Προσδοκίες, φόβοι, σχεδιασμοί, ελπίδες την περίοδο της τέταρτης βιομηχανικής επανάστασης αλλά και της «εποχής χωρίς όνομα», όπως την αποκάλεσε ο αρθρογράφος των «New York Times» Rοger Cohen. Δέκα χρόνια μετά την οικονομική κατάρρευση του 2008 ο εθνικισμός και ο λαϊκισμός αναζωπυρώνονται, ο κινεζικός επεκτατισμός αυξάνεται, οι γεωπολιτικές μεταβολές στην ανατολική Μεσόγειο είναι απρόβλεπτες, η κλιματική αλλαγή αποτελεί ένα παγκόσμιο πρόβλημα που επηρεάζει τη βιωσιμότητα του περιβάλλοντος, ενώ τα fake news και τα social media δημιουργούν μια παράλληλη πραγματικότητα. Απόρροια όλων αυτών είναι η διαμόρφωση ενός ανατρεπτικού μέλλοντος με διαφορετικό περιεχόμενο, το οποίο θα επιδράσει καταλυτικά στον μετασχηματισμό των κοινωνιών.
Πολιτικές και οικονομικές εξελίξεις, αλλεπάλληλες εκλογικές αναμετρήσεις, επιστημονικές ανακαλύψεις, τεχνολογική πρόοδος, ιατρικές καινοτομίες, γεγονότα που καθόρισαν το 2018 προμηνύεται να επηρεάσουν τη νέα χρονιά. Στο αφιέρωμα που ακολουθεί διακεκριμένες προσωπικότητες γράφουν για τις προκλήσεις που θα αντιμετωπίσουμε και όσα αναμένεται να μας απασχολήσουν το 2019 στους τομείς της πολιτικής, της κοινωνίας, της επιστήμης, της ιατρικής και της τεχνολογίας.
Άγγελος Συρίγος
Η εξωτερική πολιτική μέσα στο 2019
Τα προβλήματα της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής μέσα στο 2019 θα εντοπιστούν σε δύο τομείς. Ο πρώτος έγινε εμφανής από το 2018. Πρόκειται για τη Συμφωνία των Πρεσπών και τα παρεπόμενά της. Ό,τι και να γίνει με την κύρωση της συμφωνίας, είναι σαφές ότι η ΠΓΔΜ θα ενταχθεί στο ΝΑΤΟ από τη στιγμή που θα ολοκληρώσει τις συνταγματικές τροποποιήσεις.
Η κύρωση της συμφωνίας θα επηρεάσει άμεσα την ελληνική πολιτική σκηνή και θα οδηγήσει σε εκλογές. Εάν συμβεί αυτό, το μέγα ζητούμενο της επόμενης ημέρας θα είναι η στάση των Σκοπίων και η διάθεσή τους να εφαρμόσουν τη συμφωνία. Δυστυχώς, τα μέχρι τώρα σημάδια δείχνουν μεγάλη κακοπιστία από την άλλη πλευρά.
Από ελληνικής πλευράς, έχουν ακουστεί σκέψεις για καταγγελία της συμφωνίας αφ' ης στιγμής κυρωθεί. Από πλευράς διεθνούς δικαίου, κάτι τέτοιο είναι εξαιρετικά αμφίβολο. Επιπλέον, πρέπει να σκεφτούμε προς όφελος ποιου θα λειτουργούσε μια τέτοια καταγγελία, εάν μπορούσε να γίνει. Τα Σκόπια θα έχουν ενταχθεί στο ΝΑΤΟ. Η ενδιάμεση συμφωνία που ορίζει το προσωρινό όνομα ΠΓΔΜ θα έχει πάψει να υφίσταται. Σε περίπτωση που καταγγείλουμε τη συμφωνία, τα Σκόπια πολύ απλά θα βρουν ευκαιρία να αλλάξουν ξανά το όνομά τους σε «Δημοκρατία της Μακεδονίας». Με μια απλή δήλωσή τους προς τους διεθνείς οργανισμούς και τις άλλες χώρες θα ανακοινώσουν το νέο όνομα. Η Ελλάδα θα χάσει και το ελάχιστο που αποκόμισε από τη Συμφωνία των Πρεσπών.
Η Τουρκία θα προσπαθήσει με κάθε τρόπο να εμποδίσει τη δημιουργία νέων ισορροπιών. Για να το επιτύχει, θα επιδιώξει να μετατρέψει την ανατολική Μεσόγειο σε κάτι αντίστοιχο με το Αιγαίο: μια πελώρια περιοχή με αμφισβητήσεις και γκρίζες ζώνες κυριαρχίας.
Το δεύτερο και ουσιαστικά κύριο μέτωπο της ελληνικής πλευράς θα είναι η κατάσταση στην ανατολική Μεσόγειο. Μέσα στο 2019 αναμένονται γεωτρήσεις εντός της κυπριακής ΑΟΖ από τις εταιρείες EXXON-MOBIL, ΕΝΙ και TOTAL. Τυχόν ανακάλυψη ενεργειακών κοιτασμάτων θα αλλάξει ριζικά τις ισορροπίες στην περιοχή, όπως έχουν διαμορφωθεί μετά την τουρκική εισβολή του 1974.
