ΑΚΟΥΣΤΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ
ΜΙΑ ΠΕΛΩΡΙΑ ΣΕΡΒΑ και η ίδιας κοψιάς, ακόμα όμως ραδινή κόρη της περνάνε σαν σίφουνες από μπροστά μου και εισβάλλουν με θράσος, αγκαλιά με μια κούτα μπακλαβαδάκια, στο περιφραγμένο γκαζόν της πλατείας Σουλταναχμέτ, μπροστά από την Αγία Σοφία, ενώ κόσμος, σαν σε εμποροπανήγυρη, γυναίκες με μαντίλες, οικογένειες με παιδάκια που τσιρίζουν και νεαροί χίπστερ με τατουάζ και σκυλάκια, πηγαινοέρχονται και φωτογραφίζονται μπροστά απ' το επίμαχο πρώην μνημείο, που τον τελευταίο μήνα βρίσκεται στο κέντρο της παγκόσμιας ειδησεογραφίας. Μάνα και κόρη απ' το Σεράγεβο κάθονται και κατασπαράζουν τα λαχταριστά σιροπιαστά τους ατάραχες εν μέσω της ετερόκλητης κοσμοσυρροής που έχει προκαλέσει η αναγγελθείσα αλλαγή του status quo της μνημειακής βυζαντινής εκκλησίας, η οποία προετοιμάζεται πυρετωδώς για την επομένη ημέρα.
Τις πλησιάζω και μαθαίνω, παρότι είναι μπουκωμένες, στα αγγλικά την εθνικότητά τους. Έχουν μόλις προσγειωθεί στην Κωνσταντινούπολη για διακοπές. Δεν τους καίγεται καρφί για τη μετατροπή ενός μνημείου, που υπήρξε βυζαντινή εκκλησία, σε τζαμί, παρότι δηλώνουν χριστιανές ορθόδοξες και παρότι, αμέσως μετά την άφιξή τους, ήρθαν αμέσως για να βγάλουν selfie μπροστά του.
Ανεβάζω αυθόρμητα την κρεμασμένη από το ένα αυτί μάσκα στο πρόσωπό μου ‒οι ειδήσεις στην Ελλάδα βοούν μέρες τώρα για τις «βόμβες» Covid που συνιστούν οι «εισβολείς» Σέρβοι παραθεριστές‒, ενώ γύρω μου κινούνται αργά, υπό το βλέμμα των παραδόξως χαλαρών σήμερα αστυνομικών περιπολιών, οι ελάχιστοι, χωρίς μάσκα, τουρίστες απ' τα αραβικά κράτη (με μια εντυπωσιακή εκδοχή της Καρντάσιαν με φόρμα που διαγράφει τις αβυσσαλέες καμπύλες της ανάμεσά τους!), οι οποίοι τις τελευταίες μέρες κάνουν την εμφάνισή τους παρέα με τους μετρημένους στα δάχτυλα τουρίστες απ' τα Βαλκάνια.
Αυτό που διαρκώς αναδυόταν ανάγλυφα, είτε με άμεσο είτε με έμμεσο τρόπο, ήταν αφενός το ότι η Τουρκία μαστίζεται από ένα πολύ πιο σοβαρό από την πανδημία πρόβλημα, που έχει κρυφτεί επιμελώς κάτω από το χαλάκι, αφετέρου ότι η Αγία Σοφία δεν επηρεάζει κανενός τη ζωή στην πραγματικότητα. Ούτε καν του «Σουλτάνου» Ερντογάν.
Την επόμενη ημέρα, όταν το μνημείο μετατρεπόταν σε τζαμί μέσω μιας καλά σχεδιασμένης, κιτς, νεο-οθωμανικής υπερπαραγωγής με γιγαντοοθόνες, πλαστικούς χλοοτάπητες και σπαθιά, στο σημείο όπου οι Σέρβες άπλωναν την αρίδα τους, έχοντας βγάλει τα παπούτσια τους, πιστοί απ' την Τουρκία, την Παλαιστίνη και το Κατάρ κάθονταν ατέλειωτες ώρες κάτω από διαφημιστικές ομπρέλες θαλάσσης και πάνω από πλαστικά χαλάκια προσευχής που διανέμονταν για το μεγάλο γεγονός της πρώτης μουσουλμανικής προσευχής δωρεάν, περιμένοντας στωικά το... θαύμα.
