Ένα καινοτόμο πιλοτικό έργο στη Χίο έχει στόχο την άμεση πρόληψη των δασικών πυρκαγιών στην πράξη

ADVERTORIAL

Μέσα στην τελευταία χρονιά, η χώρα μας κλήθηκε να αντιμετωπίσει όχι μόνο τις δύσκολες συνθήκες της πανδημίας, αλλά και μια περιβαλλοντική καταστροφή που άφησε το στίγμα της για τα επόμενα χρόνια.

Οι πυρκαγιές που έπληξαν τη χώρα μας το φετινό καλοκαίρι, είχαν τεράστιο περιβαλλοντικό αλλά και προσωπικό κόστος σε πολλές περιοχές της Ελλάδας και τους κατοίκους τους. Τώρα, στον απολογισμό της καταστροφής αυτής, καλούμαστε να συμβάλλουμε όλοι στο να μην ξανασυμβεί.

Αυτό στοχεύει να καταφέρει το νέο πιλοτικό έργο του WWF Ελλάς και το Ινστιτούτο Δασικών Μεσογειακών Οικοσυστημάτων με την υποστήριξη της Procter & Gamble, αλλά και τη συνεργασία των αρμόδιων αρχών, καθώς και της κοινωνίας των πολιτών και επιστημόνων. Το συγκεκριμένο έργο πρόκειται να πραγματοποιηθεί στη Χίο και έχει στόχο τη διαχείριση της δασικής καύσιμης ύλης, όπως και την αύξηση της ανθεκτικότητας των δασικών οικοσυστημάτων απέναντι στις πυρκαγιές και τις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης.

Φωτο: Δημήτρης Ψαλτάκης

Οι πρόσφατες πυρκαγιές έδειξαν ότι η αντιμετώπιση τους είναι δύσκολη, συχνά   αδύνατη, αν δεν έχουν ληφθεί εγκαίρως μέτρα πρόληψης που θα μειώσουν αισθητά την ένταση των δασικών πυρκαγιών και θα συμβάλλουν στο έργο της καταστολής όταν αυτό απαιτηθεί να τεθεί σε εφαρμογή. 

Έτσι, το νέο έργο πρόληψης, που θα υλοποιηθεί πιλοτικά το επόμενο διάστημα από το WWF Ελλάς, το Ινστιτούτο Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων (ΙΜΔΟ), τη Διεύθυνση Δασών Χίου της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Αιγαίου και την ομάδα εθελοντικής δράσης Χίου «Όμικρον», και με την υποστήριξη της εταιρείας Procter & Gamble, στοχεύει στη δημιουργία των επιστημονικών προδιαγραφών χρήσης και τη θεσμοθέτηση της προδιαγεγραμμένης καύσης ως αποτελεσματικό εργαλείο διαχείρισης της καύσιμης ύλης.  Πρόκειται για μία ιδέα που θέτει στο επίκεντρο της δράσης της την πρόληψη και ξεκίνησε να σχεδιάζεται το 2020 από το WWF Ελλάς και το ΙΜΔΟ, ως μια προσπάθεια να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικότερα οι ολοένα και δριμύτερες δασικές πυρκαγιές των τελευταίων ετών.

Τι ακριβώς, όμως, είναι η προδιαγεγραμμένη καύση;

Σύμφωνα με το WWF Ελλάς, προδιαγεγραμμένη καύση (ή προδιαγεγραμμένο πυρ) είναι η ελεγχόμενη καύση αγροτικής ή δασικής βλάστησης, από ομάδα ειδικών ή εκπαιδευμένων ομάδων κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες και σε καθορισμένη περιοχή.

Η προδιαγεγραμμένη καύση, που εφαρμόζεται ευρέως και με επιτυχία εδώ και δεκαετίες στην Αυστραλία, τις Η.Π.Α, τη Γαλλία, την Πορτογαλία και την Ισπανία, είναι ένα αποδεκτό από οικολογικής και οικονομικής άποψης εργαλείο που μπορεί να παρέχει άμεσα οφέλη στη τοπική κοινωνία, καθώς οδηγεί στην ελεγχόμενη μείωση και την αποτελεσματική διαχείριση της καύσιμης ύλης. Η διαχείριση της καύσιμης ύλης αποτελεί ένα από τα κυριότερα εργαλεία μείωσης της έντασης των δασικών πυρκαγιών, εφόσον γίνει οργανωμένα και με συγκεκριμένες προδιαγραφές. 