Η Τουρκία θα προσπαθήσει με κάθε τρόπο να εμποδίσει τη δημιουργία νέων ισορροπιών. Για να το επιτύχει, θα επιδιώξει να μετατρέψει την ανατολική Μεσόγειο σε κάτι αντίστοιχο με το Αιγαίο: μια πελώρια περιοχή με αμφισβητήσεις και γκρίζες ζώνες κυριαρχίας. Πιστεύει, βασίμως, ότι κάτι τέτοιο θα αποτρέψει τις ξένες πετρελαϊκές εταιρείες από επενδύσεις στην περιοχή. Τα δύο τουρκικά ερευνητικά πλοία αναμένεται ότι θα προσπαθήσουν να προχωρήσουν σε δικές τους έρευνες στην περιοχή. Το ίδιο θα συμβεί και με το σεισμογραφικό πλοίο «Μπαρμπαρός», το οποίο θα περιλάβει, εκτός από την κυπριακή ΑΟΖ, και την ελληνική υφαλοκρηπίδα γύρω από το Καστελόριζο. Η Ελλάδα θα χρειαστεί ισχυρές ένοπλες δυνάμεις και ισχυρές συμμαχίες για να αποτρέψει την τουρκική απειλή.
Ο Άγγελος Συρίγος είναι αν. καθηγητής Διεθνούς Δικαίου & Εξωτερικής Πολιτικής, Πάντειο Πανεπιστήμιο.
Βασιλική Γεωργιάδου
Μια πυκνή εκλογική χρονιά
Το 2019 είναι ένα έτος με πολλά εκλογικά γεγονότα που θα καλύψουν όλη την γκάμα των εκλογικών αναμετρήσεων «πρώτης» και «δεύτερης τάξης». Παρότι η σημασία των εκλογών «δεύτερης τάξης» (ευρωεκλογές, δημοτικές και περιφερειακές εκλογές) ολοένα αυξάνεται, το ενδιαφέρον των ψηφοφόρων παραμένει περισσότερο εστιασμένο στις εθνικές εκλογές.
Στη χώρα μας, με τη διπλή αναμέτρηση του εκλογικού «σεισμού» του 2012 άλλαξε δραματικά το κομματικό τοπίο: ο ισχυρός δικομματισμός έδωσε τη θέση του σε ένα πιο κατακερματισμένο κομματικό σύστημα, που, όπως και οι μονοκομματικές κυβερνήσεις, αντικαταστάθηκε από σχήματα συνεργασίας, σε ορισμένες περιπτώσεις παράδοξα. Παρότι το θρυμματισμένο κομματικό σύστημα άρχισε να ανακάμπτει από τον Ιανουάριο του 2015, ο δικομματισμός παραμένει ατελής, με τα δύο πρώτα κόμματα να εμφανίζουν (αθροιστικά) χαμηλότερα ποσοστά συσπείρωσης αλλά και ένα χαλαρότερο στυλ υποστήριξης από τους εκλογείς.
Θα φέρουν κάτι νέο οι εκλογές του 2019; Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν τη σειρά των κομμάτων να αλλάζει όσον αφορά την πρώτη δυάδα (ΝΔ και ΣΥΡΙΖΑ). Φαίνεται, επίσης, ότι η αναμέτρηση, προπάντων των βουλευτικών εκλογών του 2019, θα διεξαχθεί σε συνθήκες έντονης πόλωσης, γεγονός που σημαίνει ότι θα περιοριστεί ο χώρος για τα μικρότερα κόμματα. Με την εξαίρεση της νεοναζιστικής Χρυσής Αυγής, τα υπόλοιπα μικρότερα κόμματα (συμπεριλαμβανομένου του ΚΚΕ) δείχνουν να έχουν πρόβλημα προσανατολισμού, με ορατό το ενδεχόμενο να περιοριστεί η επιρροή τους και κάποια να συνθλιβούν μεταξύ των μεγάλων κομμάτων.
Είτε μας εκπλήξουν είτε όχι τα αποτελέσματα της κάλπης, είναι σίγουρο ότι το 2019 θα κάνουμε αρκετές φορές τη διαδρομή μέχρι τα εκλογικά κέντρα. Με βάση το υπάρχον κλίμα είναι αναμενόμενο η συμμετοχή να κινηθεί αυξητικά. Το ενδεχόμενο της σύμπτωσης των εκλογικών ραντεβού θα αυξήσει τη συμμετοχή, αλλά ενδεχομένως να δημιουργήσει ένα ενιαίο κριτήριο στον εκλογέα, καθώς η πιθανότητα να προσαρμόσει τη γενικότερη προτίμησή του ανάλογα με το τι θα ψηφίσει στις βουλευτικές εκλογες δείχνει να είναι κάπως μεγαλύτερη.
Η Βασιλική Γεωργιάδου είναι αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Πάντειο Πανεπιστήμιο
Άγγελος Χανιώτης
Πού οδεύουμε;
Ο αρχαίος μάντης υποτίθεται ότι γνώριζε τα τωρινά, τα μελλούμενα και τα περασμένα, «τά τ᾿ ἐόντα, τα τ᾿ ἐσσόμενα πρό τ᾿ ἐόντα». Για την αρχαία σκέψη ο ιστορικός χρόνος προχωρά ευθύγραμμα. Το παρόν προκύπτει από το παρελθόν και προκαθορίζει με τη σειρά του το μέλλον. Έτσι, ένας αρχαίος Έλληνας δεν θα δίσταζε να ρωτήσει για το μέλλον τον γνώστη του παρελθόντος.
