Δύο άντρες σ’ ένα δωμάτιο. Ο ένας ρίχνει πασιέντζες, ο άλλος κοιτάζει. Ποια είναι η σχέση τους; Οι λέξεις βρίσκουν και συνάμα χάνουν το νόημά τους. Η πασιέντζα δεν βγαίνει. Η ισορροπία διαταράσσεται. Ένας άγνωστος εμφανίζεται. Ο άνθρωπος αυτός είναι «μια κάποια… λύσις».
Η συγγραφέας Μαρία Λαϊνά, με εργαλείο της μια γλώσσα ρεαλιστική, στήνει έναν κόσμο πέρα από κάθε ρεαλισμό, έναν κόσμο αρχετυπικό. Ο σκηνοθέτης επιχειρεί να διεισδύσει στα σκοτεινά μονοπάτια των ανθρώπινων σχέσεων και να εξερευνήσει τα μεγάλα διλήμματα που τις χαρακτηρίζουν.
Για το έργο της Μαρίας Λαϊνά «Πασιέντζα» μας μίλησε ο σκηνοθέτης της παράστασης Νίκος Χατζόπουλος:
Είναι μια δουλειά που ξεκίνησε από τη γλώσσα και ως έτσι την αντιμετωπίζω. Σε αυτό το έργο με τράβηξε το ότι βρήκα ένα ενδιαφέρον υλικό να δουλέψω μαζί με τους ηθοποιούς. Δηλαδή το αν μπορείς κάποιος στο θέατρο να χρησιμοποιήσει μια γλώσσα πεζή για να εννοήσει έμμεσα μεγαλύτερα πράγματα. Χρησιμοποιώντας τη γλώσσα και τη δράση της καθημερινότητας, το έργο είναι σε μια ισορροπία πολύ ευαίσθητη, δε μπορείς να το χρησιμοποιήσεις ούτε ρεαλιστικά, ούτε αφηρημένα. Προσπαθούμε να κρατήσουμε την εντελώς γειωμένη ρεαλιστική δομή του λόγου, παράλληλα αναζητάμε τις διαφυγές τους μυαλού και το χιούμορ του κειμένου.
Έτσι προσπαθήσαμε να κάνουμε μια σύνθεση αντιθέτων. Είναι μια δουλειά εντελώς πειραματική που επιχειρεί να ανοίξει κάποιες έννοιες, από φιλοσοφικές μέχρι γελοίες. Έτσι αναρωτηθήκαμε κάποια στιγμή πώς θα ακούγονταν αυτά τα λόγια από πρόσωπα που έχουν άλλη καταγωγή, ας πούμε από πρόσωπα που θα φορούσαν μάσκες; Έτσι το δοκιμάσαμε και αυτόματα αυτά τα λόγια που φαινόντουσαν μονοσήμαντα άρχισαν να ηχούν παράξενα.
Μερικά αποσπάσματα από το έργο:
Α. (αφοσιωμένος στο άπλωμα των χαρτιών) Θα το παλέψουμε. Μερικά… ορισμένα δηλαδή πράματα φωνάζουν άνευ νοήματος, αλλά…
Β. (ξανά ήσυχα) Σ’ αυτή τη φάση, δεν έχει νόημα.
Α. (χωρίς ιδιαίτερη έμφαση) Πάλι τα ίδια.
Άσε μας κάτω.
Β. (ατάραχος) Το ξέρω.
Α. (συνεχίζοντας να ρίχνει τα χαρτιά αφοσιωμένος, μιλάει μηχανικά) Κι εγώ το ξέρω.
Β. Λοιπόν;
Α. Λοιπόν τι;
Β. Οι δυο μας είμαστε.
Α. Και λοιπόν;
Β. Δεν έχεις λόγο να κρύβεσαι από μένα.
Α. (καγχάζει) Σιγά μην κρύβομαι από σένα.
Β. (ήσυχα) Αυτό είπα. Περιττό.
