HOPEgenesis: Αντιστρέφει την υπογεννητικότητα στηρίζοντας γυναίκες σε ακριτικές περιοχές

Επτά χιλιόμετρα βορειοδυτικά από την πόλη των Ιωαννίνων, στην περιοχή της Ζίτσας, η ζωή κυλάει αργά μέσα στον φρέσκο αέρα του βουνού και την ομορφιά του φυσικού τοπίου.

Τα ποτάμια, οι αμπελώνες, τα αξιοθέατα και τα τοπικά εδέσματα δεν λείπουν από τα χωριά της Ηπείρου -αυτό που λείπει είναι νέοι άνθρωποι που να θέλουν να μείνουν στην περιοχή και να κάνουν οικογένεια. 

Η Ήπειρος είναι άλλωστε μία από τις περιφέρειες της Ελλάδας με το εντονότερο δημογραφικό πρόβλημα, το οποίο εκδηλώνεται σε δύο επίπεδα: τον μικρό αριθμό γεννήσεων και τη γήρανση του πληθυσμού. 

«Εκτός από τη Δημοτική Ενότητα Πασσαρώνος που είναι πιο κοντά στα Γιάννενα και μένει αρκετός νέος κόσμος, οι υπόλοιπες ενότητες αποτελούνται από ηλικιωμένους, γιατί δεν υπάρχουν δουλειές, δεν έχουμε θέσεις εργασίας. Δεν υπάρχει ένας νέος άνθρωπος (και όταν λέω νέος εννοώ 50άρης όχι 20άρης) να ανοίξει ένα καφενείο να κάθονται οι ηλικιωμένοι. Εδώ στο Δημαρχείο γίνονται πολιτικοί γάμοι ανάμεσα σε νέα ζευγάρια, τα οποία όμως διστάζουν να κάνουν παιδιά γιατί είναι πάρα πολλά τα έξοδα. Ή υπάρχουν ζευγάρια που κάνουν παιδί χωρίς δικό τους, προσωπικό γιατρό -απλώς πάνε στα εφημερεύοντα και γεννούν με όποιον είναι διαθέσιμος», εξηγεί η Αντιδήμαρχος Ζίτσας Χριστίνα Παπαδημητρίου. 

Το οικονομικό ζήτημα είναι μόνο μία από τις αιτίες της υπογεννητικότητας στην περιοχή, με την έλλειψη υποδομών να συμπληρώνει το κάδρο. «Σκεφτείτε ότι έχουμε χωριό που απέχει από το νοσοκομείο 60 χιλιόμετρα. Δεν αποφασίζει εύκολα ένα ζευγάρι να κάνει παιδί όταν δεν έχει εύκολη και γρήγορη πρόσβαση σε ιατρική φροντίδα», συμπληρώνει.

Η Ήπειρος είναι άλλωστε μία από τις περιφέρειες της Ελλάδας με το εντονότερο δημογραφικό πρόβλημα.

Η δημιουργία της HOPEgenesis

Αφήνουμε για μια στιγμή τους κατοίκους της Ηπείρου και γυρίζουμε 10 χρόνια πίσω. Το 2015, ο μαιευτήρας -γυναικολόγος Στέφανος Χανδακάς ταξίδευε με την Ομάδα Αιγαίου, προσφέροντας ιατρικές εξετάσεις και έργα υποδομής σε ακριτικά νησιά.

«Παρατήρησα το 2014 μια μεγάλη μείωση στις εγκυμονούσες και στις γυναίκες που ήθελαν να κυοφορήσουν παιδιά στα ακριτικά νησιά. Επιστρέφοντας στην Αθήνα κοίταξα τα στοιχεία της ΕΛ.ΣΤΑΤ και διαπίστωσα ότι τα νούμερα ήταν αποκαρδιωτικά -ήταν μία από τις πρώτες χρονιές στην Ελλάδα που είχαμε αρνητικό ισοζύγιο γεννήσεων -θανάτων μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιo πόλεμο. Συζητώντας με τις γυναίκες στα νησιά, ανακάλυψα ότι φοβούνταν να κάνουν παιδί για διάφορους λόγους: η μαία που είχαν έφυγε, δεν πήγαινε πια το ελικόπτερο του ΕKAB. Ήταν ένας συνδυασμός της οικονομικής κρίσης που ήταν τότε στο peak της και της έλλειψης ιατρικών υποδομών σε αυτές τις περιοχές», λέει.

