Η Ευρωπαϊκή Ένωση αλλάζει τις πολιτικές δαπανών της για να ανακατευθύνει ποσό που μπορεί να φτάσει και σε δεκάδες δισεκατομμύρια ευρώ στην άμυνα και την ασφάλεια, καθώς ο πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία και η επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο ασκούν πίεση στην ΕΕ για τόνωση των επενδύσεων.
Η αλλαγή πολιτικής θα ισχύει για περίπου το ένα τρίτο του κοινού προϋπολογισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ή περίπου 392 δισ. ευρώ από το 2021 έως το 2027, χρήματα που στοχεύουν στη μείωση της οικονομικής ανισότητας μεταξύ των χωρών της ΕΕ. Μόνο το 5% περίπου αυτών των λεγόμενων ταμείων συνοχής έχει δαπανηθεί μέχρι σήμερα, με τους μεγαλύτερους δικαιούχους, συμπεριλαμβανομένης της Πολωνίας, της Ιταλίας και της Ισπανίας, να δαπανούν ακόμη λιγότερα.
Σύμφωνα με τους ισχύοντες κανόνες, αυτά τα κεφάλαια δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την αγορά αμυντικού εξοπλισμού ή την άμεση χρηματοδότηση του στρατού, αλλά επιτρέπεται η επένδυση σε λεγόμενα προϊόντα διπλής χρήσης, όπως τα drone. Οι πρωτεύουσες των κρατών μελών θα ενημερωθούν τις επόμενες εβδομάδες ότι θα έχουν πλέον μεγαλύτερη ευελιξία βάσει των κανόνων για την κατανομή κονδυλίων συνοχής για την υποστήριξη των αμυντικών βιομηχανιών τους και των έργων στρατιωτικής κινητικότητας, όπως η ενίσχυση δρόμων και γεφυρών για την ασφαλή διέλευση των αρμάτων μάχης, σύμφωνα με την Ε.Ε. αξιωματούχοι. Αυτό θα περιλαμβάνει τη χορήγηση άδειας χρηματοδότησης για την ενίσχυση της παραγωγής όπλων και πυρομαχικών, αν και η απαγόρευση χρήσης κονδυλίων της ΕΕ για την αγορά αυτών των όπλων θα παραμείνει.
Εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής είπε ότι τα ταμεία συνοχής θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για την αμυντική βιομηχανία, εφόσον συνεισφέρουν στη «συνολική αποστολή για την ενίσχυση της περιφερειακής ανάπτυξης», συμπεριλαμβανομένης της στρατιωτικής κινητικότητας.
Η Γερμανία είναι ο βασικός άξονας για την ευρωπαϊκή στρατιωτική κινητικότητα λόγω της θέσης της, αλλά η υποδομή μεταφορών της είναι σε κακή κατάσταση. Το υπουργείο Οικονομίας του Βερολίνου υπολόγισε το 2022 ότι η χώρα έπρεπε να δαπανήσει επειγόντως 165 δισ. ευρώ σε δρόμους, σιδηροδρομικές γραμμές και γέφυρες. Η Γερμανία πρόκειται να λάβει 39 δισ. ευρώ σε ταμεία συνοχής έως το 2027. Η κίνηση θα χαιρετιστεί επίσης από τα κράτη στα ανατολικά σύνορα της ΕΕ, τα οποία έχουν αυξήσει τις στρατιωτικές δαπάνες μετά την πλήρη εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία , ενώ ορισμένα υπέστησαν μείωση των ξένων επενδύσεων. «Πρέπει να επενδύσουμε σε έργα στρατιωτικής κινητικότητας που είναι δαπανηρά. . . [και] σημαντικό όχι μόνο για μια χώρα, αλλά και για ολόκληρη την περιοχή», δήλωσε ο Gintarė Skaistė, υπουργός Οικονομικών της Λιθουανίας.
Ο Τραμπ προειδοποίησε τους συμμάχους του ΝΑΤΟ νωρίτερα αυτό το έτος ότι ως πρόεδρος θα ενθαρρύνει τη Ρωσία να κάνει «ό,τι διάολο θέλουν» εάν τα μέλη της συμμαχίας αποτύχουν να εκπληρώσουν τον στόχο αμυντικών δαπανών τους.