Αντίθετα, ο σημερινός ιστορικός δεν είναι καλός προφήτης. Το ρολόι της Ιστορίας μοιάζει να τα έχει χάσει· άλλοτε προχωρά γρήγορα, άλλοτε πηδά κάποια ώρα, άλλοτε επιστρέφει στο παρελθόν. Οι προβλέψεις είναι δύσκολες. Ποιος θα έλεγε το 2015 ότι, τρία χρόνια αργότερα, οι ΗΠΑ δεν θα ήταν ο βασικός πυλώνας του ΝΑΤΟ; Ποιος θα μπορούσε να διαβλέψει το 2010 ότι η Κίνα θα γινόταν ο σημαντικότερος παραγωγός ηλεκτρικών αυτοκινήτων; Μέσα στην ελληνική ευφορία του 2004 ποιος θα μπορούσε να προβλέψει τη μιζέρια του 2014; Σήμερα δεν προβλέπουμε εξελίξεις, απλώς ψηλαφούμε τάσεις.
O σημερινός ιστορικός δεν είναι καλός προφήτης. Το ρολόι της Ιστορίας μοιάζει να τα έχει χάσει· άλλοτε προχωρά γρήγορα, άλλοτε πηδά κάποια ώρα, άλλοτε επιστρέφει στο παρελθόν. Οι προβλέψεις είναι δύσκολες.
Το απρόβλεπτο του μέλλοντος είναι απόρροια πολλών παραγόντων. Η τεχνολογική εξέλιξη είναι ταχύτερη από κάθε προγενέστερη εποχή. Η παγκοσμιοποίηση και η συνακόλουθη αλληλεξάρτηση πολιτικών και οικονομικών εξελίξεων στις διάφορες γωνιές του πλανήτη («συμπλοκή» θα την έλεγε ο Πολύβιος το 150 π.Χ.) πολλαπλασιάζει τις απρόβλεπτες εξελίξεις. Περισσεύει ο καιροσκοπισμός των λαϊκιστών και οι επιπόλαιες αντιδράσεις των θερμοκέφαλων ηγετών χωρίς μακροπρόθεσμα οράματα ή, έστω, μεσοπρόθεσμα σχέδια. Και απρόσωπες δυνάμεις, περιβεβλημένες την αχλή του μυστηρίου – «οι αγορές», «το μεγάλο κεφάλαιο», «τα διαπλεκόμενα»–, μοιάζουν να επηρεάζουν από ένα σκοτεινό παρασκήνιο τις εξελίξεις περισσότερο από τη βούληση των πολιτών.
Δεν προσπαθώ με υπεκφυγές να αποφύγω την απάντηση στο ερώτημα «πού οδεύουμε;». Το «οδεύω» είναι ρήμα φωνής ενεργητικής. Προϋποθέτει ένα υποκείμενο-δράστη που ακολουθεί μια πορεία, αν όχι αυτοβούλως, τουλάχιστον με αυτοκίνηση. Σήμερα όμως δεν οδεύουμε, αλλά (για να χρησιμοποιήσω έναν νεολογισμό) «οδευόμαστε», μας πηγαίνουν. Τα likes και τα τιτιβίσματα δημιουργούν την ψευδαίσθηση μιας ελεύθερης έκφρασης της βούλησης. Η πληροφορική πολλαπλασιάζει τις δυνατότητες για χειραγώγηση της κοινής γνώμης με τρολαρίσματα και ψευδείς ειδήσεις.
Η πληροφόρηση είναι ενίοτε τόσο επίπεδη όσο και η οθόνη του smartphone που την προσφέρει. Η δράση περιορίζεται στο χτύπημα πλήκτρων. Γνώμη είναι ό,τι χωράει στα 140 γράμματα ενός τιτιβίσματος. Το μαύρο-άσπρο της πόλωσης καλύπτει τη χρωματική παλέτα της πολυδιάστατης πραγματικότητας. Τι κάνει ο καθένας μας για να οδεύει και να μην οδεύεται; Αυτό έχει σημασία. Γι' αυτό είναι κρίσιμος ο ρόλος της παιδείας περισσότερο από ποτέ.
Ο Άγγελος Χανιώτης είναι καθηγητής Αρχαίας Ιστορίας στο Ινστιτούτο Προηγμένων Μελετών του Πρίνστον.
Μιχάλης Μπλέτσας
Η Άγρια Δύση της τεχνολογίας
Το 2019 θα βρει την τεχνολογία να διασταυρώνεται όλο και περισσότερο με την πολιτική σε όλες τις κλίμακες, από την τοπική μέχρι την παγκόσμια. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και οι παρενέργειές τους είχαν αναμφισβήτητα πρωταγωνιστικό ρόλο το 2018 και αυτό θα συνεχιστεί και το 2019. Η έντονη αλληλεπίδρασή τους με την πολιτική ευθύνεται γι' αυτό, σε αντίθεση με τη σαφώς μικρότερη συνολική κοινωνική τους συνεισφορά, η οποία περιορίζεται κυρίως στην ψυχαγωγία. Ιδιωτικότητα, επιχειρηματικά μοντέλα, διασυνοριακός έλεγχος και φορολογία θα συζητηθούν κυρίως στη Δύση.
