ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΕΡΕΥΝΕΣ μας δείχνουν ανιστόρητους. Δεν ξέρω πόσο τις χρειαζόμασταν. Προσωπικά, απλώς συζητώντας με φίλους ή, για πολλά χρόνια, κάνοντας την αυτοκριτική μου, έχω καταλάβει ότι από Ιστορία δεν ξέρουμε τα στοιχειώδη.
Το πρόβλημα ξεκινάει απ' το σχολείο. Το μάθημα της Ιστορίας είναι για τα μπάζα. Τα βιβλία συνήθως ζέχνουν εθνικισμό και αγιογραφίες προσώπων. Οι περισσότεροι πρωταγωνιστές παρουσιάζονται σαν ήρωες σε κακή ελληνική ταινία, όχι ως προσωπικότητες με ηρωικές και μικροπρεπείς στιγμές. Ημερομηνίες, τοπωνύμια, ατέλειωτες μάχες, «χαλάνε» το κεφάλι των μαθητών. Η προσέγγιση είναι μίζερα περιορισμένη σε ό,τι αφορά δήθεν πολύ άμεσα τη χώρα (λες και γίνεται να καταλάβεις τι συμβαίνει σε μια χώρα, χωρίς να μελετήσεις τι συμβαίνει γενικότερα τη συγκεκριμένη περίοδο).
Μια τέτοια φτωχική ματιά στην εκπαίδευση επιβάλλει ό,τι διαμορφώνει την εθνική συνείδηση να βλέπει τη χώρα σαν απομονωμένο νησί, όπου συμβαίνουν ακατανόητα πράγματα. Δεν είναι ακατανόητα, αλλά έτσι φαίνονται στους μαθητές, αφού όλα τα διδάσκονται αποσπασματικά και αποκομμένα από το πλαίσιό τους. Μόνιμη αγωνία «να βγει η ύλη». Η ύλη βγαίνει και περιλαμβάνει τα πιο βαρετά, αυτά που δεν ενδιαφέρουν γιατί φαίνονται άσχετα με τον σύγχρονο κόσμο (ενώ, προφανώς, δεν είναι). Η πρόσφατη Ιστορία συστηματικά εκτός. Η παγκόσμια Ιστορία ριγμένη. Φριχτός επαρχιωτισμός.
Στόχος του δημόσιου σχολείου φαίνεται να είναι η επικών διαστάσεων θολούρα, όχι η ιστορική γνώση. Οι απόφοιτοι δεν έχουν συνδέσεις με όσα συμβαίνουν στον κόσμο γύρω τους. Την έλλειψη συνδέσεων βαθαίνουν η κακολογημένη Κοινωνιολογία και το χάλια μάθημα των Οικονομικών.
Δεν φταίνε μόνο οι καθηγητές και οι καθηγήτριες που δεν έχουν όρεξη να παραστήσουν τους εμπνευσμένους. Ξέρουν ότι δουλειά τους είναι τα παιδιά να «γράψουν στις Πανελλαδικές». Αναγκάζονται να καλύπτουν σε συγκεκριμένες ώρες συγκεκριμένα «κομμάτια» Ιστορίας. Πώς έχουμε πειστεί ότι μπορεί κανείς να καταλάβει «κομμάτια» Ιστορίας; Να δει τα πράγματα ασύνδετα, εκτός πλαισίου, και να τα κατανοήσει;
Όμως, όταν στόχος δεν είναι η γνώση αλλά η συγκίνηση και η φθηνή εθνική υπερηφάνεια, αυτά μπαίνουν σε δεύτερη μοίρα. Και είναι περίεργο που είμαστε τόσο μίζεροι στις προσεγγίσεις μας, ενώ πράγματι η ιστορία και η τέχνη του τόπου μας βρίθουν πραγμάτων για τα οποία μπορεί να νιώσει κανείς υπερηφάνεια. Κι όμως, διαλέγουμε την πιο επικίνδυνη μέθοδο. Αντί να μάθουν οι μαθητές πραγματικά Ιστορία και να αγαπήσουν, έτσι, ίσως, την πατρίδα τους, μαθαίνουν συστηματικά να μισούν τις πατρίδες των άλλων, αγνοώντας την ιστορία του κόσμου όλου. Πόσο μίζερο!