Παρότι η κρατική τουρκική κυβέρνηση διατυμπάνιζε (προβάλλοντας, μέσω του TRT, γκροτέσκα στιγμιότυπα με τη θυσία αρνιών στο Αζερμπαϊτζάν «προς τιμήν της πρώτης προσευχής») ότι στη φιέστα του πολιτικού Ισλάμ θα τηρούνταν η δέουσα κοινωνική απόσταση, αυτό που αντίκριζες στους δρόμους γύρω από την Αγία Σοφία (τα προσχήματα κρατιούνταν αποκλειστικά στην πλατεία, όπου ήταν στραμμένες οι διεθνείς κάμερες), ανήμερα του πρώτου Ναμάζ, ήταν σοκαριστικό: μια ανθρώπινη θάλασσα κάλυπτε την περιοχή, άνδρες αλλά και γυναίκες σαν σιαμαίοι, ιδρωμένοι και κολλημένοι ο ένας επάνω στον άλλον.
Στην αποκλεισμένη από οχήματα ήδη από τη γέφυρα του Γαλατά περιοχή του Σουλταναχμέτ, όπου ο κωρονοϊός έκανε πάρτι, σύμφωνα με τα αντιπολιτευτικά τουρκικά μέσα, κάποιοι είχαν φτάσει απ' τα χαράματα με ποδαρόδρομο μιάμισης ώρας, ενώ υπήρχαν κι εκείνοι που, προκειμένου να εξασφαλίσουν ένα στασίδι, είχαν στρατοπεδεύσει απ' το προηγούμενο βράδυ, με σεντονάκια και τάπερ.
Μια μέρα μετά το μεγάλο event το πανηγύρι συνεχιζόταν, όπως διαπίστωσα, με νέους όρους και περισσότερες περιπολίες της αστυνομίας. Πλέον, μια ουρά περίμενε ‒και περιμένει μέχρι και σήμερα, καθημερινά, ανελλιπώς‒ υπομονετικά για να μπει, ανά δόσεις, στην κάποτε μνημειακή εκκλησία, δωρεάν, για μια φωτογραφία ή μία από τις πέντε προσευχές της ημέρας. Στην ουρά υπήρχαν και άνδρες και γυναίκες, και επαρχιώτες και Κωνσταντινουπολίτες αλλά και τουρίστες.
Κατά τη διάρκεια των δύο πολύ έντονων εβδομάδων που παρέμεινα στην Iστανμπούλ για το ζωντανό ρεπορτάζ της Αγίας Σοφίας (επιδιώκοντας ένα διά ζώσης ραντεβού με την τουρκική προεδρία έφτασα ως την Άγκυρα), η ανθρωπογεωγραφία των συναντήσεων που πραγματοποίησα, κάνοντας, όπως προέκυψε εντελώς συμπτωματικά, εγκάρσια τομή στην ταραγμένη και διαχρονικά διχασμένη τουρκική κοινωνία των μεγάλων ανισοτήτων, περιλάμβανε τους πάντες. Μουτζαχεντίν πιτσιρικάδες Τούρκους που φωτογραφίζονταν μπροστά από την Αγία Σοφία με το κοράνι ανά χείρας, ακροαριστερούς φοιτητές, παιδιά χωρισμένων γονιών, συμβούλους απ' το επιτελείο του δημάρχου-σταρ Εκρέμ Ιμάμογλου, βουλευτές του φιλοκουρδικού HDΡ, Ρωμιούς επιχειρηματίες που θέλανε να με πάνε βαρκάδα στα Πριγκιποννήσια, τον Πατριάρχη, Τούρκους δημοσιογράφους του αντιπολιτευτικού Τύπου, ΛΟΑΤΚΙ ακτιβιστές, πρώην κατάδικους...
Ενόσω συμπληρωνόταν σιγά-σιγά, συζητώντας, το κολάζ των παθογενειών της χαοτικής αυτής χώρας, αυτό που διαρκώς αναδυόταν ανάγλυφα, είτε με άμεσο είτε με έμμεσο τρόπο, ήταν αφενός το ότι η Τουρκία μαστίζεται από ένα πολύ πιο σοβαρό από την πανδημία πρόβλημα, που έχει κρυφτεί επιμελώς κάτω από το χαλάκι, αφετέρου ότι η Αγία Σοφία δεν επηρεάζει κανενός τη ζωή στην πραγματικότητα. Ούτε καν του «Σουλτάνου» Ερντογάν.
Στον απολογισμό της επόμενης μέρας φάνηκε καθαρά ότι ο σαματάς που προκλήθηκε δεν απέφερε τα αναμενόμενα κέρδη στην υπερφίαλη διαδικασία εγκαθίδρυσης του πολιτικού Ισλάμ μέσω της αποθέωσης του νεο-οθωμανικού οράματός του με χαλίφη στη θέση του χαλίφη (δηλαδή εθνάρχη στη θέση του Κεμάλ Ατατούρκ) τον ίδιο τον Τούρκο Πρόεδρο.
