Στην ομιλία που εξεφώνησε στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών με θέμα την ανωνυμία στο διαδίκτυο, ο Καθ. Συνταγματικού Δικαίου και θεωρητικός για τα ζητήματα ελευθερίας της έκφρασης Σταύρος Τσακυράκης, θύμισε στο κοινό τα τρομακτικά στόματα των λεόντων στη Βενετία δηλαδή, τα αγάλματα λιονταριών που βρίσκονταν διάσπαρτα στους δρόμους με στόματα χάσκοντα για να δέχονται ανώνυμες καταγγελίες Βενετσιάνων με αποτέλεσμα πολλοί, δικαίως ή αδίκως, να περάσουν το υπόλοιπο της ζωής τους στη φυλακή. Θύμισε ακόμα τα κείμενα των Πατέρων της Αμερικανικής Δημοκρατίας (γνωστά ως Federalist Papers) που τα δημοσίευαν ανώνυμα και προσθέτω και τη "δική μας" "Ελληνική Νομαρχία" που κι αυτή δημοσιεύθηκε χωρίς υπογραφή. Μιλάμε για ανώνυμα κείμενα που συνδέθηκαν με την ανεξαρτησία και την ελευθερία λαών όπου η ανωνυμία λειτούργησε ευεργετικά.
Όλες αυτές οι ιστορίες αποδεικνύουν ότι το θέμα του ανώνυμου/ψευδώνυμου λόγου είναι πάρα πολύ παλιό και δεν εμφανίστηκε στις μέρες μας με την διάδοση του διαδικτύου. Ωστόσο το θέμα επανέρχεται διαρκώς κι αυτές τις μέρες πάλι έχει ξεσπάσει πάλι ένα τεράστιο debate, αυτή τη φορά με αφορμή την απόφαση του Facebook να επιβάλλει στους χρήστες την υποχρέωση να κάνουν χρήση της πλατφόρμας με τα πραγματικά τους ονόματα. Φυσικά η απόφαση αλλά κυρίως η εφαρμογή της, δημιούργησε πλήθος αντιδράσεων κανείς όμως από όσους συμμετέχουν στη συζήτηση με επιχειρήματα δεν αρνείται ότι όλο και πιο συχνά το διαδίκτυο μετατρέπεται σ'έναν αφιλόξενο "τόπο" όπου κυριαρχεί η βία και οι συμπεριφορές εκφοβισμού από τα ψευδώνυμα τρολ.
Πίσω από την απόφαση του Facebook να απαιτήσει από τους χρήστες να χρησιμοποιούν τα πραγματικά τους ονόματα κρύβεται η επιθυμία να διευρύνει τη λειτουργία της πλατφόρμας έξω από τα στενά της πλαίσια κάτι που θα του εξασφαλίσει νέα στοιχεία για την ηλεκτρονική κατανάλωση ειδήσεων και τις συμπεριφορές στον ψηφιακό κόσμο.
Στις αρχές του 2014 δημοσιεύθηκε μια έρευνα που έρχεται να επιβεβαιώσει κάτι που στους περισσότερους χρήστες είναι γνωστό από την online εμπειρία τους.
Ο αναπληρωτής καθηγητής του Πανεπιστημίου του Χιούστον, Άρθουρ Σαντάνα και συγκρίνοντας χιλιάδες σχόλια ανώνυμων και ψευδώνυμων χρηστών στις ηλεκτρονικές εκδόσεις των εφημερίδων διαπίστωσε μια ευθεία αναλογία μεταξύ ανωνυμίας/ψευδωνυμίας και ευγένειας. Έτσι λοιπόν, ο Σαντάνα διαπίστωσε ότι το 53.3% των ψευδώνυμων σχολίων περιείχαν ύβρεις, λόγο μίσους, ήταν ρατσιστικά και χυδαία ενώ αντίστοιχα στα επώνυμα σχόλια μόλις το 28.7% ήταν προσβλητικά. Το φαινόμενο που λειτουργεί καταλυτικά στη συγκεκριμένη συμπεριφορά δηλαδή στον online σχολιασμό οι ψυχολόγοι το έχουν ονομάσει "online disinhibition effect" όταν δηλαδή σε εγκαταλείπουν οι ενδοιασμοί και δρας χωρίς κάποιο φραγμό (μπορεί να υπάρχει ο όρος στα Ελληνικά αλλά δεν τον γνωρίζω και απολογούμαι γιαυτό). Σε καθεστώς ανωνυμίας/ψευδωνυμίας δηλαδή, οι χρήστες εγκαταλείπουν τα προσχήματα και ενδίδουν σε αντικοινωνικές συμπεριφορές, ένα φαινόμενο που περιορίζεται δραματικά όταν τα σχόλια είναι επώνυμα. Εν ολίγοις όπου ακολουθείται η πρακτική του επώνυμου σχολιασμού διασώζεται η ευπρέπεια αλλά και η ασφάλεια των χρηστών.
Όλο και περισσότερες ψηφιακές εκδόσεις ενδίδουν στην πίεση ν'απαγορεύσουν τον ψευδώνυμο σχολιασμό και ζητούν από τους αναγνώστες τους να εγγράφονται μέσω του λογαριασμού τους στο Facebook για να έχουν τη δυνατότητα να σχολιάσουν κι εδώ βρίσκεται στο ζουμί. Πίσω από την απόφαση του Facebook να απαιτήσει από τους χρήστες να χρησιμοποιούν τα πραγματικά τους ονόματα κρύβεται η επιθυμία να διευρύνει τη λειτουργία της πλατφόρμας έξω από τα στενά της πλαίσια κάτι που θα του εξασφαλίσει νέα στοιχεία για την ηλεκτρονική κατανάλωση ειδήσεων και τις συμπεριφορές στον ψηφιακό κόσμο.
Όσον αφορά την ουσία του θέματος τώρα, είναι σαφές ότι πρόκειται για ένα πολύπλοκο ζήτημα με πολλές πτυχές και πλευρές, τις καλύπτει όλες επαρκώς ο Σταύρος Τσακυράκης στην ομιλία που συνεδεσα πιο πάνω. Από τη μία οι καταπιεσμένοι που βρίσκουν διέξοδο επικοινωνίας μέσω της ψευδωνυμίας κι από την άλλη τα θύματα των αντικοινωνικών συμπεριφορών. Σε κάθε περίπτωση πάντως και εδώ το πραγματικό δίλημμα είναι πόσο ακριβά είμαστε διατεθειμένοι να πληρώσουμε είτε την ελευθερία μας είτε την ασφάλεια μας. Γιατί και τα δυό είναι απλώς αδύνατον να τα έχουμε.
σχόλια