «Το χιώτικο πρόβατο θεωρείται το καλύτερο στην Ελλάδα και το τρίτο καλύτερο παγκοσμίως, ανάμεσα σε εξακόσιες φυλές, για δύο λόγους. Ο πρώτος είναι η υψηλή γαλακτοπαραγωγή που προσφέρει και ο δεύτερος η πολυδημία, δηλαδή η ικανότητά του να γεννάει πολλά προβατάκια σε μια γέννα, όταν στις περισσότερες ράτσες ένα πρόβατο γεννάει μόνο ένα. Εμείς φέτος είχαμε πρόβατο που γέννησε τέσσερα προβατάκια.
Το χιώτικο πρόβατο έχει επιλεχθεί από πολλές χώρες για να αναμειχθεί με τις ντόπιες φυλές, έτσι ώστε να τις βελτιώσει και να τις εξελίξει και αυτό δεν αφορά ούτε το κρέας του ούτε το μαλλί του. Είναι ένα πρόβατο που έχει νόημα να φροντίζεις για την ευζωία του και να το αφήνεις να μεγαλώνει όσο περισσότερο γίνεται, για να σου δίνει το γάλα του.
Στόχος μας είναι από τον Σεπτέμβριο να έχουμε το πρώτο γαλακτοκομικό προϊόν από τα πρόβατά μας. Και το χρειαζόμαστε πραγματικά αυτό. Για να μπορέσουμε να αντεπεξέλθουμε σε όλα εκείνα που χρειάζονται για τη διάσωσή του ξοδεύουμε πολλά χρήματα και έχουμε ανάγκη να υπάρξουν και έσοδα. Γι’ αυτό και, αν όλα πάνε καλά, τον Σεπτέμβριο θα βγούμε στην αγορά με ένα πολύ ποιοτικό και ξεχωριστό προϊόν».
Προσπαθώ να καταλάβω πόσο δαπανηρή μπορεί να είναι η εκτροφή ενός ζώου που αν το αφήσεις να βοσκήσει, δεν έχεις ανάγκη να το ταΐσεις, και μαθαίνω πως το χιώτικο πρόβατο πραγματικά δεν είναι σαν τα άλλα. Είναι ένα ζώο που χρειάζεται σταβλισμό, οπότε για τη φιλοξενία του απαιτούνται συγκεκριμένες υποδομές. Παλιά στη Χίο τα λέγανε σωθρόφια, δηλαδή τα ζώα που τρώνε μέσα στον στάβλο.
Στην Παφυλίδα όλα γίνονται by the book. Έχουν φτιαχτεί ειδικοί χώροι με σανό και ό,τι άλλο χρειάζεται για να ζουν τα πρόβατα στις καλύτερες συνθήκες, τα πάντα είναι πεντακάθαρα, δεν υπάρχει υπερπληθυσμός και δεν πιέζονται ούτε στρεσάρονται τα ζώα. Κάποιες ώρες την ημέρα τα πρόβατα βγαίνουν στο κτήμα για να βοσκήσουν και όταν το θελήσουν, επιστρέφουν στη βάση τους. Αυτό είναι καταγεγραμμένο στο DNA τους και δεν αλλάζει. Αποτελεί, μάλιστα, τον κύριο λόγο που τα συγκεκριμένα ζώα δίνουν πολύ γάλα.
Ρωτάω αν τα γαλακτοκομικά προϊόντα που θα παράγει η φάρμα πρόκειται να είναι βιολογικά και αν προσέχουν και εδώ τη διατροφή τους, όπως κάνουν και με τις κότες.
«Τα πρόβατά μας ήδη αυτήν τη στιγμή έχουν την καλύτερη δυνατή διατροφή που θα μπορούσε να έχει ένα πρόβατο. Είμαστε σε συνεργασία με τη Βιογκρέκο, γιατί το προϊόν που θα παράγουμε θέλουμε να είναι βιολογικό και έχουμε ειδικό ζωοτέχνη που μας συμβουλεύει τι πρέπει να τρώει το πρόβατο κάθε εβδομάδα ή ανάλογα με την εποχή. Δεν αφήνουμε τίποτα στην τύχη» υπερηφανεύεται δικαιωματικά ο Θοδωρής και αισθάνομαι τη φωνή του να σπάει λίγο από τη συγκίνηση.
Δεν ξέρω πόσες φορές άκουσα ευχαριστίες για το ενδιαφέρον μας για την εκτροφή του, δεν θυμάμαι πόσες φορές μου είπε πόσο σημαντικό είναι για εκείνον να μάθουν όλοι για το πρόβατο του τόπου του, να βοηθήσει ο καθένας όπως μπορεί για τη διάσωσή του.
Στη Χίο, πάντως, αγαπούν και σέβονται τους ανθρώπους της φάρμας και ενδιαφέρονται για τον αγώνα τους, νοιάζονται για τα πρόβατα σαν να είναι δικά τους, τα θεωρούν κομμάτι του πολιτισμού και της κουλτούρας τους. Κι αυτό φαίνεται να τους δίνει ακόμα μεγαλύτερη θέληση για να συνεχίσουν. Βέβαια, αυτό που απολαμβάνουν περισσότερο στο κτήμα τους είναι η επαφή που έχουν τα παιδιά, τα δικά τους ή επισκεπτών, με τα ζώα.
«Τα παιδιά είναι η δύναμή μας. Κάθε προσπάθεια που κάνουμε είναι για εκείνα. Αυτό είναι το πιστεύω μας. Δεν υπάρχει μεγαλύτερη χαρά από το να παρακολουθούμε τα ζώα μας μαζί με τα παιδιά. Υπάρχει μια καθαρότητα και μια αγνότητα στη σχέση τους. Μια ανιδιοτέλεια που μας διδάσκει κάθε μέρα πολλά. Ελάτε να μας δείτε από κοντά και να δείτε όσα κάνουμε και όσα ζούμε στο κτήμα. Θα καταλάβετε ακριβώς όλα όσα είπαμε» μου λέει ο Θοδωρής πριν κλείσω το τηλέφωνο και με αφήνει με ένα χαμόγελο στο πρόσωπο.
Ίσως, τελικά, αυτό είναι ένα Πάσχα που αξίζει ο καθένας να νιώσει. Μια ανάσταση μιας φυλής προβάτου, μια ιστορίας αγάπης, μια γιορτή της ζωής που επαναλαμβάνεται με συνέπεια κάθε μέρα.