Το πρόβλημα που στην κυριολεξία βασανίζει τη χώρα και τους ανθρώπους της είναι η υπό κατάρρευση οικονομία, παρότι η Κωνσταντινούπολη συνολικά παραμένει, και εν μέσω πανδημίας, ένα αχανές εργοτάξιο. Σε όποια πλευρά ή συνοικία της κι αν περιπλανηθείς συναντάς οικοδομές που, απ' ό,τι πληροφορήθηκα, ανεγείρονταν με φρενήρεις ρυθμούς, ακόμα και εν μέσω του lockdown.
Η αγωνία ‒το αφουγκράζεσαι από τα πρώτα λεπτά που συζητάς με πολίτες‒ διαπερνά από τη μία ως την άλλη άκρη του τον ιστό της τουρκικής κοινωνίας, η οποία συνεχίζει να ζει στους κανονικούς της ρυθμούς, αλλά με αυτή την υποδόρια νευρικότητα για την επόμενη ημέρα, που κάποια στιγμή ξέρεις πως θα προκληθεί έκρηξη.
Το προοδευτικό, δημοκρατικό κομμάτι της δεν θέλει να ακούει λέξη για την Αγία Σοφία και αρνείται να συζητήσει για τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Όταν προκαλώ την κουβέντα, εισπράττω δυσαρέσκεια και αντίδραση. Αυτό συνέβη και με τη γνωστή ακαδημαϊκό Μπεϊζά Ουστούν, η οποία κάποια στιγμή ξεσπάει, εκπλήσσοντάς με με το ακραίο λεξιλόγιό της: «Ο Ταγίπ είναι ένας τρελός, με ψυχολογικά προβλήματα. Πραγματικά, τον Ταγίπ τον μισώ!» φωνάζει στο αυτί μου.
Η τουρκική λίρα μέσα σε μία βδομάδα έκανε νέα βουτιά (με την ισοτιμία να έχει διαμορφωθεί σχεδόν στις 8 λίρες προς 1 ευρώ) και η ανεργία, παρότι την περασμένη Πέμπτη ψηφίστηκε στο τουρκικό Κοινοβούλιο η παράταση της τρίμηνης θεσμοθέτησης της απαγόρευσης των απολύσεων, αυξάνεται ιλιγγιωδώς, καθώς, μετά την επέλαση της πανδημίας, φτάνει, βάσει στοιχείων που έδωσαν στη δημοσιότητα ανεξάρτητα συνδικαλιστικά όργανα, κοντά στα 30 εκατομμύρια, όπως μου υπενθυμίζει και ο παθιασμένος εκδότης αριστερών διανοουμένων και δυτικής λογοτεχνίας Μεχμέτ Οζνούρ, εκεί που περιμένουμε μαζί το καραβάκι στο Καμπατάς για τα Πριγκιποννήσια.
«Τίποτα δεν συμβαίνει πραγματικά με την Αγία Σοφία. Μόνο η τουρκική κυβέρνηση και η Ελλάδα ασχολούνται με το μνημείο που έγινε τζαμί. Η ισλαμική κυβέρνηση ήθελε να δημιουργήσει ζήτημα, εργαλειακά, ψηφοθηρικά, γιατί οδεύουμε σε εκλογές. Είναι τακτική του Ερντογάν. Μπλοφάρει. Αυτό έκανε πάντα, και με το Αιγαίο. Αυτό κάνει και σήμερα. Η Αγία Σοφία, όμως, ούτε είναι πρόβλημα του κόσμου ούτε πρόκειται να λύσει τα προβλήματά του. Το αληθινό πρόβλημα στην Τουρκία είναι ότι οδεύουμε ολοταχώς προς ένα νέο κραχ! Είμαστε η χώρα των χρεοκοπημένων πολιτών, των χρεοκοπημένων επιχειρήσεων».
Είκοσι χρόνια που ταξιδεύω ασταμάτητα σ' αυτήν, πρώτη φορά είδα τόσο κόσμο να ψάχνει μέσα στα σκουπίδια. Ήταν σοκαριστικό. «Το ξέρω. Η οικονομία δεν θα αντέξει ούτε έναν χρόνο. Είμαστε ένα βήμα πριν από το ΔΝΤ» προβλέπει ο Μεχμέτ, που κατά τη διάρκεια της πανδημίας είδε και τη δική του εκδοτική επιχείρηση να καταρρέει. «Δεν πουλήσαμε ούτε ένα βιβλίο. Κάθε μορφής επιχειρηματικότητα στη χώρα καταρρέει. Δεν ξέρω ποιος θα επιβιώσει τελικά».