Μέχρι σήμερα, η προδιαγεγραμμένη καύση δεν αξιοποιείται με θεσμοθετημένο τρόπο και ευρέως στην Ελλάδα, παρόλο που αν εφαρμοστεί ακολουθώντας συγκεκριμένους κανόνες, μπορεί να πετύχει σημαντικούς στόχους πρόληψης (π.χ. μείωση της δασικής καύσιμης ύλης, συντήρηση αντιπυρικών ή στεγασμένων ζωνών). Όπως αναφέρει το WWF Ελλάς, οι λόγοι που δεν εφαρμόζεται στη χώρα μας είναι πολλοί: Ο φόβος της μετατροπής μιας προδιαγεγραμμένης καύσης σε ανεξέλεγκτη πυρκαγιά, ο καπνός και η αρνητική του επίδραση στον πληθυσμό, η έλλειψη γνώσεων και άλλες κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες, είναι μερικά από αυτά. Επίσης, η εκτεταμένη χρήση της από επαγγελματίες του πρωτογενούς τομέα, όπως κτηνοτρόφους και αγρότες, εγκαταλείφθηκε σταδιακά ως αποτέλεσμα της έλλειψης σαφούς νομικού πλαισίου και διακριτών διαχειριστικών στόχων.

Σύμφωνα με το WWF Ελλάς, η φωτιά, υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις, αποτελεί μέρος της φυσικής διεργασίας των δασικών οικοσυστημάτων και συμβάλλει στην αναγέννηση τους. Έχει υπάρξει για αιώνες, εργαλείο του ανθρώπου για τη διαχείριση της καύσιμης ύλης. Γι’ αυτό και η εφαρμογή προδιαγεγραμμένων καύσεων χαμηλής έντασης βασισμένη αποκλειστικά σε επιστημονικά και χωρικά δεδομένα, έχει τη δυνατότητα να διαμορφώσει το δασικό περιβάλλον και να ελαχιστοποιήσει την πιθανότητα της σοβαρής υποβάθμισής του, αφού ουσιαστικά μειώνει την πιθανότητα εμφάνισης δασικής πυρκαγιάς μεγάλης έντασης. Με αυτό τον τρόπο, η προδιαγεγραμμένη καύση μειώνει σημαντικά το ρίσκο για τις ανθρώπινες κοινωνίες και παράλληλα εξασφαλίζει τη διατήρηση του δασικού οικοσυστήματος και τη δυνατότητά του να παρέχει μια σειρά από οικοσυστημικές υπηρεσίες, όπως είναι η αντιπλημμυρική προστασία, η προστασία από τη διάβρωση, αλλά και η προστασία της βιοποικιλότητας.

Φωτο: Παναγιώτης Τσολάκης

Πολλοί συγχέουν την προδιαγεγραμμένη καύση με το αντιπύρ και την κατάκαυση. Ωστόσο, δεν είναι το ίδιο. Σύμφωνα με το WWF Ελλάς, το αντιπύρ και η κατάκαυση είναι δύο μέθοδοι έμμεσης προσβολής δασικών πυρκαγιών που εφαρμόζονται κατά τη δασοπυρόσβεση, δηλαδή όταν μια δασική πυρκαγιά έχει ήδη εκδηλωθεί. H προδιαγεγραμμένη καύση εφαρμόζεται για τη διαχείριση της βλάστησης και την πρόληψη των δασικών πυρκαγιών. Για παράδειγμα, χρησιμοποιείται σε συνδυασμό με μηχανικές μεθόδους, κατά τη δημιουργία και τη συντήρηση αντιπυρικών ή στεγασμένων ζωνών. Προστατεύει τους ανθρώπους, το φυσικό περιβάλλον, τους οικισμούς, τα χωριά, τις υποδομές και τα δίκτυα, καθώς μειώνει σημαντικά την πιθανότητα εμφάνισης δασικών πυρκαγιών με ακραία συμπεριφορά και μεγάλη ένταση. Στις περιοχές που εφαρμόζεται συστηματικά, η δασοπυρόσβεση είναι πιο αποτελεσματική και πιο ασφαλής.

