Ήταν μια υπέροχη ημέρα του αποκαλόκαιρου η 11η Σεπτεμβρίου του 2001, που σε τίποτα δεν προδιέθετε πως έμελλε να γίνει μία από τις πιο μαύρες στην ιστορία των Ηνωμένων Πολιτειών, αλλά και του κοσμου.
Γύρω στις 8 το πρωί, ενώ πολλοί άνθρωποι πηγαίνουν προς τα γραφεία τους στη συνοικία της Γουόλ Στριτ, στην οποία δέσποζαν οι δίδυμοι πύργοι του Παγκόσμιου Κέντρου Εμπορίου (WTC), 19 τζιχαντιστές της Αλ-Κάιντα, οι περισσότεροι Σαουδάραβες, έχουν ήδη περάσει τους ελέγχους ασφαλείας των αεροδρομίων της Βοστώνης, της Ουάσινγκτον (Ντάλες) και του Νιούαρκ. Ήταν οπλισμένοι με μικρά μαχαίρια και κοπίδια, που τότε επιτρέπονταν ακόμη να έχουν οι επιβάτες στην καμπίνα των αεροπλάνων.
Επιβιβάζονται σε τέσσερα αεροπλάνα της γραμμής που αναχωρούν από την Καλιφόρνια, με αποστολή να κάνουν αεροπειρατεία και να πλήξουν την καρδιά της πρώτης παγκόσμιας δύναμης.
Ο Τζόζεφ Ντίτμαρ, 44 ετών, ειδικός στις ασφάλειες με έδρα το Σικάγο, φθάνει στον 105ο όροφο του νότιου πύργου για μια σύσκεψη προγραμματισμένη για τις 08:30. Η σύσκεψη αργεί να αρχίσει και ξαφνικά τα φώτα αρχίζουν να αναβοσβήνουν. Είναι 08:46.
Σ' αυτή την αίθουσα που δεν έχει παράθυρα, οι 54 ασφαλιστές που βρίσκονται εκεί «δεν είδαν τίποτε, δεν αισθάνθηκαν τίποτε, μόνο τα φώτα που αναβοσβήνουν», αφηγείται αυτός ο επιζήσας στο Γαλλικό Πρακτορείο είκοσι χρόνια μετά.
Ένα Μπόινγκ 767 της American Airlines, το οποίο είχε αναχωρήσει στις 07:59 από τη Βοστώνη για το Λος Άντζελες με 92 επιβαίνοντες, ανάμεσα στους οποίους πέντε αεροπειρατές, έχει συντριβεί πάνω στο βόρειο πύργο, ανάμεσα στον 93ο και τον 99ο όροφο. Ο Ντίτμαρ και οι συνάδελφοί του δεν το κατάλαβαν παρά μόνον αφού κλήθηκαν να εκκενώσουν την αίθουσα και έφθασαν μπροστά στα παράθυρα του 90ου ορόφου.
«Ήταν τα 30-40 χειρότερα δευτερόλεπτα της ζωής μου (...) να βλέπω αυτές τις τεράστιες μαύρες τρύπες μέσα στο κτίριο, κόκκινες φλόγες όμοιες με τις οποίες δεν είχα δει ποτέ στη ζωή μου και σύννεφα γκρίζου και μαύρου καπνού να βγαίνουν από τις τρύπες».
«Βλέπουμε έπιπλα, χαρτιά, ανθρώπους να πέφτουν στο κενό... πράγματα φρικτά, τρομερά. Φοβόμουν τόσο», λέει πνίγοντας τα δάκρυά του.
Δίπλα του πολλοί παρακολουθούν τη σκηνή «σαν υπνωτισμένοι». Αυτός δεν θέλει να μείνει ούτε δευτερόλεπτο περισσότερο και συνεχίζει να κατεβαίνει τα σκαλιά - μια απόφαση που θα του σώσει τη ζωή.
Στη βάση των πύργων, ο σεφ Μάικλ Λομόνακο βγαίνει από το υπόγειο εμπορικό κέντρο του Ουόρλντ Τρέιντ Σέντερ: την τελευταία στιγμή αποφάσισε να περάσει από τον οπτικό για να αλλάξει έναν από τους φακούς των γυαλιών του που έχει γρατζουνιές, πριν ανέβει στον 107ο όροφο του βόρειου πύργου για να πάει στο φημισμένο εστιατόριό του, το Windows on the World.
Το υπόγειο εμπορικό κέντρο αρχίζει να τρέμει από μια ασυνήθιστη δόνηση. Φθάνοντας στο ισόγειο, ο Λομόνακο κοιτάζει ψηλά και με φρίκη βλέπει τον βόρειο πύργο να καίγεται.
