Ο Αλεξάντερ Σέρντιουκ σταμάτησε να μιλάει στη μητέρα του. Αγχωμένος, παρακολουθεί τον πόλεμο να πλησιάζει στην πόλη Λβιβ της Ουκρανίας, όπου ζει ο ίδιος. Εκείνη βρίσκεται 2.400 χιλιόμετρα μακριά- στη Ρωσία- και αρνείται ότι συμβαίνουν όλα αυτά.
«Δεν μπορώ να μιλάω μαζί της», λέει ο 34χρονος Ρώσος που εγκαταστάθηκε στην Ουκρανία πριν από 10 χρόνια. «Δεν με καταλαβαίνει. Λέει ότι είναι απλά ναζί που σκοτώνουν ο ένας τον άλλον και ότι είμαστε όλοι υπεύθυνοι για αυτό», συμπληρώνει.
«Απλά δεν με πιστεύει. Παλιότερα μιλούσαμε πολύ, αλλά τώρα αυτό δεν έχει νόημα», προσθέτει ο Σέρντιουκ.
Το ίδιο ισχύει για την Νατάσα Χένοβα. Ήδη έχει εγκαταλείψει το σπίτι της, κοντά στο Χάρκοβο, μαζί με τους γιους και τον σύζυγό της, καθώς οι βόμβες έπεφταν ολοένα πιο κοντά στο χωριό τους. Όταν τηλεφώνησε σε εξαδέλφη της η οποία ζει κοντά στη Μόσχα, για να την ενημερώσει, η συζήτηση την τάραξε σχεδόν όσο ο ίδιος ο πόλεμος.
«Δείχνει κατανόηση, αλλά υποστηρίζει ότι μας λένε ψέματα», δηλώνει η Χένοβα. «Λέει ότι όλα αυτά τα κάνει η Αμερική. Της είπα ΟΚ, αλλά γιατί μας χτυπούν οι Ρώσοι αν αυτό έχει σχέση με την Αμερική; Απάντησε ότι οι Ουκρανοί υπήρξαν βάναυσοι με τους ανθρώπους στο Ντονμπάς», περιγράφει η 35χρονη δασκάλα Αγγλικών.
«Είπε ότι οι Ουκρανοί στρατιώτες πρέπει να παραδοθούν. Με κάλεσε στη Μόσχα, για να είμαι μαζί της. Δεν ήξερα αν έπρεπε να γελάσω ή να κλάψω. Εγώ προσπαθώ απεγνωσμένα να κρατήσω την Ουκρανία ανεξάρτητη και εκείνη με καλεί στη Ρωσία», συμπληρώνει.
Ο πόλεμος που μαίνεται στην Ουκρανία αποτελεί δοκιμασία για οικογενειακές σχέσεις ανάμεσα σε ανθρώπους που ζουν στις δύο πλευρές των συνόρων, που μετρούν δεκαετίες ή ακόμη και αιώνες. Περίπου οι μισοί Ουκρανοί- περισσότεροι από 20 εκατομμύρια- έχουν συγγενείς στη Ρωσία, σύμφωνα με έρευνα του 2011. Με βάση τα ίδια στοιχεία, το ένα τρίτο των Ουκρανών έχουν φίλους ή γνωστούς στη γειτονική χώρα.
Οι άνθρωποι στην Ουκρανία βλέπουν με τα ίδια τα μάτια τους τι συμβαίνει στη χώρα τους, αλλά εκείνη στη Ρωσία ενημερώνονται από τη διαστρεβλωμένη πραγματικότητα που παρουσιάζει η κρατική τηλεόραση. Και όταν εκείνοι που κρύβονται σε καταφύγια στέλνουν βίντεο και μηνύματα για τα δεινά τους, πολλοί- αν όχι όλοι- οι παραλήπτες απλά θεωρούν ότι πρόκειται για fake news.
Η Ναταλία Ιβάνιβνα έχει Ρώσους γονείς και παππούδες. Όταν η 62χρονη λογίστρια αναγκάστηκε να εγκαταλείψει το Χάρκοβο πριν από λίγες ημέρες, με προορισμό ένα χωριό στη δυτική Ουκρανία, είχε πολλούς συγγενείς που έπρεπε να ενημερώσει. «Δεκαπέντε λεπτά αφότου ξεκίνησε ο βομβαρδισμός, τους έστειλα μηνύματα. “Μας βομβαρδίζουν”. Η πρώτη ερώτηση που μου έκαναν ήταν “Ποιος βομβαρδίζει, ο δικός μας στρατός ή ο δικός σας;”», περιγράφει.
Η Ιβάνιβνα εκτιμά ότι ο φόβος και η άγνοια διαμορφώνουν τον τρόπο σκέψης στην άλλη πλευρά των συνόρων. «Νομίζω ότι φοβούνται το καθεστώς του Πούτιν, όσο οι γονείς μου φοβούνταν εκείνο του Στάλιν. Τώρα απλά δεν απαντάνε. Δεν είμαι θυμωμένη μαζί τους, τους λυπάμαι», λέει.
Η ρωσική τηλεόραση είναι τόσο πειστική, που ακόμη και κάποιοι άνθρωποι στην ανατολική Ουκρανία εξαπατήθηκαν από την εκδοχή των γεγονότων που παρουσιάζει.