Σε ό,τι αφορά στο νέο πιλοτικό έργο στη Χίο, η επιλογή του νησιού δεν είναι τυχαία. Η ποικιλία μεσογειακών δασικών οικοσυστημάτων που φιλοξενεί το νησί, θα επιτρέψουν την εύκολη επέκταση του προγράμματος σε αντίστοιχα οικοσυστήματα στην υπόλοιπη χώρα. Επιπλέον, η μακροχρόνια και ευρεία συνεργασία σε προγράμματα πρόληψης των προηγούμενων ετών, μεταξύ των αρμόδιων φορέων, του WWF Ελλάς, του ΙΜΔΟ, των εθελοντικών ομάδων και της τοπικής κοινωνίας στην περιοχή, αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο για την επιτυχία του έργου.

O Δημήτρης Καραβέλλας Γενικός Διευθυντής του WWF Ελλάς, αναφερόμενος στο έργο, τονίζει: «Το όραμά μας είναι, μέσα από την εφαρμογή καινοτόμων εργαλείων όπως η προδιαγεγραμμένη καύση, να ενισχύσουμε την ανθεκτικότητα των δασικών οικοσυστημάτων απέναντι στη κλιματική αλλαγή με την ενεργή εμπλοκή της τοπικής κοινωνίας και σε συμμαχία με τους τοπικούς αρμόδιους φορείς». Παράλληλα, η Δέσποινα Πάσσαρη, Senior Director South East and Central Europe της P&G, αναφέρει χαρακτηριστικά: «Είναι πλέον κατανοητό ότι η αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης απαιτεί τολμηρούς στόχους, καινοτόμες, επιστημονικά τεκμηριωμένες δράσεις και ευρύτερες συνεργασίες. Το πιλοτικό πρόγραμμα του WWF για την προστασία των δασών μας, αξιοποιεί με τον καλύτερο τρόπο αυτό το τρίπτυχο και είναι ιδιαίτερη χαρά για όλους εμάς στην P&G να στηρίζουμε αυτή την προσπάθεια συμβάλλοντας στην προστασία του πλανήτη μας που άλλωστε αποτελεί το "κοινό μας Σπίτι"».

Η προδιαγεγραμμένη καύση θα υλοποιηθεί αποκλειστικά σε δημόσιες ή δημοτικές δασικές εκτάσεις και δάση της Χίου, που θα επιλεγούν με συγκεκριμένα επιστημονικά κριτήρια και σε συνεννόηση με τις αρμόδιες αρχές. Θα εφαρμοστεί εκτός αντιπυρικής περιόδου και θα υπάρξουν αυστηρά μέτρα και πρωτόκολλα ασφαλείας κατά την εφαρμογή της (π.χ. παρουσία πυροσβεστικού οχήματος, επιλογή κατάλληλων καιρικών συνθηκών, αποψίλωση βλάστησης σε επιλεγμένες επιφάνειες, τήρηση συγκεκριμένου πρωτοκόλλου ενεργειών, εκπαίδευση εμπλεκομένων, κατάλληλα μέσα ατομικής προστασίας). Παράλληλα, τον Οκτώβριο 2021 οι πολίτες της Χίου θα έχουν την ευκαιρία να γνωρίσουν την ομάδα εργασίας και να ενημερωθούν για τις προοπτικές και τα οφέλη του προγράμματος, μέσω ανοικτής εκδήλωσης ενημέρωσης.

Συμπαραστάτες του έργου είναι η  Γενική Διεύθυνση Δασών και Δασικού Περιβάλλοντος του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας και οι Διοικήσεις Πυροσβεστικών Υπηρεσιών Βορείου Αιγαίου και Χίου που έχουν χορηγήσει τις απαραίτητες άδειες και εγκρίσεις για την υλοποίηση, ενώ πολύτιμοι σύμμαχοι είναι Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου, η Περιφερειακή Ενότητα Χίου, ο Δήμος Χίου και η Ένωση Μαστιχοπαραγωγών Χίου.

Η στιγμή να δράσουμε κατά της κλιματικής αλλαγής και να θωρακίσουμε πραγματικά τα δάση και τις ζωές μας από τις πυρκαγιές, είναι τώρα. Το WWF Ελλάς και το ΙΜΔΟ, με την υποστήριξη της Procter & Gamble, κάνει ένα μεγάλο βήμα προς αυτή την κατεύθυνση και δίνει το έναυσμα για επένδυση στην πρόληψη και την καινοτομία, με στόχο τη διάσωση του περιβάλλοντος που αποκαλούμε «σπίτι».