«Μπορούσα να δω ανθρώπους να κουνάνε λευκά τραπεζομάντιλα από τα παράθυρα» του εστιατορίου, θυμάται. «Ήταν φρικτό, τρομερό».
Πιστεύει πως πρόκειται για κάποιο ατύχημα, όπως και ο Ντίτμαρ και χιλιάδες άνθρωποι στη Νέα Υόρκη, όπου τα τηλεοπτικά κανάλια έχουν αρχίσει πλέον την απ' ευθείας μετάδοση. Όπως και ο αμερικανός πρόεδρος Τζορτζ Ου. Μπους, ο οποίος ενημερώθιηκε σχετικά στη διάρκεια επίσκεψής του σε ένα Δημοτικό σχολείο της Φλόριντα.
«Η Αμερική δέχεται επίθεση»
Στο νότιο πύργο, ο Ντίτμαρ και συνάδελφοί του ακούνε από τα μεγάφωνα πως δεν χρειάζεται να φύγουν: το κτίριό τους δεν έχει πληγεί, είναι ασφαλείς, λέει η ανακοίνωση.
Ο Ντίτμαρ αγνοεί τη σύσταση και συνεχίζει την κάθοδό του. Όταν φθάνει στον 78ο όροφο, συνάδελφοί του τον καλούν να πάρει το ασανσέρ που φθάνει στο ισόγειο χωρίς στάση. Εκείνος συνεχίζει.
«Κάπου ανάμεσα στον 74ο και τον 75ο όροφο», το κλιμακοστάσιο «αρχίζει να ταλαντεύεται βίαια. Η σκάλα ξεκολάει από τον τοίχο, τα σκαλιά ταλαντεύονται κάτω από τα πόδια μας σαν τα κύματα στον ωκεανό, αισθανόμαστε ένα τοίχο θερμότητας, μυρίζουμε την κηροζίνη».
Μαζί με δύο συναδέλφους, ο Ντίτμαρ κάνει εικασίες για το τι έχει συμβεί. Χωρίς να φαντάζεται πως ένα άλλο αεροπλάνο, η πτήση 175 της United Airlines στην οποία έχει επίσης γίνει αεροπειρατεία από τζιχαντιστές, έχει πέσει πάνω στο κτιριό τους, το νότιο πυργο, λίγο πιο πάνω απ' αυτούς, ανάμεσα στον 77ο και τον 85ο όροφο.
Είναι 09:03. Ο Τζορτζ Ου. Μπους, ο οποίος διάβαζε μια ιστορία σε μαθητές στη Φλοριντα, ενημερώνεται από τον προσωπάρχη του. «Η Αμερική δέχεται επίθεση», του λέει στο αυτί.
Ο αμερικανός πρόεδρος διακόπτει την επίσκεψή του. Σε μια σύντομη δήλωση, κάνει λόγο για μια «προφανή τρομοκρατική επίθεση».
Ο Ντίτμαρ και οι συνάδελφοί του συνεχίζουν την κάθοδό τους. Στον 31ο όροφο, διασταυρώνονται με πυροσβέστες και διασώστες που ανεβαίνουν προς τους επάνω ορόφους. «Το βλέμμα τους έλεγε πως ήξεραν ότι δεν θα επιστρέψουν», λέει.
Φθάνοντας στο ισόγειο έπειτα από περίπου 50 λεπτά, το έδαφος είναι γεμάτο λυγισμένο ατσάλι, τσιμέντο και κηλίδες αίματος. «Ξέραμε από τι ήταν», λέει. Οι εικόνες ανθρώπων παγιδευμένων στις φλόγες που πέφτουν στο κενό θα είναι από τις πιο εφιαλτικές εκείνης της ημέρας.
Τα συντρίμμια πέφτουν από παντού, οι διασώστες κατευθύνουν τον Ντίτμαρ και τον συνάδελφό του προς το εμπορικό κέντρο κάτω από το World Trade Center.
Φθάνοντας στην άλλη άκρη, βγαίνουν στο δρόμο και περπατούν μερικά λεπτά πριν ακουσουν πίσω τους τον εκκωφαντικό θόρυβο από το νότιο πύργο, από τον οποίο μόλις έχουν βγει. Και σχεδόν ακαριαία «την κραυγή» χιλιάδων Νεοϋορκέζων.
Είναι 09:59 και ο Αλ Κιμ, 37 ετών, τραυματιοφορέας με έδρα το Μπρούκλιν, φθάνει στο World Trade Center για να βοηθήσει στη μεταφορά τραυματιών προς το ξενοδοχείο Marriott, το οποίο βρισκόταν ανάμεσα στους πύργους.
