Στην τελευταία ανάφλεξη βίας μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς στη Λωρίδα της Γάζας και πάλι οι άμαχοι φαίνεται να πληρώνουν υψηλό τίμημα. Το γεγονός αυτό εγείρει επιτακτικά το ερώτημα αν και κατά πόσο το δίκαιο του πολέμου εμπίπτει στη συγκεκριμένη ζώνη πυρός που αναφλέγεται τακτικά τις τελευταίες επτά και πλέον δεκαετίες. Και τελικά, ποιες στρατιωτικές ενέργειες θεωρούνται «νόμιμες», αν διαπράττονται εγκλήματα πολέμου και ποια πλευρά πρέπει να λογοδοτήσει γι'αυτό.
Σύμφωνα με άρθρο των New York Times που υπογράφει ο Declan Walsh, αμφότερες οι πλευρές φαίνεται να παραβιάζουν τους νόμους περί πολέμου.
«Η Χαμάς έχει εκτοξεύσει πάνω από 3.000 ρουκέτες κατά ισραηλινών χωριών και πόλεων, ένα σαφές έγκλημα πολέμου. Και το Ισραήλ, παρότι δηλώνει πως λαμβάνει μέτρα για την αποφυγή θυμάτων μεταξύ αμάχων, έχει υποβάλει τη Γάζα σε τόσο έντονους βομβαρδισμούς, σκοτώνοντας οικογένειες και ισοπεδώνοντας κτήρια, κάτι που πιθανώς συνιστά δυσανάλογη χρήση βίας - επίσης έγκλημα πολέμου» αναφέρεται χαρακτηριστικά στο δημοσίευμα.
Πάνω στην ένταση των εχθροπραξιών δεν είναι εφικτές νομικές αποφάσεις ή επιδικάσεις. Ωστόσο, κάποια γεγονότα είναι αδιαμφισβήτητα.
«Οι ισραηλινές αεροπορικές επιδρομές και το σφυροκόπημα στη Γάζα, έναν εξαθλειωμένο και πυκνά κατοικημένο με δύο εκατομμύρια ανθρώπους περίκλειστο θύλακα, έχουν σκοτώσει τουλάχιστον 197 Παλαιστινίους, μεταξύ των οποίων 92 γυναίκες και παιδιά, μεταξύ της περασμένης Δευτέρας και της Κυριακής, προκαλώντας σκληρές εικόνες καταστροφής που έχουν κάνει το γύρο του κόσμου. Από την άλλη, οι ρουκέτες της Χαμάς εκτοξεύονται κατά ισραηλινών πόλεων και χωριών, προκαλώντας φόβο και σκοτώνοντας τουλάχιστον 10 Ισραηλινούς, περιλαμβανομένων και δύο παιδιών - στον μεγαλύτερο απολογισμό από το τελευταίο ξέσπασμα βίας, το 2014 που διήρκησε πάνω από επτά εβδομάδες.
Με τις δύο πλευρές ανήμπορες, αν όχι απρόθυμες, να υποχωρήσουν, αλλά και να κηρύξουν τη νίκη, η σύρραξη μοιάζει άλλος ένας κύκλος ατελείωτης αιματοχυσίας. Υπ'αυτήν την έννοια, η εστίαση στους αμάχους γίνεται πιο επιτακτική από ποτέ, σε μια προσπάθεια να τηρηθούν οι κανόνες έστω του «ηθικού πολέμου».
«Υπάρχουν κανόνες που διέπουν τις σφαγές»
«Η ρητορική σχετικά με τα θύματα μεταξύ αμάχων λαμβάνει μεγαλύτερη σημασία απ'ό,τι είθισται, ίσως και μεγαλύτερη από τους αριθμούς, διότι αναφέρεται στην ηθική νομιμότητα των δύο πλευρών» σημειώνει ο Ντάπο Ακάντε, καθηγητής Δημίσιου Διεθνούς Δικαίου στο πανεπιστήμιο της Οξφόρδης».
«Παρότι η Χαμάς βάλει με μη κατευθυνόμενες ρουκέτες κατά ισραηλινών πόλεων σε καταιγιστικό ρυθμό, ενίοτε 100 τη φορά, η συντριπτική πλειονότητα είτε αναχαιτίζονται από το αμυντικό σύστημα Σιδηρούν Θόλος του Ισραήλ, είτε καταλήγουν μέσα στη Γάζα, προκαλώντας σχετικά μικρό αριθμό θανάτων.
Το Ισραήλ κάποιες φορές προειδοποιεί προ των επιθέσεων τούς κατοίκους της Γάζας για εκκένωση κτηρίων και επιμένει πως ακυρώνει επιθέσεις προκειμένου να αποφευχθούν απώλειες αμάχων. Ωστόσο, η χρήση του πυροβολικού και επιδρομών για το σφυροκόπημα μιας τόσο συνωστισμένης περιοχής, κατοικημένης από φτωχούς ανθρώπους, έχει οδηγήσει σε νεκρούς 20 φορές περισσότερους απο αυτούς που έχει προκαλέσει η Χαμάς.
Μπορεί να μη φαίνεται, αλλά υπάρχουν κανόνες που διέπουν τη σφαγή» αναφέρει χαρακτηριστικά το δημοσίευμα.