Κάνει ακόμα μία πρόβλεψη. Στις επόμενες εκλογές, του 2023, βλέπει να κατεβαίνει υποψήφιος Πρόεδρος με το ρεπουμπλικανικό CHP, απέναντι στον Ερντογάν, ο δήμαρχος της Κων/πολης Εκρέμ Ιμάμογλου, που δεν έβγαλε άχνα για την Αγία Σοφία, την ώρα που το κόμμα του σήκωνε τους τόνους στα ελληνοτουρκικά, εμφανίζοντας, μέσω των εφημερίδων του απόλυτου ελέγχου του, το ελληνικό πολεμικό ναυτικό έτοιμο για σύρραξη!
«Αλλά ακόμη και με τον Ιμάμογλου υποψήφιο, δεν ξέρω αν είναι δυνατό να αλλάξει αυτή η κυβέρνηση. Δεν ελπίζω πια σε τίποτα στη χώρα μου. Εδώ δεν συμβαίνει τίποτα, δεν αλλάζει τίποτα ποτέ με τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Ελέγχει τα πάντα!».
Ο ίδιος, ωστόσο, δεν το βάζει κάτω ‒ κι αυτό είναι εντυπωσιακό. Όσο με φωτογραφίζει με φόντο τον Βόσπορο, αποκαλύπτοντάς μου ότι έχει σπουδάσει φωτογραφία στο «καλύτερο πανεπιστήμιο του κόσμου», το London University, μου απαριθμεί τις νέες εκδόσεις που ετοιμάζει ακάθεκτος. Στα highlights είναι και οι μεταφράσεις ανέκδοτων στην Τουρκία βιβλίων του αγαπημένου του Σλάβοϊ Ζίζεκ, του οποίου φωτογραφίες συνάντησα σε κάθε γωνιά του εκδοτικού του οίκου, ακόμη και μέσα στην τουαλέτα!
Συζητάμε και για την κακή κατάσταση του τουρκικού Τύπου και για το σκανδαλώδες γεγονός πως όσο βρισκόμουν στην Πόλη, στον «αστερισμό» της Αγίας Σοφίας, δεν πέρασε ούτε στα ψιλά η είδηση της κακοποίησης μιας transgender στο γνωστό πολυκατάστημα Namli, στο Pangalti, από υπάλληλο που της επιτέθηκε με γυαλί από σπασμένο μπουκάλι. Λίγη ώρα μετά το συμβάν, χάρη στα αντανακλαστικά των τουρκικών social media, που ο Ερντογάν, ανήμερα της μεγάλης φιέστας, φίμωσε εντελώς με τροπολογία που προέβλεπε αστρονομικά πρόστιμα, είχε συγκεντρωθεί πλήθος έξω από το κατάστημα, απαιτώντας την πλήρη αποκατάσταση του θύματος.
Ο 23χρονος Ουμούτ Ροτζά Γιλντιρίμ, ΛΟΑΤΚΙ ακτιβιστής που έχει τηλε-εξετάσεις στο πανεπιστήμιο όσο εκτυλίσσεται το σόου στο Σουλταναχμέτ, συνδέει το βυζαντινό μνημείο με την κακοποίηση των ΛΟΑΤΚΙ στη γενέτειρά του, σε άπταιστα αγγλικά: «Μπορεί τα queer άτομα να έχουμε πολλά προβλήματα και η Αγία Σοφία να θεωρείται δευτερεύον, ασήμαντο. Όμως αυτό που συμβαίνει σήμερα με αυτό το Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς συνδέεται και με τον τρόπο που μας φέρεται η κυβέρνηση».
Τον περασμένο Μάρτιο, μου θυμίζει, η ανώτερη θρησκευτική αρχή, της οποίας ο φανατικός επικεφαλής Αλί Ερμπάς κράδαινε στην τελετή της πρώτης προσευχής στην Αγία Σοφία, ξεστομίζοντας λόγια μισαλλοδοξίας, ένα σπαθί, κατονόμαζε την ομοφυλοφιλία ως αίτιο της πανδημίας του Covid-19. «Δεν μπορείς να πιστέψεις ότι συμβαίνει αυτό το 2020!».
Η κουβέντα μας με τον Ουμούτ οδηγείται στα ακραία ποσοστά ενδοοικογενειακής βίας και στις δεκάδες δολοφονίες γυναικών από τους συζύγους τους στη χώρα εν μέσω πανδημίας. Ακόμη μια ζοφερή πραγματικότητα που δεν υφίσταται για τα τουρκικά media με τις εθνικιστικές κορόνες και τις πολεμικές ιαχές των νεο-οθωμανών και των κεμαλιστών.