Η Άγρια Δύση της τεχνολογίας, όμως, έχει μετακομίσει ακόμα πιο δυτικά από τη Silicon Valley, στην Κίνα. Απαλλαγμένη από ανησυχίες περί ιδιωτικότητας, ηθικούς ενδοιασμούς για τις επεμβάσεις στο ανθρώπινο γονιδίωμα, χωρίς πολλούς μετόχους στη λήψη αποφάσεων που επηρεάζουν τη ζωή εκατομμυρίων και υπό την πίεση της σύγκλισης με τη Δύση στο βιοτικό επίπεδο, η Κίνα έχει γίνει το ιδανικό πεδίο για την εφαρμογή νέων τεχνολογιών σε κλίμακες ανήκουστες για την προηγμένη Δύση.
Η Ευρώπη φαίνεται σήμερα καταδικασμένη να επιβεβαιώνει ότι στους «δύο τρίτος δεν χωράει», εγκλωβισμένη στην ομφαλοσκόπηση όσον αφορά το μέλλον της.
Είτε μιλάμε για την Τεχνητή Νοημοσύνη, όπου η Κίνα πλέον συναγωνίζεται με ίσους όρους τις ΗΠΑ, βασισμένη στον τεράστιο όγκο πληροφορίας που συλλέγει, σε συνδυασμό με τη μικρή σημασία που δίνουν στην ιδιωτικότητα οι πολίτες της, είτε για την εφαρμογή της κβαντομηχανικής στις τηλεπικοινωνίες, είτε για τις μεγαλύτερες γραμμές μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας που έχουν κατασκευαστεί ποτέ, η Κίνα αναδεικνύεται στον πιο σημαντικό πόλο τεχνολογίας μετά τις ΗΠΑ.
Η Ευρώπη φαίνεται σήμερα καταδικασμένη να επιβεβαιώνει ότι στους «δύο τρίτος δεν χωράει», εγκλωβισμένη στην ομφαλοσκόπηση όσον αφορά το μέλλον της, φθειρόμενη με γρήγορους ρυθμούς από τον τοξικό εθνικολαϊκισμό που την κατατρώει. Ο επικείμενος επιστημονικός της ακρωτηριασμός λόγω Brexit είναι μόνο η αρχή μια πορείας παρακμής, η οποία μπορεί να αντιστραφεί μόνο με τη μεγαλύτερη ολοκλήρωση. Όταν οι ΗΠΑ, παρά τον Τραμπ, έλκουν το καλύτερο επιστημονικό προσωπικό και η Κίνα έχει το πλεονέκτημα της κλίμακας, ο μόνος τρόπος για τη διατήρηση της Ευρώπης στην τεχνολογική πρωτοπορία είναι η μεγαλύτερη ολοκλήρωση και η στενότερη συνεργασία.
Το 2019 θα είναι σημαντική χρονιά. Πιθανότατα γιατί η Τεχνητή Νοημοσύνη θα δείξει ότι μπορεί να είναι η λυδία λίθος για την από καιρό επιζητούμενη αύξηση της χρόνια στάσιμης παραγωγικότητας στη Δύση. Οι θεραπευτικές επεμβάσεις στο ανθρώπινο γονιδίωμα θα δώσουν περισσότερες (πανάκριβες προς το παρόν) θεραπείες, θα δούμε μεγάλη πρόοδο στις ενεργειακές τεχνολογίες απεξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα, η διαστημική δραστηριότητα θα αυξηθεί. Η αυξανόμενη τάση σύνδεσης των πιο απίθανων αντικειμένων με το Διαδίκτυο θα συνεχιστεί με σαχλά πολλές φορές αποτελέσματα (π.χ. φωνητικά ελεγχόμενη λεκάνη τουαλέτας), επικουρούμενη από τον όλο και μεγαλύτερο θόρυβο για τις ασύρματες επικοινωνίες πέμπτης γενιάς. Σίγουρα, θα είναι μια ακόμα συναρπαστική χρονιά.
Διονύσης Σιμόπουλος
Το Διαστημικό Ημερολόγιο του 2019
Το 2019 αναμένεται να είναι το ίδιο συναρπαστικό με το 2018. Ήδη στα πρώτα του βήματα, ανήμερα την Πρωτοχρονιά, μας χάρισε την επίσκεψή μας στην «Έσχατη Θούλη» με το διαστημόπλοιο Νέοι Ορίζοντες. Πρόκειται για το πιο απόμακρο αντικείμενο που έχει μελετήσει ποτέ ο άνθρωπος, ενώ μερικές μέρες αργότερα είχαμε την προσεδάφιση της κινεζικής διαστημοσυσκευής Chang'e 4 (το όνομα σχετίζεται με μια σεληνιακή θεότητα της κινεζικής μυθολογίας) στην αθέατη πλευρά της Σελήνης.
Στη συνέχεια, έχουμε την προγραμματισμένη πρώτη δοκιμαστική πτήση του διαστημοπλοίου Dragon 2 της εταιρείας SpaceX του Ήλον Μασκ στις 17 Ιανουαρίου, ενώ στα τέλη του μήνα η Ινδία θα αποστείλει στον νότιο πόλο της Σελήνης (κάτι που γίνεται για πρώτη φορά) την αποστολή Chandrayaan-2, η οποία περιλαμβάνει τρεις διαστημοσυσκευές: μία σε τροχιά, μία στην επιφάνεια και έναν εξάτροχο «περιηγητή».