Τότε προέκυψε η ιδέα για τη δημιουργία ενός οργανισμού που θα ερευνούσε αφενός εκτεταμένα το δημογραφικό ζήτημα αλλά και θα «υιοθετούσε» ακριτικές περιοχές της Ελλάδας με μεγάλο αρνητικό ισοζύγιο γεννήσεων και  δυσκολία πρόσβασης σε δομές υγείας, χρηματοδοτώντας όλα τα έξοδα μιας εγκυμοσύνης ή εξωσωματικής γονιμοποίησης των γυναικών εκεί.

Μέχρι σήμερα, χάρη στο πρόγραμμα έχουν γεννηθεί 724 μωρά και έχουν επωφεληθεί 850 οικογένειες.

Έτσι, δημιουργήθηκε η HOPEgenesis.

Υιοθετώντας αρχικά 10 νησιά, το πρόγραμμα γνώρισε αμέσως μεγάλη επιτυχία και σήμερα χρηματοδοτείται κατά 99% από ελληνικές εταιρείες μέσω προγραμμάτων εταιρικής κοινωνικής ευθύνης και από τα μεγάλα ελληνικά ιδρύματα. 

Οι αριθμοί μιλούν από μόνοι τους: Σήμερα η HOPEgenesis δραστηριοποιείται σε περισσότερες από 500 απομακρυσμένες περιοχές (ακριτικά νησιά και δυσπρόσιτα χωριά), συνεργάζεται με 24 ιατρικά κέντρα σε Αθήνα και επαρχία και έχει μια ομάδα που αποτελείται από 70 γιατρούς, μαίες και άλλους επαγγελματίες υγείας. 

Μέχρι σήμερα, χάρη στο πρόγραμμα έχουν γεννηθεί 800 μωρά και έχουν επωφεληθεί 850 οικογένειες σε περιοχές που για τρία έως πέντε χρόνια είχαν ελάχιστο ή μηδενικό αριθμό γεννήσεων, είτε μεγάλο αρνητικό ισοζύγιο γεννήσεων-θανάτων. «Έχει γίνει ένας μεγάλος οργανισμός από ανθρώπους με τους οποίους έχουμε το ίδιο DNA, σκεφτόμαστε με τον ίδιο τρόπο και το να προσφέρουμε μας αρέσει, μας γεμίζει και το κάνουμε με πολλή αγάπη», συμπληρώνει ο κ. Χανδακάς. 

Στη σκιά του δημογραφικού

Παρά το ακούραστο έργο της HOPEgenesis, η ομάδα της γνωρίζει καλά ότι είναι μάλλον αδύνατο να ανατρέψει το δημογραφικό αδιέξοδο στο οποίο οδεύει η χώρα. Ενδεικτικά, στατιστικές έρευνες του ΟΗΕ δείχνουν ότι ο πληθυσμός της Ελλάδας θα μειωθεί από τα 10.000.000 σε 8.500.000 έως το 2050 και από τα 8.500.000 κατοίκων το 2050, το 36% θα είναι άνω των 65 ετών. 

Σύμφωνα με την απογραφή της ΕΛ.ΣΤΑΤ. έχουμε 1 γέννηση ανά 2 θανάτους, ενώ το 2050 υπολογίζεται ότι θα εργάζεται 1 και θα συνταξιοδοτούνται 3. Και, επικυρώνοντας τη σημασία της δράσης της HOPEgenesis, πρόσφατη έρευνα της Metron Analysis για την Υπογεννητικότητα έδειξε ότι οι δύο κορυφαίες αιτίες για τη μη απόκτηση παιδιού από τα νέα ζευγάρια είναι η οικονομική κατάσταση και οι ανεπαρκείς παροχές από το κράτος. 

Σύμφωνα με την απογραφή της ΕΛ.ΣΤΑΤ. έχουμε 1 γέννηση ανά 2 θανάτους, ενώ το 2050 υπολογίζεται ότι θα εργάζεται 1 και θα συνταξιοδοτούνται 3

Γι’ αυτό, ένας από τους πυλώνες δράσης της HOPEgenesis είναι οι μελέτες σε συνεργασία με ελληνικά πανεπιστήμια και το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών αλλά και η διοργάνωση συνεδρίων και οδοιπορικών σε όλη τη χώρα, προκειμένου να αποκτήσει μια πλήρη εικόνα του δημογραφικού και των αιτιών του αλλά και να του εξασφαλίσει την προβολή που του αξίζει σαν σημαντικό θέμα της επικαιρότητας. 