«Αφού κατάφεραν να κάνουν την Αγία Σοφία τζαμί, τώρα έχουν θέσει νέο στόχο» με πληροφορεί. «Τη Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για την πρόληψη και την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας γενικότερα. H κυβέρνηση επιχειρεί με νύχια και με δόντια να την καταργήσει με το επιχείρημα ότι προσβάλλονται οι οικογενειακές αξίες και δίνεται το δικαίωμα στα ΛΟΑΤΚΙ άτομα να κάνουν ό,τι θέλουν! Το αστείο της ιστορίας είναι ότι αυτή η συνθήκη που θέλουν να καταργήσουν ονομάζεται "Istanbul". Eίναι τόσο θλιβερό!» συνεχίζει εξαγριωμένος ο Ουμούτ, απαριθμώντας μου τα βασικά προβλήματα που έχει η γενιά του στη χώρα: καμία σταθερότητα, ανεργία, εργασία με πενιχρές αμοιβές.
Ετοιμάζεται να πάρει πτυχίο Νομικής από ένα από τα πανεπιστήμια με την υψηλότερη βαθμολογία στην Τουρκία. «Και μου προσφέρουν δουλειά ως ασκούμενος με μισθό 1.500 τουρκικές λίρες. Πριν από πέντε χρόνια δούλευα part-time ταμίας σε μια πολυεθνική με ρούχα με τα ίδια ακριβώς λεφτά! Είναι παρανοϊκό».
Υπάρχει, ωστόσο, και κάτι χειρότερο από την οικονομική και επαγγελματική ανασφάλεια, όπως προσθέτει: «Ως queer άτομο, νιώθω καθημερινά να απειλούμαι. Κάθε μέρα κινδυνεύω».
Τον ρωτάω από ποιον ακριβώς. «Από τους πάντες. Από το νομικό πλαίσιο και το τουρκικό κράτος, που μας καταδιώκει, από τους συμπολίτες μου, που είναι ρατσιστές. Σε αυτήν τη χώρα δεν υποκρίνονται καν ότι έχουμε δημοκρατία! Δεν τους νοιάζει. Ούτε καν τους ψηφοφόρους τους!».
Αφού κατάφεραν να κάνουν την Αγία Σοφία τζαμί, τώρα έχουν θέσει νέο στόχο: Τη Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για την πρόληψη και την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας γενικότερα. H κυβέρνηση επιχειρεί με νύχια και με δόντια να την καταργήσει με το επιχείρημα ότι προσβάλλονται οι οικογενειακές αξίες και δίνεται το δικαίωμα στα ΛΟΑΤΚΙ άτομα να κάνουν ό,τι θέλουν!
Οι ακαδημαϊκοί της χώρας τι κάνουν; «Οι καθηγητές μου είναι ήρεμοι, αλλά στην πραγματικότητα τρομοκρατημένοι. Ξέρουν ότι παρακολουθούνται. Δεν μπορούν να παρέμβουν ή να κάνουν μια δήλωση δημόσια, χωρίς συνέπειες. Ένα από τα αρχαιότερα πανεπιστήμια της χώρας, στην Πόλη, έφτασε στο σημείο να εκδώσει ανακοίνωση, χαιρετίζοντας τη μετατροπή του καθεστώτος της Αγίας Σοφίας. Είναι ντροπιαστικό. Σκεφτείτε το! Τα μέλη του Ανώτατου Πανεπιστημιακού Συμβουλίου (YÖK) επιλέχθηκαν ένα προς ένα από τον ίδιο τον Ερντογάν και θάβουν το κεφάλι τους μέσα στην άμμο. Δεν ξέρω αν όλοι οι ακαδημαϊκοί μας είναι υποστηρικτές του κυβερνητικού ΑΚP, ξέρω όμως ότι φοβούνται να εκδηλωθούν και να πάνε κόντρα. Λόγω του πραξικοπήματος οι ακαδημαϊκοί που ανήκαν στην αντιπολίτευση και είναι σοσιαλιστές απομακρύνθηκαν». Ζόφος!
Τι περιμένει από τη ζωή του; «Ως queer ακτιβιστής, θέλω το πιο απλό πράγμα, που δυστυχώς δεν είναι αυτονόητο: να νιώθω ασφαλής στη χώρα μου. Ως δικηγόρος, θέλω να πιστεύω ότι υπάρχει ακόμα δικαιοσύνη στη χώρα. Και ως εραστής της Iστανμπούλ, θέλω να σεβαστούν αυτή την πόλη με όλη τη διαφορετικότητά της».
Με εκπλήσσει που δεν σκέφτεται να μεταναστεύσει: «Δεν την εγκαταλείπω αυτήν τη χώρα. Λατρεύω την Iστανμπούλ. Δεν θα μπορούσα να ζήσω μακριά της».