Στις αρχές Φεβρουαρίου θα ενεργοποιηθεί και η αποστολή της NASA InSight που θα αρχίσει τα «τρυπήματα» βάθους μέχρι και πέντε μέτρων στην επιφάνεια του Άρη, για να μετρήσει τις θερμοκρασίες που επικρατούν στο εσωτερικό του Κόκκινου Πλανήτη.
Στη διάρκεια του έτους η αμερικανική διαστημοσυσκευή Juno θα προσεγγίσει τον Δία πέντε φορές (12 Φεβρουαρίου, 6 Απριλίου, 29 Μαΐου, 21 Ιουλίου και 11 Σεπτεμβρίου). Ήδη το Juno έχει κάνει εντυπωσιακές ανακαλύψεις για τον γιγάντιο πλανήτη (όπως γιατί η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα συρρικνώνεται), με αποτέλεσμα την απόφαση για επέκταση της ζωής της όλης αποστολής για αρκετά ακόμη χρόνια.
Στις 13 Φεβρουαρίου ένας πύραυλος Falcon 9 της SpaceX έχει προγραμματιστεί να μεταφέρει μια ισραηλινή διαστημοσυσκευή (SpaceIL) στη Σελήνη, ενώ τον ίδιο μήνα η ιαπωνική διαστημοσυσκευή Hayabusa-2 αναμένεται να συλλέξει δείγματα από την επιφάνεια του αστεροειδούς Ryugu.
Τον Μάρτιο η εταιρεία Boeing θα αρχίσει τις πρώτες δοκιμές χωρίς πλήρωμα του διαστημοπλοίου CST-100 Starliner και θα συνεχίσει τις δοκιμές με πλήρωμα τον Αύγουστο, ενώ ο Ήλον Μασκ θα δοκιμάσει τον δεύτερο πύραυλο Falcon Heavy με την αποστολή στο Διάστημα του Arabsat-6A της Σαουδικής Αραβίας.
Στα τέλη του έτους υπολογίζεται ότι θα είναι έτοιμος για να δοκιμαστεί και ο νέος γιγάντιος πύραυλος του Ήλον Μασκ που έχει ύψος πάνω από 110 μέτρα, δηλαδή το ίδιο που είχε και ο περίφημος πύραυλος Κρόνος 5 που έστειλε τον άνθρωπο στη Σελήνη.
Στις αρχές Απριλίου η πρόσφατη αποστολή του Parker Solar Probe της NASA θα πλησιάσει τον Ήλιο, όπως άλλωστε σχεδιάζεται να το επαναλάβει την 1η Σεπτεμβρίου και στις 26 Δεκεμβρίου, όταν θα προσπεράσει τον πλανήτη Αφροδίτη. Σκοπός της αποστολής είναι να ανακαλύψει δύο σημαντικά μυστικά του Ήλιου: το γιατί ο Ήλιος εκτοξεύει μεγάλες ποσότητες της μάζας του και ποιος είναι εκείνος ο μηχανισμός που υπερθερμαίνει το ηλιακό στέμμα 100 φορές περισσότερο από την επιφάνειά του. Ήδη η διαστημοσυσκευή αυτή κατέρριψε τον περασμένο Νοέμβριο το ρεκόρ ταχύτητας που έχει επιτευχθεί μέχρι τώρα, όταν προσπέρασε τον Ήλιο με ταχύτητα 190 χλμ. το δευτερόλεπτο.
Τον Απρίλιο ο Ήλον Μασκ προγραμματίζει επίσης δοκιμαστικές πτήσεις του διαστημοπλοίου του Starship, το οποίο στο μέλλον θα μεταφέρει ανθρώπινα πληρώματα στον Άρη. Αλλά η ιδιωτική παρουσία στο Διάστημα θα συνεχιστεί περαιτέρω στη διάρκεια του έτους και από την εταιρεία Virgin Orbit του Richard Branson, ενώ στο πρώτο εξάμηνο του έτους αναμένεται και μια τρίτη εκτόξευση του πυραύλου Falcon Heavy για τη μεταφορά διαφόρων στρατιωτικών αλλά και επιστημονικών δορυφόρων σε τροχιά γύρω από τη Γη.
Με την έλευση του καλοκαιριού αναμένουμε την πρώτη επανδρωμένη εκτόξευση του διαστημοπλοίου Dragon 2 της SpaceX από το Ακρωτήριο Κανάβεραλ με τους βετεράνους αστροναύτες της NASA Bob Behnken και Douglas Hurley. Την ίδια περίοδο αναμένουμε επίσης τις πρώτες επανδρωμένες πτήσεις του διαστημοπλοίου New Shepard της Blue Origin του Jeff Bezos της Amazon, ενώ η Virgin Galactic ίσως να κάνει πραγματικότητα την πρώτη της πτήση με πληρωμένους πελάτες. Την ίδια περίοδο και η Κίνα θα αρχίσει τις δοκιμές της με το νέο της διαστημόπλοιο που μελλοντικά θα μεταφέρει μέχρι και έξι αστροναύτες στο Διάστημα.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε φυσικά ότι στις 20 Ιουλίου θα έχουμε την 50ή επέτειο της πρώτης επανδρωμένης προσεδάφισης στη Σελήνη με την αποστολή του Απόλλων 11.