Η καινοτομία της εξ΄αποστάσεως ιατρικής παρακολούθησης 

Εκτός από την κάλυψη των εξόδων του τοκετού, μεταφοράς και διαμονής των εγκύων σε συνεργαζόμενα νοσοκομεία και ιατρικά κέντρα, η HOPEgenesis προσφέρει και δωρεάν υπηρεσίες θεραπείας για την υπογονιμότητα (IVF). Παράλληλα, ωστόσο, εξασφαλίζει και μια σημαντική και καινοτόμα υπηρεσία -τη δυνατότητα εξ΄αποστάσεως παρακολούθησης της κύησης μέσω Bluetooh. 

Εκτός από την κάλυψη των εξόδων του τοκετού, μεταφοράς και διαμονής των εγκύων, η HOPEgenesis προσφέρει και δωρεάν υπηρεσίες θεραπείας για την υπογονιμότητα (IVF).

«Χρειαζόταν να μπορούμε να παρακολουθούμε τις εγκύους κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Έτσι συνεργαστήκαμε με ένα ελληνικό startup το 2020 και δημιουργήσαμε ένα πρόγραμμα εξ΄αποστάσεως παρακολούθησης εγκυμοσύνης. Αυτές οι συσκευές λέγονται καρδιοτοκογράφοι. Δίνουμε σε μια γυναίκα που ζει στα Ψαρρά ή στους Φούρνους ένα μηχάνημα που το βάζει στην κοιλιά της και ένα μικρό τάμπλετ και έχουμε τη δυνατότητα όποτε αυτή η γυναίκα δεν αισθάνεται το μωρό της, για παράδειγμα, το οποίο προκαλεί ανασφάλεια σε μια εγκυμονούσα, να το ελέγξουμε άμεσα -μπορώ εγώ να το ακούσω στο κινητό μου, μέσω της εφαρμογής. Αυτό το μηχάνημα ήταν πραγματική επανάσταση γιατί έδωσε και σε εμάς τη δυνατότητα παρακολούθησης εξ’ αποστάσεως και κυρίως την ψυχολογική ηρεμία των γυναικών αυτών που ήταν σε ένα απομακρυσμένο νησί και δεν άκουγαν το μωρό τους», εξηγεί ο κ. Χανδακάς. 

Μια «Ελπίδα ζωής» στα χωριά της Ηπείρου

Πίσω στην Ήπειρο, το ζήτημα της υπογεννητικότητας είχε απασχολήσει και το φυσικό μεταλλικό νερό Βίκος. Το 2021, η εταιρεία συνεργάστηκε με τη HOPEgenesis για να εξετάσουν μαζί την κατάσταση της υπογεννητικότητας στην ευρύτερη περιοχή των Ιωαννίνων και στα Ζαγοροχώρια. Όταν στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ για τις 46 τοπικές κοινότητες των Ζαγοροχωρίων έδειξαν ότι από 38 μωρά που θα έπρεπε να γεννιούνται τον χρόνο, γεννιούνταν μόνο 5, το φυσικό μεταλλικό νερό Βίκος και HOPEgenesis δημιούργησαν το πρόγραμμα «Ελπίδα Ζωής», με στόχο να βοηθήσουν την αύξηση των γεννήσεων και να δώσουν ξανά ζωή σε αυτές τις απομακρυσμένες κοινότητες.

«Η “Ελπίδα Ζωής” έχει ήδη αφήσει το αποτύπωμά της στα πρόσωπα 3 μωρών, και η υποδοχή του ερχομού τους ήταν γεμάτη συγκίνηση. Ήταν η απόδειξη ότι το έργο μας έχει αντίκτυπο και ότι κάτι σημαντικό συμβαίνει. Φέτος εγκαινιάζουμε τον τέταρτο χρόνο του προγράμματος και ο στόχος μας είναι να μεγαλώσει το μήνυμα ακόμα περισσότερο. Θέλουμε να ενημερωθούν περισσότερα ζευγάρια και να ενταχθούν στο πρόγραμμα. Η ενημέρωση είναι καθοριστική και πρέπει να σπάσει το ταμπού που συχνά περιβάλλει την τεκνοποίηση. Είναι σημαντικό οι γυναίκες να μιλούν, να ενημερώνονται και να βρίσκουν την υποστήριξη που χρειάζονται για να κάνουν το όνειρό τους πραγματικότητα. Εμείς είμαστε εδώ για τους βοηθήσουμε, να τους στηρίξουμε να δημιουργήσουν οικογένεια και να ανατρέψουν τα εμπόδια που αντιμετωπίζουν», εξηγεί η Ειρήνη Κωσταντοπούλου, Corporate & Marketing Tech Manager στην Ηπειρωτική Βιομηχανία Εμφιαλώσεων.  