O Tιμπό είναι μια σύγχρονη εκδοχή του Οβελίξ. Είναι τεράστιος. Τον συναντώ τυχαία σε ένα κατάστημα που επισκευάζει Μac, όταν το laptop μου αρχίζει να κάνει νερά. Θέλω να προλάβω τα χειρότερα, αλλά ο τεχνικός του συνοικιακού καταστήματος δεν ξέρει αγγλικά. Ο θηριώδης Γάλλος παρακολουθεί την ατυχέστατη συνεννόηση και μου προτείνει να τον ακολουθήσω στο γραφείο του στο Σισλί.
«Θα είναι έτοιμο το μηχάνημά σου σήμερα» δήλωσε αποφασιστικά, παρασύροντάς με σε ένα ταξί μαζί του. «Ποια δικτατορία; Βλέπεις εσύ να καταπιέζεται κανένας εδώ; Δες τον κόσμο έξω. Είναι ελεύθερος να κάνει ό,τι θέλει» μου λέει, απλώνοντας το χέρι του έξω από το μισοκατεβασμένο παράθυρο, ενώ γύρω μας δεν κινείται τίποτα. Τα μποτιλιαρίσματα της Πόλης απαιτούν γερά νεύρα και στομάχι.
«Δικτατορία έχει η Γαλλία του Μακρόν. Ο δικτάτορας είναι ο Μακρόν, όχι ο Ερντογάν» συνεχίζει εκτός εαυτού, ξεκαθαρίζοντάς μου πως «δεν επιστρέφω στη Γαλλία. Έχει μεγαλύτερα οικονομικά προβλήματα από την Τουρκία. Δείτε τι γινόταν τόσο καιρό με τα Κίτρινα Γιλέκα. Επιπλέον, οι κανόνες ζωής που έχει η Γαλλία δεν μου αρέσουν. Οι κανόνες στην Τουρκία είναι προσαρμοσμένοι στην αληθινή ζωή. Η Τουρκία είναι μια χώρα ανοιχτή και στις νέες τεχνολογίες, που είναι το αντικείμενό μου. Εδώ μπορείς να ονειρευτείς. Στη Γαλλία όχι» συνεχίζει απνευστί, αναψοκοκκινισμένος.
Όσο μου φτιάχνει στο «βασίλειό» του το Macbook Air, τον ρωτάω για τη ζωή του στην Τουρκία. Ζει έντεκα χρόνια στην Iστανμπούλ, παντρεμένος με μια Τουρκάλα που ράβει ενδύματα για κέντρα παραδοσιακών χορών. «Η ζωή εδώ έχει πλάκα, αλλά οικονομικά είναι πολύ σκληρά».
Στην πορεία αντιλαμβάνομαι ότι απέναντί μου έχω τον άνθρωπο-ορχήστρα, που κάνει πραγματικά τα πάντα για να βιοποριστεί, βίντεο, μοντάζ, φωτογραφίσεις, διατηρώντας και δανειστική γαλλόφωνη βιβλιοθήκη και ανταλλάσσοντας second- hand ρούχα.
Τις μέρες της πανδημίας το επάγγελμα του προγραμματιστή και του τεχνικού υπολογιστών είχε την τιμητική του, σχολιάζω. «Άρα θα ξελάσπωσες μερικώς».
«Όχι» με διορθώνει. «Δεν μου φτάνουν τα χρήματα που βγάζω». Φαίνεται πως τον ζαλίζω και με την Αγία Σοφία. «Δεν έχω άποψη. Δεν με ενδιαφέρει. Είναι μια πολιτική απόφαση που δεν θα αλλάξει τη ζωή κανενός. Εμένα η πολιτική δεν με ενδιαφέρει. Θέλω μόνο να βγάζω λεφτά».
Αλέγρα, πολυλογού αλμοδοβαρικής κοπής, η Nουργκούλ Τουράν είναι ακόμα μία «αποκάλυψη». Έχει δουλέψει, όπως μου λέει όταν της ζητάω να καθίσει στο τραπέζι όπου πίνω το δέκατο τσαγάκι της μέρας, για χρόνια σε εκδοτικούς οίκους και εφημερίδες. Είναι και σεφ (την εκλιπαρώ να μου στείλει εύκολες και γρήγορες συνταγές για ακαμάτρες στο messenger).
Σήμερα είναι ο άνθρωπος που κρατάει το καφέ του ρωμαίικου εκδοτικού οίκου και εντευκτηρίου «Ιστός». «Μου φαίνεται σαν να προσπαθεί ο Ταγίπ να καπελώσει τις άλλες χώρες μέσω της Αγίας Σοφίας» είναι η πρώτη της φράση. Στα ηχεία ακούμε τα άπαντα της Αρλέτας. «Όλα γίνονται για την οικονομία. Η κυβέρνηση έπρεπε να βρει τρόπο να κουκουλώσει την ύφεση, έπρεπε όλη η ειδησεογραφία να μονοπωλείται από τις θριαμβολογίες του Ισλάμ» προσθέτει. «Αλλά ο Covid έκανε πιο ορατό το πρόβλημα. Δεν υπάρχουν λεφτά στην Τουρκία. Δεν ξέρω πότε θα σκάσει όλο αυτό».