Σε καλά ιδιωτικά διδάσκονται ενίοτε οι μαθητές καλή ιστορία. Αποκτούν, έτσι, άλλο ένα προβάδισμα σε σχέση με τα παιδιά από λιγότερο προνομιούχες οικογένειες. Έχουν μία παραπάνω γλώσσα επικοινωνίας με τον σύγχρονο κόσμο.
Δεν λέω, ζούμε στο 2020. Ίντερνετ και φθηνά βιβλία υπάρχουν παντού. Όποιος θέλει, ψάχνει και διαβάζει. Έχει, όμως, πολλές πιθανότητες να το κάνει αν δεν εθιστεί στο ψάξιμο από νωρίς; Το δημόσιο σχολείο τα αφήνει αυτά στην τύχη τους, ενώ ο ρόλος του είναι να απαλύνει τις συνέπειες του τυχαίου και της δύσκολης αφετηρίας στις ζωές των παιδιών.
Πώς γίνεται να ψηφίζουμε και να συζητάμε δημόσια θέματα, όταν αγνοούμε τα βασικά; Γινόμαστε έρμαια κάθε εθνικισμού και κάθε πανηγυριώτικου στυλ «πρωτοβουλίας» για τη διερεύνηση του παρελθόντος μας, επειδή δεν ξέρουμε τι μας γίνεται. Κανείς δεν έχει ανάγκη να πιστέψει ακρότητες και υπερβολές για να μάθει την ιστορία ενός τόπου ή ακόμα και για να αισθανθεί υπερηφάνεια ή απέχθεια. Αρκεί η περιπλάνηση στην ιστορική γνώση.
Ο στόχος του δημόσιου σχολείου φαίνεται να είναι η επικών διαστάσεων θολούρα όμως, όχι η ιστορική γνώση. Οι απόφοιτοι δεν έχουν συνδέσεις με όσα συμβαίνουν στον κόσμο γύρω τους. Την έλλειψη συνδέσεων βαθαίνουν η κακολογημένη Κοινωνιολογία και το χάλια μάθημα των Οικονομικών.
Με μειωμένη ικανότητα να ερμηνεύουμε οικονομικά και πολιτικά γεγονότα του τώρα, φαντασιωνόμαστε πως όλα συμβαίνουν πρώτη φορά, πως είναι απλούστατα ή εντελώς ξένα σ' εμάς και, μπερδεμένοι με όσα γίνονται, πιστεύουμε ό,τι τύχει. Μετά ψηφίζουμε μέσα σε αυτό το κενό ιστορικής γνώσης. Και τελικά η ιστορική άγνοια κατατρώει (μαζί με πολλά άλλα πράγματα) τη συμμετοχή στη δημοκρατία. Μένουμε αδαείς και αμήχανοι σε έναν περίπλοκο κόσμο. Οι νέες προκλήσεις μάς βρίσκουν απροετοίμαστους.
Μερικές φορές μού θυμίζουμε αυτούς τους εφήβους που όλο λένε για το σεξ και δεν έχουν κάνει ποτέ. Έτσι νιώθω όταν ακούω τόσο πολλές κουβέντες, δημόσια και ιδιωτικά, περί Ιστορίας σε μια χώρα όπου λιγοστοί ενήλικες διαβάζουν Ιστορία, το μάθημα στο σχολείο είναι εγκληματικά τρισάθλιο και στα μουσεία ελάχιστα ακούς ελληνικά, γιατί «εμείς τα ξέρουμε, τι να πάμε να δούμε;». Δεν ξέρουμε την τύφλα μας, αλλά είμαστε πρώτοι στις γιορτές και στα λόγια.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.
σχόλια