Οι περιοχές του προγράμματος σήμερα περιλαμβάνουν τον Δήμο Ζαγορίου, τον Δήμο Πωγωνίου και τον Δήμο Ζίτσας. Η πιο πρόσφατη προσθήκη είναι ο Δήμος Ζίτσας και η Δημοτική Ενότητα Πασσαρώνος, στην οποία κατοικούν αρκετοί νέοι σε αναπαραγωγική ηλικία. 

Παιδικοί σταθμοί -ένα νέο πεδίο δράσης

Η επιτυχία της δράσης της HOPEgenesis δημιούργησε ένα νέο «πρόβλημα» που ζητούσε λύση. Σε κάποιες περιοχές γεννήθηκαν πολλά παιδιά αλλά δεν υπήρχαν παιδικοί σταθμοί και χώροι φύλαξης για αυτά. «Υιοθετήσαμε την Πάτμο που κατέληξε από 22 γεννήσεις το 2017 να έχει 80 το 2025. Τον Αύγουστο του ’19 βρέθηκα στην Πάτμο για διακοπές και μία από τις γυναίκες του προγράμματος δούλευε στο σούπερμάρκετ έχοντας δίπλα της το καροτσάκι με το μωρό, γιατί δεν είχε πού να το αφήσει. Έτσι ξεκίνησε η δεύτερη φάση του προγράμματος της Hopegenesis που ήταν η δημιουργία παιδικών σταθμών. Ξεκίνησε το 2019 με χρηματοδότηση από τη Eurolife και ο στόχος είναι να χτιστούν 12 παιδικοί σταθμοί στα ακριτικά μας νησιά -έχουμε ήδη παραδώσει τους πέντε. Εκτός από αυτούς έχουμε κάνει και άλλα έργα υποδομής -γήπεδα ποδοσφαίρου, πολυχώρους αθλητισμού, παιδικές χαρές, προγράμματα δεξιοτήτων μέσω ζουμ, ειδικών γνώσεων, τέχνης, ξένων γλωσσών», λέει ο Στέφανος Χανδακάς. 

«Η επιθυμία μας είναι να ζωντανέψει ξανά ο τόπος μας και να δει αυτή την προσπάθεια η πολιτεία, ώστε να βοηθήσει να επεκταθεί ακόμη περισσότερo», λέει η Αντιδήμαρχος Ζίτσας Χριστίνα Παπαδημητρίου. 

Μάλιστα, το ενδεχόμενο δημιουργίας παιδικού σταθμού έχει ήδη «πέσει στο τραπέζι» και στον Δήμο Ζίτσας. «Έχουμε ήδη συζητήσει με την Hopegenesis για την πιθανή δημιουργία ενός παιδικού σταθμού, αν γυρίσουν δύο τρία ζευγάρια και κάνουν 5-6 παιδιά. Κάνουμε μεγάλη καμπάνια για να ενημερώσουμε τους κατοίκους ότι διαμορφώνονται οι συνθήκες έτσι ώστε να μπορούν να γυρίσουν στο χωριό τους, αν το θέλουν. Εγώ ενημερώνω τις γυναίκες προσωπικά για τα οφέλη του προγράμματος και ήδη με ρωτούν για συμπληρωματικές εξετάσεις και υπηρεσίες που προσφέρει η HOPEgenesis. Με την ένταξη της Δημοτικής Ενότητας Πασσαρώνος, πιστεύουμε ότι φέτος θα έχουμε ακόμα περισσότερες γεννήσεις και όσοι έχουν ήδη παιδί θα πάρουν την απόφαση να κάνουν δεύτερο και τρίτο. Η επιθυμία μας είναι να ζωντανέψει ξανά ο τόπος μας και να δει αυτή την προσπάθεια η πολιτεία, ώστε να βοηθήσει να επεκταθεί ακόμη περισσότερo», λέει η Αντιδήμαρχος Ζίτσας Χριστίνα Παπαδημητρίου. 

Όσον αφορά τα σχέδια της HOPEgenesis για το μέλλον, γίνεται σαφές ότι στοχεύει να υποστηρίξει τις οικογένειες και τα παιδιά του προγράμματος ακόμη και στην ενηλικίωσή τους. «Καθώς τα παιδιά της Hope μεγαλώνουν -τα πρώτα είναι ήδη 10 χρονών -σχεδιάζουμε ένα πρόγραμμα χρηματοδότησης των σπουδών αυτών των παιδιών όταν μπουν στα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα. Έτσι, εκτός από το δημογραφικό και την υπογεννητικότητα θα έχουμε επεκτείνει τη δράση μας ώστε να εξασφαλίσουμε και το μέλλον των οικογενειών στις περιοχές αυτές». 
 

HOPEgenesis

www.hopegenesis.org