Τον Αύγουστο το διαστημόπλοιο Dragon 2 της SpaceX είναι προγραμματισμένο να μεταφέρει τους αστροναύτες Mike Hopkins και Victor Glover στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό. Κι έτσι φτάνουμε αισίως στον Σεπτέμβριο, οπότε η διαστημοσυσκευή της NASA OSIRIS-Rex έχει προγραμματιστεί να πλησιάσει την επιφάνεια του αστεροειδούς Bennu για να συλλέξει δείγματα και να τα μεταφέρει πίσω στη Γη το 2023.
Με την έλευση του φθινοπώρου (15 Οκτωβρίου - 14 Νοεμβρίου) ο Ευρωπαϊκός Διαστημικός Οργανισμός (ESA) θα τοποθετήσει στο Διάστημα τη διαστημοσυσκευή CHEOPS (Characterising Exoplanets Satellite) για τον εντοπισμό εξωηλιακών πλανητών γύρω από τα λαμπρότερα άστρα της γειτονιάς μας, ενώ τον Δεκέμβριο η ιαπωνική διαστημοσυσκευή Hayabusa-2 θα αναχωρήσει από τον αστεροειδή Ryugu και αναμένεται να επιστρέψει στη Γη τον Δεκέμβριο του 2020.
Το 2019 αναμένεται να κλείσει σχεδόν όπως άρχισε, με την αποστολή της κινεζικής διαστημοσυσκευής Chang'e 5, η οποία σχεδιάζεται να αποσταλεί στη Σελήνη, να συλλέξει δείγματα 2,5 κιλών από την επιφάνειά της και να τα επιστρέψει πίσω στη Γη, όπως είχε κάνει το 1976 η σοβιετική διαστημοσυσκευή Luna 24.
Στα τέλη του έτους υπολογίζεται ότι θα είναι έτοιμος για να δοκιμαστεί και ο νέος γιγάντιος πύραυλος του Ήλον Μασκ (ο Big Falcon με το διαστημόπλοιο Starship) που έχει ύψος πάνω από 110 μέτρα, δηλαδή το ίδιο που είχε και ο περίφημος πύραυλος Κρόνος 5 που έστειλε τον άνθρωπο στη Σελήνη.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε και τα άλλα μακροπρόθεσμα σχέδια των ιδιωτών, όπως είναι τα σχέδια της SpaceX για την επόμενη δεκαετία και την εγκατάσταση σε τροχιά 12.000 δορυφόρων με σκοπό την πληρέστερη, γρηγορότερη και φθηνότερη πρόσβαση στο Διαδίκτυο – βέβαια, δεν είναι η μόνη που σχεδιάζει κάτι τέτοιο. Υπάρχει, επίσης, και η εταιρεία OneWeb, η οποία σχεδιάζει άμεσα την εγκατάσταση ενός παρόμοιου δικτύου δορυφόρων με την τοποθέτηση στο Διάστημα των πρώτων 10 το πρώτο εξάμηνο του 2019 με τη βοήθεια του ρωσικού πυραύλου Soyuz και άλλων 10 τον Αύγουστο − και έπεται συνέχεια.
Τέλος, εκτός από τις ανθρώπινες αποστολές, φέτος θα έχουμε επίσης μία ακόμα ενδιαφέρουσα επίσκεψη στη διαστημική μας γειτονιά ενός αρκετά μεγάλου αστεροειδούς (με διάμετρο τρία χλμ.) και του δορυφόρου του. Με κωδική ονομασία 1999 KW4, ο αστεροειδής αυτός μας πλησιάζει κάθε 18 χρόνια και φέτος στις 25 Μαΐου θα μας προσπεράσει σε απόσταση 5 εκατομμυρίων χλμ., οπότε δεν χρειάζεται να ανησυχούμε καθόλου.
Ο Διονύσης Π. Σιμόπουλος είναι αστροφυσικός και επίτιμος διευθυντής του Ευγενιδείου Πλανηταρίου
Γεώργιος Ν. Ζωγράφος
Τι μας φέρνει το 2019 στην ιατρική
Οι ραγδαίες εξελίξεις στην τεχνολογία και στην έρευνα στον τομέα της ιατρικής έχουν ως αποτέλεσμα τη βελτίωση της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών υγείας. Είναι γεγονός ότι η περαιτέρω βελτίωση της τεχνολογίας σε διαγνωστικό και θεραπευτικό επίπεδο οδηγεί σε σημαντικές προόδους όσον αφορά την ποιότητα των απεικονιστικών μεθόδων, όπως η αξονική και μαγνητική τομογραφία (PET CT, FDG PET) και η αγγειογραφία. Η ποιοτική αυτή βελτίωση δίνει τη δυνατότητα για ταχύτατη ανάπτυξη της επεμβατικής ακτινολογίας όσον αφορά την αντιμετώπιση της αιμορραγίας από τραύμα και των κακοήθων όγκων με χημειοεμβολισμό και άλλες επεμβατικές τεχνικές.
