Η πανδημία σήκωσε ψηλότερα τον πήχη της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης

Στην πολύ δύσκολη και γεμάτη νέες προκλήσεις εποχή μας, η εταιρική κοινωνική ευθύνη αποτελεί πραγματικά την πρώτη προτεραιότητα στο υπεύθυνο επιχειρείν.

Ήδη πριν μας χτυπήσει η πανδημία είχε δημιουργηθεί ένα νέο μοντέλο επιχειρηματικότητας, το οποίο αναπτύχθηκε σε όλο τον κόσμο. Το μοντέλο αυτό αναπτύχθηκε με εξαιρετικό τρόπο και στην πατρίδα μας ακριβώς επειδή στην Ελλάδα διαχρονικά το κράτος δεν μπορούσε να καλύψει όλα τα κενά στην υγεία, την παιδεία, τις υποδομές, τον πολιτισμό και τον αθλητισμό. Οπότε ανέλαβε η επιχειρηματική ζωή –δηλαδή οι μεγάλες εταιρίες του ιδιωτικού τομέα, οι κοινωφελείς οργανισμοί και τα ιδρύματα– να καλύψει αυτά τα κενά και να γεφυρώσει τις ανισότητες μεταξύ των πολιτών.

Αν κάνουμε μια ιστορική αναδρομή, η εταιρική υπευθυνότητα και η κοινωνική ευθύνη για τις επιχειρήσεις ξεκίνησαν κυρίως με έμφαση στο περιβάλλον, πριν από μερικές δεκαετίες, όταν υπήρξε η ανάγκη να γίνουμε όλοι πιο «πράσινοι», πιο οικολόγοι, κάτι το οποίο σήμερα αποκτά εξαιρετικά επίκαιρη διάσταση, λόγω της πανδημίας και της κλιματικής αλλαγής. 

Όσοι ασχολήθηκαν αρχικά με την εταιρική υπευθυνότητα χαρακτηρίστηκαν ιδεαλιστές, οραματιστές, έως και ελαφρώς εκκεντρικοί. Στην πορεία αυτή η «εκκεντρικότητα» έγινε το politically correct στην επιχειρηματική ζωή, εξελίχθηκε στο πλαίσιο πάνω στο οποίο σχεδιάστηκε η νέα επιχειρηματικότητα, έγινε προτεραιότητα για τους επιχειρηματίες και ανάγκη για την κοινωνία, μια ανάγκη που η πανδημία ανέδειξε με τρόπο δραματικό.

Όσοι ασχολήθηκαν αρχικά με την εταιρική υπευθυνότητα χαρακτηρίστηκαν ιδεαλιστές, οραματιστές, έως και ελαφρώς εκκεντρικοί. Στην πορεία αυτή η «εκκεντρικότητα» έγινε το politically correct στην επιχειρηματική ζωή, εξελίχθηκε στο πλαίσιο πάνω στο οποίο σχεδιάστηκε η νέα επιχειρηματικότητα, έγινε προτεραιότητα για τους επιχειρηματίες και ανάγκη για την κοινωνία, μια ανάγκη που η πανδημία ανέδειξε με τρόπο δραματικό. Κι αυτό γιατί οποιαδήποτε υγειονομική κρίση, πόσο μάλλον μια παγκόσμια υγειονομική κρίση, κάνει αυτό που όλες οι κρίσεις πετυχαίνουν με μαθηματική ακρίβεια: μεγαλώνει τις ανισότητες, δυσχεραίνει και διευρύνει τα υπάρχοντα προβλήματα, κάνει τους αδύναμους πιο ευάλωτους. Επομένως κάθε επιχείρηση, ανάλογα με το εκτόπισμά της και τα οικονομικά της μεγέθη, ανάλογα και με τις δυνατότητές της αλλά και το πνεύμα και την φιλοσοφία που τη διέπουν, δίνει πίσω στην κοινωνία ένα μέρος από την κερδοφορία της, είτε ως οικονομική ενίσχυση, είτε ως πόρους για την εκτέλεση έργων. Οι επιχειρήσεις δίνουν πίσω σε ευάλωτες ομάδες, σε γεωγραφικά απομονωμένους ανθρώπους, σε μονογονεϊκές οικογένειες, σε ιδρύματα που φιλοξενούν παιδιά ή ηλικιωμένους.