Μέσα στην πανδημία και το lockdown, οι Tούρκοι πολίτες λάμβαναν sms που τους ζητούσαν να καταθέσουν 10 λίρες ως ένδειξη αλληλεγγύης στην τουρκική κυβέρνηση. «Είναι τόσο άδικο και εξωφρενικό να μας ζητάνε και λεφτά από πάνω. Αισθανθήκαμε στο πετσί μας την κοροϊδία και την εγκατάλειψη από την κυβέρνηση την πιο δύσκολη περίοδο».
Τα νούμερα που δίνονται για τα νέα κρούσματα και τους νεκρούς από τον κορωνοϊό μού ζητάει να τα πολλαπλασιάσω επί 2, αν όχι επί 3.
«Tα σκάτωσαν με τον Covid!» συνεχίζει θυμωμένη, περιγράφοντάς μου το αλαλούμ που προέκυψε και με τις μάσκες, που «ποτέ δεν φτάσανε στους ηλικιωμένους ταχυδρομικώς», για το «σκάνδαλο της πώλησής τους στη μαύρη αγορά», την απαγόρευση πώλησής τους σε κάποια φάση, το «αντάρτικο» με τους κεμαλιστές δημάρχους για τη διανομή τους.
«Με την αδελφή μου, επειδή έχει άσθμα και υπήρχαν ήδη μάσκες στο σπίτι, τη γλιτώσαμε. Σκεφτείτε τι θα γινόταν αν δεν είχε άσθμα! Ήμασταν τυχερές. Είμαστε προνομιούχες και επειδή έχουμε ένα σπίτι. Πολύς κόσμος τις τελευταίες μέρες χάνει το σπίτι του, επειδή χάνει τη δουλειά του!».
Σύμφωνα με στοιχεία του συνδικάτου DISK (Confederation of Progressive Trade Unions of Turkey), στην αρχή της πανδημίας οι άνεργοι στην Τουρκία ανέρχονταν στα 15 εκατομμύρια.
«Ο αριθμός σήμερα έχει διπλασιαστεί, αλλά κανείς δεν τολμά να το πει ή να το γράψει» υποστηρίζει η Νουργκούλ. «Και ακόμα έχουμε Covid».
Τα γενέθλιά της συνέπεσαν με τo lockdown. « Έγινα 35 μέσα στην πανδημία. Δεν μπορούσαμε να πιούμε yeni raki» μου λέει παραπονιάρικα. «Τις τελευταίες βδομάδες εκτινάχθηκε η φιάλη από 70 λίρες σε 200! Και ήθελα τόσο να πιω. Τα πάντα έχουν γίνει πανάκριβα. Προσπαθείς απλώς να επιβιώσεις... Πάντοτε υπήρχε ανασφάλεια, αλλά ειδικά τώρα δεν ξέρεις αν θα έχεις δουλειά ή αν η δουλειά σου θα υφίσταται τον επόμενο μήνα».
Το βάσανο του παρκαρίσματος στην Κωνσταντινούπολη! Μπορεί να γραφτεί ένα διήγημα για τις περιπέτειες που προκαλεί. Μία από τις τυχερές μου μέρες στο Σισλί, που βρήκα αμέσως θέση, χωρίς να αναγκαστώ να κάνω αλαφιασμένη 10 γύρους, επιστρέφοντας στο αμάξι, βρήκα μπιλιετάκι στο παρμπρίζ, γραμμένο με greeklish σε γραφομηχανή. «Pare me tilefono». Πήρα.
Είχα παρκάρει ακριβώς μπροστά απ' το γραφείο του κ. Ιάκωβου Καραγιάννη, Ρωμιού με οικογενειακή ιστορία 600 χρόνων στα Πριγκιποννήσια, όπως μου εξιστορούσε το επόμενο πρωί, στο «στρατηγείο» της επιχείρησης με κατεψυγμένα ψαρικά και καπνιστές λακέρδες που τροφοδοτεί ξενοδοχεία και εστιατόρια. Μου φέρνει να πιω τον μοναδικό φραπέ που ήπια κατά την παραμονή μου στην Πόλη, κόβει μια πολίτικη βασιλόπιτα και με κερνά μπισκότα από πικραμύγδαλο που φτιάχνει ο ίδιος, τιμώντας την οικογενειακή παράδοση της Ίμβριας μητέρας του. Είναι πεντανόστιμα.