Η Μαρία Κριβοσέγιεβα διέφυγε από το Χάρκοβο με τα δύο παιδιά της, αλλά η γιαγιά της έμεινε πίσω, καθώς ήταν πολύ αδύναμη για να ταξιδέψει. «Συνήθιζε να παρακολουθεί μόνο ρωσικά κανάλια και όταν ξεκίνησε ο πόλεμος παρατήρησα ότι ήταν πολύ ήρεμη. Έλεγε “Μην ανησυχείτε, ο Πούτιν λέει ότι όλα είναι ΟΚ”».
Όμως, η γιαγιά της άλλαξε γνώμη όταν οι ρωσικές δυνάμεις άρχισαν να βομβαρδίζουν το Χάρκοβο. «Η ουκρανική τηλεόραση έδειχνε τα πάντα, όλα τα κατεστραμμένα κτίρια. Αλλά τα ρωσικά κανάλια έδειχναν βίντεο από προηγούμενες ημέρες και έλεγαν ότι όλα ήταν φυσιολογικά στο Χάρκοβο. Η γιαγιά μου άρχισε να κλαίει. “Δεν μπορώ να πιστέψω ότι μου έκαναν πλύση εγκεφάλου όλα αυτά τα χρόνια”, είπε», δηλώνει η Κριβοσέγιεβα.
Ρώσοι και Ουκρανοί που ζουν σε άλλες χώρες επίσης είναι εξοργισμένοι με τη στάση άρνησης των συγγενών τους. Μεταξύ άλλων ακούνε ότι τα πλάνα από τον πόλεμο είναι ψεύτικα, ότι οι ναζί είναι εκτός ελέγχου ή ότι οι Ουκρανοί πρέπει να μείνουν στα σπίτια τους αλλιώς θα τους πιάσουν οι φασίστες.
Η Νατάσα, Ρωσίδα που ζει στη Βρετανία, έχει Ουκρανό πατέρα και Ρωσίδα μητέρα. Οι γονείς της ζουν στη δυτική Σιβηρία, αλλά η οικογένεια του πατέρα της είναι από τη Βινίτσια, στην Ουκρανία. Κάποιοι από τους συγγενείς του ήδη έχουν διαφύγει στην Πολωνία.
Όταν η Νατάσα ρώτησε τον πατέρα της αν έχει μιλήσει με τον αδελφό του, εκείνος της απάντησε καταφατικά και ότι όλα ήταν καλά, αν και δεν άκουγε πολλά εξαιτίας των σειρήνων για αεροπορική επιδρομή. «Του είπα “Πώς μπορούν όλα να είναι καλά όταν ακούγονται σειρήνες; Πώς είναι ΟΚ αυτό;”».
Η μητέρα της, λέει η Νατάσα, παπαγαλίζει ότι ακούει στη ρωσική τηλεόραση, για τα δεινά των Ρώσων στην ανατολική Ουκρανία και την ανάγκη να προστατευτούν.
«Αλλά αυτό μου ακούγεται τρελό. Γιατί η οικογένειά μου μιλά ρωσικά και διέφυγαν στην Πολωνία. Όταν ρωτάω τη μητέρα μου αν έχει δει τις εικόνες και το τι συμβαίνει στην πόλη, λέει ότι όλα είναι ψεύτικα. Είναι τόσο εκνευριστικό να μην μπορώ να κάνω αυτή τη συζήτηση. Είμαι πραγματικά απογοητευμένη που πιστεύει τον πρόεδρο και όχι εμένα», συμπληρώνει.
Σε κάποιο βαθμό, λέει η Νατάσα, αυτό μπορεί να οφείλεται στο γεγονός ότι η προηγούμενη γενιά μεγάλωσε στη σοβιετική περίοδο, πιστεύοντας ότι η Δύση είναι εναντίον τους και πως οι μόνοι που πρέπει να εμπιστεύονται είναι οι δικοί τους ηγέτες. Υπάρχει μια βαθιά αίσθηση, λέει, ότι η Ρωσία είναι το μεγαλύτερο έθνος στον πλανήτη, το πιο πλούσιο σε πόρους, μια φυλή που μπορεί να αντέξει τα πάντα. «Σαφώς θα πιστέψουν αυτό που τους λένε», προσθέτει.
Ο Αρτούρ Κολομίτσεφ, ένας 28χρονος φωτογράφος που παραμένει στο Χάρκοβο, λέει ότι οι γονείς του στη Ρωσία καταλαβαίνουν, αλλά όχι οι θείοι, τα ξαδέλφια και η γιαγιά του.
«Δεν πιστεύουν ότι αυτός ο πόλεμος είναι αληθινός. Πιστεύουν ότι βομβαρδίζουμε τους εαυτούς μας και πως η κυβέρνησή μας παίρνει ναρκωτικά», λέει. «Ίσως να με πιστέψουν μόνο αν μια μέρα τους στείλω μια φωτογραφία πυραύλου που με χτυπά στο κεφάλι. Δεν θέλω να τους δω πλέον. Δεν θέλω να τους μιλάω πλέον. Δεν θα τους συγχωρήσω ποτέ», δηλώνει.
Η Νατάσα Χένοβα από την άλλη δεν θέλει να χάσει επαφή με την εξαδέλφη της, που ήταν και στενή φίλη της μεγαλώνοντας. «Ίσως όταν τελειώσουν όλα αυτά, σε μερικά χρόνια, αν η οικογένειά μου παραμείνει ζωντανή, ίσως να μπορέσω να τη συγχωρέσω και να την καταλάβω», λέει.
Με πληροφορίες από Guardian