Παράλληλα, η καλύτερη εξέλιξη της ποιότητας και των τεχνικών της αγγειογραφίας συνέβαλε στην περαιτέρω βελτίωση των επεμβατικών μεθόδων στον τομέα της ενδαγγειακής χειρουργικής των άκρων και στην αντιμετώπιση της ισχαιμίας των άκρων, όπως επίσης και στις τεχνικές στεφανιοαγγειογραφίας, διαστολής, αγγειοπλαστικής και τοποθέτησης ενδοπροθέσεων για την επαναιμάτωση μετά από ισχαιμία του μυοκαρδίου.
Η πρόληψη, η έγκαιρη απεικονιστική και εργαστηριακή διάγνωση, η βελτίωση της τεχνολογίας και των νέων τεχνικών στη χειρουργική, η εισαγωγή καινοτόμων φαρμάκων σε τομείς όπως η ογκολογία καθώς και η εξέλιξη της μοριακής βιολογίας και της γενετικής αποτελούν τις κυριότερες αιτίες της διαφαινόμενης ελάττωσης της θνητότητας από τις κακοήθεις παθήσεις.
Αναμφίβολα, η αλματώδης ανάπτυξη της τεχνολογίας βελτιώνει διαρκώς την ασφάλεια των χειρουργικών επεμβάσεων, με την υψηλή ευκρίνεια της εικόνας στη λαπαροσκοπική χειρουργική, δηλαδή τη χειρουργική επέμβαση που πραγματοποιείται με τη χρήση των οπτικών ινών και της τεχνολογίας του βίντεο (επισκόπηση των ενδοκοιλιακών οργάνων διαμέσου μιας μικρής τομής μήκους λίγων χιλιοστών, όπου εισάγεται το ειδικό οπτικό εργαλείο, το λαπαροσκόπιο), την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση της αιμορραγίας και τη στεγανότητα των αναστομώσεων (αναστόμωση: τεχνητό πέρασμα που επιτρέπει στο υγρό να μετακινηθεί από το ένα μέρος του σώματός σας σε ένα άλλο) στη χειρουργική.
Οι εξελίξεις, λοιπόν, της λαπαροσκοπικής χειρουργικής και των λοιπών ελάχιστα επεμβατικών τεχνικών διαμέσου του Διαδικτύου δίνουν τη δυνατότητα υποστήριξης και εκπαίδευσης μονάδων με μικρότερη εμπειρία από εξειδικευμένα κέντρα. Επίσης, ήδη σε πολλές χώρες αναπτύσσεται η λειτουργία της τηλεϊατρικής, δηλαδή η παροχή ιατρικών οδηγιών από έμπειρες ιατρικές ομάδες στους γιατρούς των άγονων και δυσπρόσιτων περιοχών σε επείγουσες περιπτώσεις.
Την ίδια στιγμή αναπτύσσεται η διασύνδεση της μοριακής βιολογίας με την ιατρική. Εκπονείται και οργανώνεται μεγάλος αριθμός μελετών διεθνώς, οι οποίες αφορούν την έρευνα των γονιδίων που ευθύνονται για την καρκινογένεση. Πρόκειται για μια σημαντική εξέλιξη, διότι οι γονιδιακές μελέτες αφορούν την πρόγνωση, την έγκαιρη διάγνωση αλλά και τη θεραπεία του καρκίνου. Ταυτόχρονα, ενισχύεται η μεταφραστική έρευνα για τον καρκίνο, δηλαδή η συσχέτιση του αποτελέσματος του ερευνητικού εργαστηρίου με την κλινική πράξη και το είδος της χημειοθεραπευτικής αγωγής. Επιπρόσθετα, αναλύονται και αξιοποιούνται οι δείκτες πρόβλεψης της ανταπόκρισης στις εξατομικευμένες θεραπείες. Τέλος, στην πολύπλευρη αντιμετώπιση του καρκίνου έρχονται να συμβάλουν καταλυτικά και οι εξελίξεις στην ανοσολογία σε κλινικό και θεραπευτικό επίπεδο.
Η πρόληψη, η έγκαιρη απεικονιστική και εργαστηριακή διάγνωση, η βελτίωση της τεχνολογίας και των νέων τεχνικών στη χειρουργική, η εισαγωγή καινοτόμων φαρμάκων σε τομείς όπως η ογκολογία καθώς και η εξέλιξη της μοριακής βιολογίας και της γενετικής αποτελούν τις κυριότερες αιτίες της διαφαινόμενης ελάττωσης της θνητότητας από τις κακοήθεις παθήσεις.
Θεοδόσης Π. Τάσιος
Η Ιστορία είναι γεμάτη ανατροπές
Ας προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε πρώτα τα ερωτήματα «τι να περιμένουμε και πού οδεύουμε ως χώρα το 2019». Το πρώτο ερώτημα είναι ρητώς μελλοντολογικό, γι' αυτό και καταδικασμένο από χέρι σε ελάχιστης αξιοπιστίας απαντήσεις. Εκτός από τις βεβαιότητες της καφετζούς, την πρόγνωση του μέλλοντος μπορεί κανείς να την αποπειραθεί με δύο μεθόδους. Η μία είναι διά προεκτάσεως των σύγχρονων τάσεων και η άλλη είναι διά στοχοθεσίας. Η προέκταση των σύγχρονων τάσεων δίνει την ψευδαίσθηση ότι στηρίζεται τάχα σε μια πραγματικότητα, αλλά η Ιστορία είναι γεμάτη ανατροπές. Το πιθανότερο είναι πως μας περιμένει μία από τα ίδια («ομαλή» εξέλιξη της πορείας δηλαδή), με άλλα λόγια να μην έχουμε πάρει χαμπάρι τι εγκλήματα κάναμε κατά της επόμενης γενιάς, με την εμμονή της προηγούμενης (γενιάς) να διπλασιάζει σχεδόν τις απολαβές της όταν η Εθνική Οικονομία έδειχνε σημάδια κάμψης. Ας είναι καλά το τερατούργημα του δημόσιου χρέους, όπως το βάφτιζα σε άρθρο μου στις 25.3.1990.