Μόλις που ξεφεύγει το θανατο. «Δεν μπορούσα να αναπνεύσω από τον καπνό που υπήρχε στον αέρα. Θυμάμαι πως χρησιμοποίησα το πουκάμισό μου για να καλύψω το στόμα μου. Δεν μπορούσα να δω ούτε τα χέρια μου μπροστά στα μάτια μου», αφηγείται στο Γαλλικό Πρακτορείο επισκεπτόμενος φέτος το καλοκαίρι, για πρώτη φορά, το Μνημείο των επιθέσεων της 11ης Σεπτεμβρίου, μερικά βήματα από το μέρος όπου παρά λίγο να πεθάνει.
Το κύμα θερμότητας που προκλήθηκε από την κατάρρευση του πύργου τού καίει τα ρουθούνια , τα φρύδια. Ολόκληρο το σώμα του καλύπτεται από ένα παχύ στρώμα στάχτης.
«Το πιο ασφαλές μέρος στον κόσμο»
Το δράμα δεν εκτυλίσσεται μόνο στη Νέα Υόρκη.
Στις 09:25, η αμερικανική υπηρεσία αερομεταφορών, η FAA, είχε διατάξει το κλείσιμο του αμερικανικού εναέριου χώρου και απαγορεύσει κάθε απογείωση, για πρώτη φορά στην ιστορία της πολιτικής αεροπορίας.
Η διαταγή ήρθε πολύ αργά για την πτήση 77 της American Airlines που είχε αναχωρήσει από την Ουάσινγκτον για το Λος Άντζελες: στα χέρια πέντε αεροπειρατών, έχει ήδη κάνει στροφή 180 μοιρών και κατευθύνεται προς την Ουάσινγκτον.
Στο Πεντάγωνο, την έδρα του αμερικανικού υπουργείου Άμυνας κοντά στην Ουάσινγκτον, η Κάρεν Μπέικερ, 33 ετών, είναι πεπεισμένη πως βρίσκεται «στο πιο ασφαλές μέρος του κόσμου».
Καθώς αυτή η ειδική στην επικοινωνία επιστρέφει στο γραφείο της με καφέ και κρουασάν, η βεβαιότητα αυτή διαλύεται.
«Ακούστηκε ένα μεγάλο 'μπουμ' και μετά αισθανθήκαμε μια δόνηση», θυμάται. «Εκείνη τηγ στιγμή νομίσαμε πως ήταν μια βόμβα».
Είναι 09:37 και η πτήση 77, με 53 επιβάτες και εξαμελές πληρωμα, πέφτει πάνω στη δυτική πρόσοψη του Πενταγώνου.
«Μάχη στον αέρα»
Η εντολή της FAA ήρθε αργά και για την πτήση 93 της United Airlines, η οποία είχε αναχωρήσει από το αεροδρόμιο Νιούαρκ στο Νιού Τζέρσεϊ με προορισμό το Σαν Φρανσίσκο και βρισκόταν ήδη πάνω από το Οχάιο. Τέσσερις αεροπειρατές που βρίσκονται στην πρώτη θέση εισβάλουν στο πιλοτήριο για να κατευθύνουν το αεροπλάνο προς την Ουάσινγκτον.
Στο μεταξύ επτά μέλη του πληρώματος και 33 επιβάτες αναγκάζονται να ανασυνταχθούν στο πίσω μέρος του αεροσκάφους. Πολλοί παίρνουν τηλέφωνο συγγενείς τους και μαθαίνουν ότι δύο άλλα αεροπλάνα έχουν πέσει πάνω στο WTC.
Μια ομάδα επιβατών αποφασίζει να εισβάλει στο πιλοτήριο, αλλά περιμένει μέχρι το αεροπλάνο να φτάσει πάνω από μια αγροτική περιοχή για να το πράξει. Ο Τοντ Μπίμερ, που μιλά στο τηλέφωνο με μια υπάλληλο του πύργου ελέγχου, δίνει το σύνθημα: «Είστε έτοιμοι; Εντάξει, πάμε!».
Η μάχη με τους αεροπειρατές διαρκεί έξι λεπτά: την ώρα που οι επιβάτες προσπαθούν να πάρουν τον έλεγχο του αεροσκάφους, οι αεροπειρατές αποπειρώνται να κόψουν την παροχή οξυγόνου και ρίχνουν το αεροσκάφος σε χαμηλότερο ύψος για να τους αποσταθεροποιήσουν.
Την ώρα που το αεροσκάφος πετούσε σε χαμηλό υψόμετρο ένας από τους επιβάτες, ο Έντουαρντ Φελτ, κατάφερε να πάρει τηλέφωνο τον αριθμό έκτακτης ανάγκης 9-1-1 από την τουαλέτα.
Η κλήση αυτή ήταν μια από τις τελευταίες μέσα από το αεροπλάνο. Οι αεροπειρατές αφού κατάλαβαν ότι δεν θα φτάσουν στην Ουάσινγκτον αποφασίζουν να ρίξουν το αεροσκάφος στο έδαφος.