Μέσα στην πρωτόγνωρη κατάσταση που δημιούργησε η πανδημία ήμασταν κατά μια έννοια τυχεροί που και στη χώρα μας και σε άλλες χώρες ο σπόρος της εταιρικής υπευθυνότητας είχε προλάβει να πέσει στη γη, να φυτρώσει και να δώσει καρπούς. Από το πρώτο κύμα της πανδημίας χρειαστήκαμε ιατρικές μάσκες, γάντια, αντισηπτικά και πρώτες ύλες για φάρμακα. Εκεί λοιπόν χρειάστηκε να αντιμετωπίσουμε ένα ακόμα πρόβλημα: ότι εδώ και χρόνια τα περισσότερα φάρμακα φτιάχνονται σε εργοστάσια του αναπτυσσόμενου κόσμου (Αίγυπτος, Ινδία), και οι βασικές βιομηχανικές μονάδες έκλεισαν. Μετά ήρθαν τα lockdown, οι πολύ αυστηροί ταξιδιωτικοί περιορισμοί, και σε εκείνη τη συγκυρία αναδείχθηκε η ανάγκη να έχει κάθε χώρα αυτονομία και επάρκεια σε πρώτες ύλες. Αναδείχθηκε με λίγα λόγια η μεγάλη αλήθεια της εξίσωσης «αυτονομία πρώτων υλών = βιωσιμότητα του συστήματος υγείας», γιατί κάθε χώρα πρέπει να έχει δικά της φάρμακα και να μπορεί να τα παράγει στον τόπο της. Σε αυτή την αυτονομία, που είναι συνώνυμη με τη βιωσιμότητα, έχει στραφεί ένα μεγάλο μέρος της επιχειρηματικής κοινωνικής ευθύνης και αυτό αποτελεί τον πρώτο άξονα στον οποίο δραστηριοποιούνται οι εταιρίες.  

Ο δεύτερος άξονας στον οποίο δραστηριοποιείται η εταιρική κοινωνική ευθύνη στα χρόνια της πανδημίας είναι η αφύπνιση του κόσμου για την επιστροφή των πολιτών στην πρόληψη. Οι δράσεις ΕΚΕ μας θυμίζουν ότι δεν πρέπει να παραμελήσουμε τα χρόνια νοσήματα, τα οποία εδώ και 20 μήνες έχουν μείνει στη σκιά του κορονοϊού, με αποτέλεσμα να κινδυνεύουμε να βρεθούμε με πολύ καθυστερημένες διαγνώσεις καρκίνων, καρδιοπαθειών, νεφρικών βλαβών, ηπατικών βλαβών, χρόνιας αποφρακτικής πνευμονοπάθειας, άσθματος – όλων αυτών που συνθέτουν το μεγάλο κεφάλαιο της νοσηρότητας. Στο σημείο αυτό δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι τα χρόνια νοσήματα απορροφούν το 75% των δαπανών υγείας. Τα παθήματα και μαθήματα της πανδημίας μας θυμίζουν να (ξανα)κάνουμε την πρόληψη τρόπο ζωής, και σε αυτή την επιστροφή τιμονιέρης αναλαμβάνει η εταιρική υπευθυνότητα, για να δημιουργηθούν προγράμματα προ-ασυμπτωματικού ελέγχου, όπως για παράδειγμα το νέο πρόγραμμα για την πρόληψη του καρκίνου του μαστού σε νέες γυναίκες, το οποίο θα πάρει το όνομα της Φώφης Γεννηματά, που χάθηκε τόσο νέα από μεταστατικό καρκίνο, τον οποίο πάλεψε με απίστευτη γενναιότητα. 

Υπάρχουν κι άλλες ενέργειες που πρέπει να γίνουν στον τομέα της πρόληψης, μάλιστα το ζήτημα του προ-ασυμπτωματικού ελέγχου του καρκίνου του πνεύμονα έχει συγκεντρώσει το ενδιαφέρον πολλών φαρμακοβιομηχανιών. Το συγκεκριμένο ογκολογικό νόσημα σκοτώνει περισσότερους ανθρώπους από σχεδόν όλους τους υπόλοιπους καρκίνους μαζί, οπότε πρέπει να μπορούμε να κάνουμε έγκαιρες διαγνώσεις. Η εταιρική κοινωνική υπευθυνότητα καλύπτει και άλλους τομείς, έτσι, όταν μέσα στη δίνη της πανδημίας βρεθήκαμε πιασμένοι στη μέγγενη της κλιματικής αλλαγής, πάλι ο ιδιωτικός τομέας μπήκε μπροστά για να βοηθήσει. Στην εταιρική κοινωνική ευθύνη η πανδημία πραγματικά λειτούργησε σαν μοχλός για να ανεβάσουν οι εταιρείες ταχύτητα. Οι δράσεις ΕΚΕ δεν γίνονται πλέον επειδή οι εταιρείες θέλουν να φαίνονται καλές στην κοινωνία, αλλά γιατί οι εταιρείες ως κομμάτι της κοινωνίας πρέπει να τη στηρίξουν. Το εξηγεί πολύ καλά με μια χαρακτηριστική του φράση ο καθηγητής Πολιτικής Υγείας και Κοσμήτορας της Σχολής Πολιτικών και Κοινωνικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου Κυριάκος Σουλιώτης, λέγοντας: «Είμαστε κοινωνία συνύπαρξης, δεν είμαστε ερημίτες».