Θα λέει ο καθένας ό,τι θέλει αλλά θα ξέρουμε και οι δύο το ίδιο.
Α. Άσε μας κάτω, λέω. (συνεχίζει να απλώνει τα χαρτιά στο τραπέζι.).
Ένα δύο τρία… τέσσερα. Ένα δύο τρία… (αναστενάζει μ’ ανακούφιση) Κάπως…δηλαδή, κάπως καλύτερη.
-------------------------------------
Α. Είναι σίγουρο ότι μιλάμε για το ίδιο πράμα;
Β. Απολύτως.
Α. Καλά τότε.
Και;
Β. Στο δάσος.
Α. (γελάει καλόκαρδα) Ποιο δάσος, μωρέ;
Είδες κάνα δάσος;
Αφού δεν υπάρχει δάσος ώς εκεί που φτάνει το μάτι σου.
Β. Παλιά υπήρχε.
Β. (υποταγμένος) Εντάξει.
Α. Είπα κι εγώ.
Β. Εντάξει. Κάτω στην πόλη.
Α. (του ρίχνει μια ματιά) Και;
Β. Και έριχνες.
Α. Έριχνα, ε;
Β. Γιατί όχι;
Α. Έβγαινε;
Β. Τις πιο πολλές φορές έβγαινε.
Α. (ελαφριά ειρωνεία) Κι έπειτα πήγαινα σπίτι μου.
Β. Τελείωνε. Δεν είχες λόγο να μείνεις.
Α. Εντάξει τότε. Δεν αλλάζει.
Β. Ε, ήταν αλλιώς.
Α. (συγκαταβατικά) Ωραία, εντάξει, ήταν αλλιώς.
Β. Βέβαια.
Α. Και μετά;
Β. (ουδέτερα) Κάτι έτρωγες.
----------------------------------------------
Α. Έτσι κι αλλιώς η μπίρα δεν έχει μεγάλη διαφορά.
Β. Σωστά.
Α. Την πίνεις σαν νερό.
Β. Το καλοκαίρι κυρίως.
Α. Το καλοκαίρι που σκας στη ζέστη, την πίνεις την μπίρα σαν νερό.
Β. Σωστά.
Α. Οπότε και νερό να πίνεις, δεν έχει μεγάλη διαφορά.
Καλό είναι πάντως να προβλέπει κανείς.
Α. (λίγο απογοητευμένος καθώς κοιτάζει τα χαρτιά) Α, μπα.
Β. Δεν ξέρεις ποτέ.
Α. Ε, φαίνεται το πράμα.
Β. (υποταγμένος) Το καλό πράμα φαίνεται από την αρχή.
Η αλήθεια να λέγεται.
-----------------------------------------
Σε ξέρω.
Α. Θες να σου πω; Ε, δε γουστάρω άμα φαίνεται το πράμα. (χτυπάει τα χαρτιά) Το μπουρδέλο! Και δεν τα παρατάω; Ε; Αυτό δε θες κι εσύ; Να τα παρατήσω και να πάμε παρακάτω.
Β. Μπα. Δεν είναι ο τύπος σου. Και δε θα κερδίσεις και τίποτα. Έτσι που σε βλέπω, δηλαδή. Εσένα, ειδικά.
Α. Σωστά. (συνεχίζει απορροφημένος με την πασιέντζα) Το βγάζω αυτό, και το... Βγάζω κι αυτό... Ορίστε!
Β. Γι' αυτό δεν το κάνεις;
Α. Τι κάνω;
Β. Εννοώ δεν είναι ο τύπος σου να λες αυτό, ξέρεις, να λες « εντάξει τη βάψαμε τώρα και να δούμε τώρα πώς θα ξεμπλέξουμε».
Α. Γι' αυτό ακριβώς. Όχι πάντα, βέβαια.
Β. Δεν πιστεύω πως είσαι φανατικός.
Α. Τι πά' να πει αυτό;
Β. Πάει να πει κάποιος που του καρφώνεται να κάνει τα ίδια και τα ίδια. Συνεχώς. Χωρίς να λογαριάζει τίποτα. Ξέρεις...