Το Δίκαιο του Πολέμου -μια σειρά από διεθνείς συμβάσεις και άγραφους κανόνες, γνωστή και ως διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο- διέπει τις ενέργειες των μαχόμενων πλευρών. Η δολοφονονία αμάχων δεν είναι από μόνη της παράνομη. Όμως, οι εμπλεκόμενοι πρέπει να συμμορφώνονται με τις ευρέως αποδεκτές αρχές, αναφέρει στους ΝΥΤ ο καθηγητής Ακάντε.
Κυρίως, όμως, πρέπει να κάνουν τη διάκριση μεταξύ αμάχων και στρατιωτικών στόχων. Κι έπειτα, να ζυγίζουν τα στρατιωτικά οφέλη και τις απώλειες από ενδεχόμενη επίθεση κατά πολιτών, διευκρινίζει ο ίδιος. Κι όταν επιτίθενται, οι εμπλεκόμενοι πρέπει να λαμβάνουν όλες τις λογικές προφυλάξεις ώστε να περιορίζουν τις απώλειες αμάχων, συμπληρώνει.
Ωστόσο, δεν αποτελεί έκπληξη πως η εφαρμογή αυτών των αρχών σε μέρη όπως η Γάζα είναι αμφιλεγόμενη.
Ισραηλινοί αξιωματούχοι υποστηρίζουν πως είναι αναγκασμένοι να πλήττουν σπίτια και γραφεία γιατί εκεί ζουν και πολεμούν στελέχη της Χαμάς που χρησιμοποιούν τους πολίτες ως ανθρώπινες ασπίδες.
Ωστόσο, όπως επισημαίνεται στο δημοσίευμα, οργανώσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα υποστηρίζουν πως το Ισραήλ συχνά ωθεί τα όρια για αυτό που θεωρείται δυσανάλογη στρατιωτική δύναμη και πως συχνά παραβιάζει τους νόμους του πολεμικού δικαίου.
«Υπάρχει παντελής περιφρόνηση για τη ζωή αμάχων που εκπορεύεται από την ατιμωρησία δεκαετιών» αναφέρει ο Ομάρ Σακίρ, διευθυντής του Παρατηρητηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων Ισραήλ.
Όπως αναφέρει ο ίδιος στην αμερικανική εφημερίδα, η συμμαχία του Ισραήλ με τις ΗΠΑ -που δίνουν στη χώρα ετησίως 3,8 δισεκατομμύρια στρατιωτικής βοήθειας, προσφέροντας την αντίστοιχη ανακλαστική διπλωματική στήριξη, κρατά στο απυρόβλητο της διεθνούς κριτικής τις ενέργειες του Ισραήλ, ενθαρρύνοντας τη διάπραξη καταχρήσεων σε βάρος των Παλαιστινίων.
Η εισαγγελέας του Διεθνούς Ποινικού Δικατηρίου -που ανακοίνωσε έρευνα για πιθανά εγκλήματα πολέμου τόσο από Ισραηλινούς στρατιώτες όσο και τη Χαμάς, τον περασμένο Φεβρουάριο- προειδοποίησε την Παρασκευή πως ενδέχεται να ασκηθούν διώξεις σε αμφότερες τις πλευρές στην εν εξελίξει σύγκρουση.
«Υπάρχουν περιστατικά που εξετάζουμε πολύ σοβαρά» ανέφερε στο Reuters η Fatou Bensouda.
🚨 #ICC Prosecutor #FatouBensouda on the recent escalation of violence in #Gaza, the #WestBank, including #EastJerusalem ⤵️ pic.twitter.com/jZlns3d92I
— Int'l Criminal Court (@IntlCrimCourt) May 12, 2021
Ωστόσο, το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, το οποίο δεν αναγνωρίζουν Ισραήλ και ΗΠΑ, βρίσκεται ενώπιον σειράς πολιτικών και διαδικαστικών εμποδίων που καθιστά ζήτημα πολλών χρόνων -ίσως και «Καλενδών»- ενδεχόμενη παραπομπή Ισραηλινών ή Παλαιστινίων σε δίκη.
Όπως παρατηρεί ο Adil Haque, καθηγητής στη Νομιμκή Σχολή του πανεπιστημίου Ράνγκερς στο Νιου Τζέρσεϊ, ίσως η μεγαλύτερη τραγωδία με τους αμάχους είναι πως έχουν εξελιχθεί σε μοχλό πίεσης και επίδειξης ισχύος των αντιμαχόμενων προτού αυτοί μοιραία καταλήξουν σε άλλη μία κατάπαυση πυρός.
«Οι άμαχοι είναι παγιδευμένοι μεταξύ των δύο πλευρών. Η Χαμάς θέλει να δείξει πως μπορεί να βγει ζωντανή από την ισραηλινή επέλαση και το Ισραήλ θέλει να δείξει πως είναι ισχυρότερο. Και οι δύο πλευρές μπορούν να σταματήσουν, αν το θελήσουν. Όμως, καμία πλευρά δεν προτίθεται να το κάνει πρώτη» σημειώνει με νόημα.
Με πληροφορίες από New York Times