Το πιθανότερο είναι πως μας περιμένει μία από τα ίδια («ομαλή» εξέλιξη της πορείας δηλαδή), με άλλα λόγια να μην έχουμε πάρει χαμπάρι τι εγκλήματα κάναμε κατά της επόμενης γενιάς, με την εμμονή της προηγούμενης (γενιάς) να διπλασιάζει σχεδόν τις απολαβές της όταν η Εθνική Οικονομία έδειχνε σημάδια κάμψης.
Τώρα, στα του 2019: και θα χρωστάμε, και δεν θα παράγουμε, και δεν θα μας δανείζουν, και θα βρομορημάζουμε την ελπίδα του λαού, που είναι το πανεπιστήμιο, και θα απαιτούμε ο ένας απ' τον άλλον «αυξήσεις». Γιατί; Διότι πλήθος πολιτικών (πάγχρωμων), δημοσιολόγων (ευκαιριολόγων) και επαναστατών (θαυμασιολόγων) μάς εμπόδισε να κατανοήσουμε τη διάγνωση – άρα μας βγαίνει τώρα λάθος «θεραπεία». Ενώ οι χαζοβιόληδες οι Ιρλανδοί, οι Ισπανοί, οι Πορτογάλοι και οι Κύπριοι γλίτωσαν και πάνε μπροστά – κι εμείς τους βγάζουμε τη γλώσσα από πίσω.
Γι' αυτό σας λέω, δεν συμφέρει η πρόγνωση διά προεκτάσεως. Όλες οι δημοσκοπήσεις των χαρακτηριστικών μας επιβεβαιώνουν τους υψηλούς δείκτες της αντικοινωνικότητάς μας. Άρα, τι να περιμένεις;
Η δεύτερη μέθοδος για πρόγνωση του μέλλοντος, όμως, μέσω στοχοθεσίας, μοιάζει να δίνει ουσιαστικότερο νόημα στο ερώτημα «πού οδεύουμε ως χώρα». Δεν λέω ότι έχει μεγαλύτερη πιθανότητα να συμβεί· λέω ότι δίνει μεγαλύτερο νόημα εάν συμβεί. Διότι ίσως μας φύγει σιγά-σιγά η τσίμπλα, ίσως να ντραπούμε που δεν θέλουμε να γίνουμε παραγωγικότεροι για να φάει ψωμί ο λαός μας, χωρίς να παρακαλάμε (πάλι;) για δανεικά. Ίσως να ντραπούμε που καμαρώνουμε να είμαστε, λέει, «διαφορετικοί» κι ίσως να θυμώσουμε που μας λένε οι Τούρκοι διακονιάρηδες.
Και δεν περιμένετε, βέβαια, από μένα τον έσχατο να γράψω εδώ μια πιο συγκεκριμένη ρετσέτα σωτηρίας. Αρκεί να κάνουμε σε γενικές γραμμές ό,τι έκαναν και οι άλλοι, δηλαδή να δείξουμε λίγη παραπάνω συναίνεση (το κυριότερο χαρακτηριστικό της Δημοκρατίας), αντί για τις ατελείωτες συγκρούσεις της πολιτικής ημιμάθειας, λίγο μεγαλύτερη μέριμνα για την επόμενη γενιά, αντί για το εγώ-εδώ-και-τώρα, λίγο καθαρότερη αντίληψη της λειτουργίας της Οικονομίας (κάποιοι πρέπει να παράγουν αντί να φλυαρούν), άρα «όξω τα κόμματα απ' όλα τα σχολεία» –την πολιτική μόρφωσή της να την αποκτήσει η νεολαία στους κομματικούς χώρους–, όχι στις βρυσομάνες της αυριανής ευημερίας του λαού μας.
Έχω επίγνωση πώς τούτοι οι στόχοι δεν είναι στις προτεραιότητες της πλειονότητας του λαού μας ούτε της πλειονότητας των κατ' επάγγελμα πολιτικών μας. Άρα, εύλογο είναι να συμπεράνετε πως η πρόβλεψή μου είναι μάλλον «σκούρα». Ναι. Εκτός αν οι συζητήσεις γύρω απ' όλες τις απόψεις που διατυπώθηκαν στο τεύχος της εβδομαδιαίας LiFO γίνουν τόσο πλατιές και τόσο παραγωγικές, ώστε να μετουσιωθούν κάπως και σε πολιτικό αποτέλεσμα. Πού ξέρεις καμιά φορά;
Ο Θεοδόσης Π. Τάσιος είναι ακαδημαϊκός - ομότιμος καθηγητής του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου.
σχόλια