Α. Απαράδεκτο.
Β. Που δεν του βγαίνει από το μυαλό. Χωρίς να έχει βάλει κάτι συγκεκριμένο στο μυαλό του.
------------------------------------------------
Α. Είπα κι εγώ. Άντε καληνύχτα. Και πρόσεχε τη γυναίκα σου. Μην της κολλάς, γιατί δεν ξέρεις τι γίνεται καμιά φορά. Με τα χρόνια. Ε; Κράτα καλύτερα μια πισινή. Πασιέντζα ρίχνουμε. Μην παίρνεις και πολύ θάρρος επειδή σου βγήκε μια κούπα ντάμα μετά τον ρήγα. Και λοιπόν; Κατ' αρχάς: είναι ο ρήγας κούπα; Ε; Δε θέλω πονηριές. Τάχα μου κάναμε λάθος, δεν προσέξαμε, δεν είδαμε καλά, και βάλαμε μετά τον ρήγα σπαθί μια ντάμα κούπα.
Αγ. Ναι, ναι. Α. Και πρόσεχε το μαγαζί.
Ο μαγαζάτορας φεύγει. Ο Α ξεραίνεται στα γέλια.
Α. Ο φουκαριάρης. Γι' αυτόν γράφονται τα τραγούδια. Πάω στοίχημα ότι έχει και την τηλεορασούλα του στο μαγαζί, και βλέπει τις ξανθές και πέφτει στα όνειρα ο φουκαριάρης. Κούπα ονειρεύεσαι, φίλε; Καραμπινάτη μπαστούνι είναι η γυναίκα, στραβώθηκες; Άλλο τώρα που θέλει να μπει (γελάει) στα όνειρά σου κι αυτή η φουκαριάρα. Αφού δεν έχεις δάσος, βρε φίλε, πού να τη βρεις τη λίμνη; Θες λίμνη ντε και καλά; Ε, φτιάξ' τη. Βάλ' της και πασαλάκια γύρω γύρω, και τοξάκια, ρίξ' της και κάνα χρυσόψαρο από το μπουκάλι, και κάτσε να θαυμάζεις... Παύση Με γυμνά χέρια θα το 'κανε. Ούτε γάντια ούτε τίποτα. Κάθεται και απλώνει τα όνειρά του στην οθόνη. Ρήγας, Ντάμα, Βαλές. Εντάξει, καλά ως εδώ. Και; Μετά τι κάνεις; Κάθεσαι και περιμένεις το δέκα μετά απ' αυτό τον πλούτο; Παύση Μαγαζιά στη γωνία και πάνε χαμένα. Εκεί που πιάνεις κι από δω κι από κει, πάει να πει.. Έχεις τη γέφυρα στη διάθεσή σου, το ποτάμι κάτω στα πόδια σου, κι εσύ κρατάς το υδραυλικό σου τιμονάκι, και σκέφτεσαι πως κάποιος είσαι, φουκαριάρη, αντί να δώσεις μια... Πάει και ανάβει ξανά το ραδιόφωνο. Πέφτει σε παράσιτα. Δεν μπορεί να πιάσει καθαρά σταθμό. Το κλείνει. Γυρίζει νευριασμένος στο τραπέζι. Μαζεύει τα χαρτιά, τα ανακατεύει και ξαναρχίζει. Αυτός... (παύση, ανοίγει χαρτιά) Να τηνε. Ωραία. (συνεχίζει, κουνάει το κεφάλι του) Υπομονή...(συνεχίζει) Πάμε...πάμε...Έλα... Ωραία...Έλα λίγο ακόμη. Όχι... Έλα... Έλα, λέω... Καλά... Δάσος, σου λέει. Σε λίγο θα ακούσουμε και για αρκούδες. Και για πούμα και για πάντα. Άντ' από κει. Βγαίνει ο καθένας και λέει ό,τι θέλει. Εκατό και βάλε...