Το Boeing 757, το οποίο είχε ακόμη καύσιμα, πέφτει στο έδαφος με ταχύτητα περίπου 900 χιλιομέτρων την ώρα και εκρήγνυται σε μια μπάλα φωτιάς στο δυτικό τμήμα της Πενσιλβάνια, 250 χιλιόμετρα από την Ουάσινγκτον. Η ώρα είναι 10:03.
Οι ΗΠΑ ανακαλύπτουν πως είναι ευάλωτες
Το 2001 είναι η πρώτη χρονιά της νέας χιλιετίας, μετά την ολοκλήρωση της δεκαετίας του 1990 που έδωσε στις ΗΠΑ την απατηλή θέση της μοναδικής υπερδύναμης.
Οι μέχρι τότε αδιανόητες τρομοκρατικές επιθέσεις σε μία Αμερική που πίστευε ότι ήταν παντοδύναμη έχοντας βγει νικήτρια από τον Ψυχρό Πόλεμο, θρυμματίζουν την ψευδαίσθηση της ήρεμης ομαλότητας.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες, μαζί με τον υπόλοιπο κόσμο, βυθίζονται τότε σε έναν πόλεμο κατά της τρομοκρατίας που θα κυριαρχήσει επί είκοσι χρόνια στις διεθνείς σχέσεις, ανατρέποντας τις ισορροπίες των δυνάμεων στην Μέση Ανατολή, καμουφλάροντας την επανεμφάνιση της Ρωσίας στον ρόλο του στρατηγικού ανταγωνιστή και την ανάδυση της Κίνας ως νέου υπ' αριθμόν ένα αντιπάλου.
«Σήμερα, φθάνουμε στο τέλος του στρατηγικού κύκλου και κλείνει η παρένθεση όπου ο παγκόσμιος τζιχαντισμός ήταν ο μόνος αναγνωρισμένος εχθρός», λέει ο Ελί Τενεμπάουμ, εκ των συγγραφέων του βιβλίου «Εικοσαετής Πόλεμος» (Guerre de Vinght Ans).
Σύμφωνα με τον ερευνητή του Institut Francais des Relations Internationales (IFRI), «ο στρατηγικός ανταγωνισμός ανάμεσα στις μεγάλες δυνάμεις είναι το νέο διεθνές μοντέλο, με την εμφάνιση άλλων παιγνίων που αντικαθιστούν την τρομοκρατική απειλή». Ενα από τα βασικά είναι ο ανταγωνισμός ανάμεσα στην Ουάσινγκτον και το Πεκίνο με άρωμα Ψυχρού Πολέμου.
Ο κύκλος που έκλεισε (;)
Και για να δείξει ότι ο κύκλος έκλεισε, ο Τζο Μπάιντεν ήθελε συμβολικά η 20ή επέτειος της 11ης Σεπτεμβρίου να συμπέσει με την πλήρη αποχώρηση των αμερικανικών δυνάμεων από το Αφγανιστάν. Στην χώρα όπου οι δυνάμεις των ΗΠΑ επενέβησαν την επομένη των επιθέσεων στους δίδυμους πύργους και το Πεντάγωνο για να καταδιώξουν την Αλ Κάιντα, που τις πραγματοποίησε, και για να ανατρέψουν το καθεστώς των ταλιμπάν, που είχε δώσει καταφύγιο και ορμητήριο στην Αλ Κάιντα.
Ομως, η εμμονή στον συμβολισμό έγινε μπούμερανγκ για τον πρόεδρο των ΗΠΑ: λίγο πριν από την 20ή επέτειο, οι ταλιμπάν είναι και πάλι οι κυρίαρχοι της Καμπούλ, έπειτα από αστραπιαία επίθεση που διέλυσε τις αφγανικές δυνάμεις ασφαλείας, τις οποίες εκπαίδευσε, χρηματοδότησε και εξόπλισε η Ουάσινγκτον.
Ο κύκλος έκλεισε δια παντός και, δυστυχώς, αυτή η πλευρά του κόσμου κινδυνεύει και πάλι να γίνει το θέατρο πολύ βίαιων εξτρεμιστών, παρατηρεί ο Μαρκ Γκριν, μέλος της Βουλής των Αντιπροσώπων την 11η Σεπτεμβρίου 2001 και, σήμερα, πρόεδρος του Wilson Center.
Πρώην υπεύθυνος της αμερικανικής, αναπτυξιακής βοήθειας, ανήκει στους ανθρώπους που θεωρούν ότι θα ήταν λογική η παραμονή στο Αφγανιστάν των 2.500 αμερικανών στρατιωτών που βρίσκονταν ακόμη εκεί στην αρχή του έτους, για την προστασία των κεκτημένων, όπως τα δικαιώματα των γυναικών.