Η Πολωνία ειδικότερα ασκεί πιέσεις στην Επιτροπή να δαπανήσει περισσότερα για την άμυνα. Η Βαρσοβία δαπάνησε το 4,1% του ΑΕΠ της για τον στρατό φέτος, διπλάσιο από τον στόχο του ΝΑΤΟ, και σχεδιάζει να φτάσει το 4,7% το 2025. Οι χώρες της ΕΕ έχουν ξοδέψει σχετικά λίγα από τα ταμεία συνοχής τους μέχρι στιγμής, επειδή έχουν δώσει προτεραιότητα σε δισεκατομμύρια σε λεγόμενα κεφάλαια ανάκαμψης που διατέθηκαν μετά την πανδημία του Covid-19. Αυτά λήγουν το 2026.
Η Πολωνία έχει δαπανήσει συνήθως ένα σχετικά μεγάλο ποσό των κεφαλαίων συνοχής της σε σύγκριση με τις ομοτίμους της, αλλά υστερεί στον τρέχοντα κύκλο του προϋπολογισμού επειδή δεν μπόρεσε να έχει πρόσβαση σε κεφάλαια που είχαν παγώσει οι Βρυξέλλες το 2022 εν μέσω ανησυχιών για το κράτος δικαίου. Τα χρήματα άρχισαν να ρέουν μόνο μετά την ανάληψη των καθηκόντων του πρωθυπουργού Ντόναλντ Τουσκ τον Δεκέμβριο του περασμένου έτους.
Η αλλαγή της πολιτικής για την ενίσχυση των δαπανών που σχετίζονται με την άμυνα θα χαιρετιστεί επίσης από τους καθαρούς συνεισφέροντες στον προϋπολογισμό της ΕΕ, όπως η Γερμανία, η Ολλανδία και η Σουηδία, που βλέπουν τη χρήση των υφιστάμενων κεφαλαίων ως προτιμότερη από την έκδοση κοινού χρέους ή την παροχή περισσότερης κοινοτικής χρηματοδότησης.
Η μετατόπιση χρημάτων μακριά από άλλες προτεραιότητες όπως η πράσινη και η ψηφιακή υποδομή στην αμυντική βιομηχανία θα απαιτούσε την έγκριση της επιτροπής, δήλωσε ένας αξιωματούχος. «Το γεγονός ότι πρέπει να δώσουμε μεγαλύτερη προσοχή στην άμυνα δεν σημαίνει ότι πρέπει να ξεχάσουμε την πράσινη μετάβαση ή τη συνοχή», δήλωσε ο Piotr Serafin, ο εισερχόμενος επίτροπος προϋπολογισμού της ΕΕ, κατά την ακρόαση επιβεβαίωσης την περασμένη εβδομάδα.
Οι περιφερειακές κυβερνήσεις έχουν ανάμεικτα συναισθήματα σχετικά με την ώθηση προς τις αμυντικές δαπάνες, ανησυχώντας ότι η μετατόπιση θα μπορούσε να αποβεί σε βάρος της περιφερειακής ανάπτυξης και συνεπάγεται συγκέντρωση της χρηματοδότησης μακριά από τις τοπικές αρχές. Ταυτόχρονα, όμως, εξέφρασαν την ικανοποίησή τους για τη στήριξη έργων που αποτυγχάνουν να προσελκύσουν ιδιωτικά κεφάλαια. «Στην περιοχή μου, έχω ένα πεδίο εκπαίδευσης για στρατεύματα που πρέπει να συνδεθούν με ένα αεροδρόμιο», δήλωσε ο Olgierd Geblewicz, πρόεδρος της περιφέρειας Δυτικής Πομερανίας της Πολωνίας. «Αν είναι οι περιφέρειες που θα αποφασίσουν... με τοπική αποδοχή θα είναι δυνατό».
Η αλλαγή της πολιτικής αποτελεί προοίμιο για μια μεγαλύτερη εστίαση στην άμυνα στον επόμενο προϋπολογισμό της ΕΕ που ξεκινά το 2028, ο οποίος θα αποτελέσει αντικείμενο διαπραγμάτευσης από το επόμενο έτος. Μια πρόσφατη έκθεση για την επιτροπή από τον πρώην πρόεδρο της Φινλανδίας Sauli Niinistö υποστήριξε τη διατήρηση του 20% αυτού για την άμυνα. «Είμαστε υπό ισχυρότερη πίεση από άλλους, χρειαζόμαστε περισσότερη στρατιωτική παρουσία. Οι αμυντικές μας δαπάνες είναι υψηλές, ο επόμενος ευρωπαϊκός προϋπολογισμός θα πρέπει να το λάβει αυτό υπόψη», δήλωσε στους FT ο Γιούργκεν Λίγκι, υπουργός Οικονομικών του κράτους της Βαλτικής Εσθονίας.
Με πληροφορίες από Financial Times