Δεν έχει μιλήσει με άλλο Ρωμιό, αλλά δεν πιστεύει ότι «υπάρχει έστω ένας από τη ρωμαίικη κοινότητα που μη στενοχωρήθηκε με την εξέλιξη στην Αγία Σοφία. Θα σου πω αυτό που είπε και ο Πάπας. Είμαι πολύ στενοχωρημένος» δηλώνει, έχοντας βγάλει ένα άλμπουμ με κιτρινισμένες φωτογραφίες από τη δεκαετία του '80, στις οποίες ο ίδιος παρουσιάζει σε μια έκθεση δορυφορικές κεραίες. «Ήμουν ο πρώτος που τις έφερε στην Πόλη» μου εξηγεί με καμάρι.
«Ο Ερντογάν θέλει να σβήσει την κληρονομιά του Ατατούρκ και να ευχαριστήσει τους ισλαμιστές, να γίνει διεθνώς ηγέτης των ισλαμιστών. Παρακολουθώ τα ξένα κανάλια. Οι Άραβες δεν ενδιαφέρονται καθόλου για την Αγία Σοφία, εκτός απ' το Κατάρ. Τα Αραβικά Εμιράτα, οι Σαουδάραβες και οι Αιγύπτιοι αδιαφορούν».
Ξαφνικά κάνει την εμφάνισή του ένα ζευγάρι ηλικιωμένων Αρμένιων φίλων του με μάσκες. Μαθαίνοντας ότι είμαι Ελληνίδα δημοσιογράφος, μου λένε ότι φιλοξενούν στο σπίτι τους, όποτε έρχεται στην Πόλη, την Ευανθία Ρεμπούτσικα. Η κόρη τους έπαιζε στην «Πολίτικη Κουζίνα».
«Πρέπει να ξανάρθεις να δεις τι γίνεται σε αυτήν τη γειτονιά» μου λέει συνωμοτικά ο κ. Ιάκωβος, όταν έχουν φύγει οι μουσαφίρηδες. «Οι Τούρκοι και Αρμένιοι γείτονες της ηλικίας μου, όποτε θέλουν να πουν κάτι χωρίς να τους καταλάβουν οι υπόλοιποι, το λένε στα ελληνικά. Δεν φαντάζεσαι πώς ήταν κάποτε αυτή η πόλη!»
Ξαναπιάνει το νήμα της συζήτησης από κει που το αφήσαμε: «Ο Ερντογάν έχει χάσει αρκετούς από τους ψηφοφόρους του, γιατί ο κόσμος χάνει τις δουλειές του. Η ζωή έχει ακριβύνει πολύ. Οι τιμές στα πάντα έχουν διπλασιαστεί. Ξέρεις, όταν ο Τούρκος σου λέει "δεν έχω λεφτά, είμαι φτωχός", είναι φτωχός πραγματικά. Όχι όπως στη Ελλάδα, όπου όλοι κλαίγονται. Με μισό κιλό κιμά θα βγάλει έναν μήνα, βάζοντας μια κουταλίτσα στα μακαρόνια ή στα φασόλια του. Και δουλειά να έχεις, με μέσο μισθό 1.500-1.800 λίρες, δηλαδή 240 ευρώ, δεν τα βγάζεις πέρα. Χρειάζεσαι τουλάχιστον 600!».
Και πριν από τον Covid η οικονομία ήταν χάλια, «αλλά τώρα οι πωλήσεις μου έπεσαν 100%. Πρώτον, έκλεισαν τα εστιατόρια, στα οποία δίναμε εμπόρευμα. Κατόπιν ήρθε και η απαγόρευση κυκλοφορίας για τους άνω των 65 ετών». Το φέρει βαρέως. «Είμαι 71 και αναγκάστηκα να κλειστώ μέσα. Η πανδημία επιμένει, τα πράγματα είναι επικίνδυνα κι αυτά που λένε στην τηλεόραση δεν τα πιστεύω».
Μου αποκαλύπτει ότι προσπαθεί να πουλήσει «τα πάντα» και να επιστρέψει στην Ελλάδα. «Έχω περιουσία στη Νέα Αρτάκη και στην Αθήνα και θέλω να φύγω. Είχα κι ένα σκάφος και πηγαίναμε στα Πριγκιποννήσια για ψάρεμα...» συνεχίζει, προσκαλώντας με για ψαροφαγία στα νησιά, με φίλους του Ρωμιούς, την επόμενη ημέρα. «Ξέρω ότι η Ελλάδα είναι όμορφη. Αλλά την ομορφιά του Βοσπόρου δεν την έχεις ξαναδεί. Αύριο θα τρελαθείς στα Πριγκιποννήσια».
σχόλια