Τους έπιασε όλους να ρίχνουν πασιέντζες. Χωρίς να 'χουν ιδέα. Στρώνονται στο τραπέζι κι αρχίζουν...Αν έχεις το θεό σου. Πήγαινε, κύριε, και κάνε κάτι άλλο. Τι δουλειά έχεις με την πασιέντζα; Παίξε ξερή. Παίξε τριάντα ένα. Οπότε δε βλάπτεις κανένα... Δε γίνεσαι ζημιογόνος. Και περνάς και τη ζωούλα σου. Και αν είσαι και λιγάκι τυχερός, βγάζεις και καμιά δραχμούλα. Την πασιέντζα τι την πιάνεις στα χέρια σου, ρε κακομοίρη; Αφού δεν ξέρεις πού σου πάν' τα τέσσερα. Αφού δεν ξέρεις τι πάει να πει πασιέντζα; Ξέρεις; Δεν ξέρεις. Ε, κάτσε στην ακρούλα σου και άσε μας ήσυχους. Άσ' το το δάσος ήσυχο. Έχεις δει ποτέ σου αρκούδα; Έχει μπει αρκούδα στο σπίτι σου να την κεράσεις ένα ποτό, βρε κακομοίρη; Άσε μας εμάς τους άλλους στο βάσανό μας, λοιπόν. Ορίστε μας. Κάτσε εκεί με τη γυναικούλα σου και με το μαγαζάκι σου στη γωνία. Ωραίο πράμα η γωνία. Πιάνει δύο δρόμους. Και τον αποδώ και τον αποκεί. Σε βλέπουν εκατέρωθεν. Η πασιέντζα είναι κέντημα. Ξέρεις κέντημα; Όχι. Πάρε λοιπόν δυο βελόνες και πλέξε. Ασ' το το κέντημα, μην το πιάνεις στο χέρι σου, και χαλάς τις κλωστές, τζάμπα και βερεσέ. Πλέξε δυο μανίκια και μια πλάτη να ζεσταθεί και το παιδάκι σου, και άσε μας εμάς να στρώνουμε τα τραπεζομάντιλα με τις φουντίτσες και να βασανιζόμαστε με το μέτρημα. Τέσσερα οριζοντίως και τέσσερα καθέτως.. Και να υποδεχόμαστε πρόσωπα. Άσε μας στον καημό μας, φουκαριάρη, που δεν μπορείς να δεις την ομορφιά. Κακομοίρη. Με τα παράσιτά σου. Μονότονε. Έ, μονότονε.! Φτιάξε μακαρόνια με κιμά. Τι το θες το ογκρατέν; Θες ογκρατέν; Φτιάξε ένα γρήγορο και εύκολο. Ασ' το το σιγανό. Μην το ρίχνεις. Γιατί να κάνεις υπομονή; Γιατί να ξελαμπικάρεις το μυαλό σου; Γιατί να θες να περάσεις την ώρα σου; Έχεις, βρε φουκαριάρη, ώρα να περάσεις; Αφού δεν έχεις. Ασ' τα όλα ανοιχτά. Τι τα θες τα μισά κλειστά, τα μισά ανοιχτά, και μετά να μην ξέρεις τι να κάνεις; Που δεν ξέρειςς τι να τον κάνεις τον εαυτούλη σου έτσι και βρεθείς μ' ένα τραπέζι και μια καρέκλα; Ξέρεις; (καγχάζει) Σιγά μην ξέρεις.
Πληροφορίες:
20-21-22-23/6 Θέατρο Τέχνης - Φρυνίχου
Σκηνοθεσία: Νίκος Χατζόπουλος
Σκηνικά – Κοστούμια: Βασίλης Παπατσαρούχας
Φωτισμοί: Λευτέρης Παυλόπουλος
Ερμηνεύουν: Αργύρης Ξάφης, Κώστας Βασαρδάνης, Νίκος Χατζόπουλος
σχόλια