Εμείς οι Έλληνες τείνουμε να κάνουμε ένα μεγάλο λάθος. Να θεωρούμε ότι ο «κακός» εταίρος μας στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι η Γερμανία, ενώ ο «καλός», πλην όμως αδύναμος, εταίρος μας είναι η Γαλλία.
— Ίσως γι' αυτό να φταίει η μνήμη της Γαλλικής Επανάστασης, σε αντιδιαστολή με τη βλοσυρή Πρωσία, που έκανε τα πάντα για να πνίξει το πνεύμα του Διαφωτισμού.
—Ίσως να φταίει το «Ελλάς-Γαλλία-Συμμαχία» που ενέπνευσε ο Κωνσταντίνος Καραμανλής το 1974.
—Ίσως να φταίνε οι προσδοκίες για μια «σοσιαλιστική» γέφυρα με τη Γαλλία του Φρανσουά Μιτεράν που καλλιέργησε ο Ανδρέας Παπανδρέου το 1981.
Σε τελική ανάλυση, δεν έχει σημασία ποιος έφταιξε. Σημασία έχει ότι πρόκειται περί σφάλματος.
Από το 1963 το Παρίσι αδυνατεί, ή δεν ενδιαφέρεται, να δει τα μειονεκτήματα για την ίδια τη Γαλλία μιας νομισματικής ένωσης, χωρίς δημοκρατική ενοποίηση, με τη Γερμανία.
Είναι σφάλμα να θεωρούμε πως η (πραγματικά) σαθρή αρχιτεκτονική του ευρώ οφείλεται στη Γερμανία. Στη Γαλλία οφείλεται, καθώς το Παρίσι συστηματικά επέμενε στη νομισματική ενοποίηση, απορρίπτοντας ταυτόχρονα την ενοποίηση, στη βάση δημοκρατικών διαδικασιών, εκείνων των δημοσιονομικών και κοινωνικών μηχανισμών που είναι απαραίτητοι για να επιβιώσει μια νομισματική ένωση. Για του λόγου το αληθές, θα σας αφηγηθώ μια ιστορία που λίγοι γνωρίζουν.
Ήταν 23 Μαρτίου του 1964. Υπουργός Οικονομικών της Δυτικής, τότε, Γερμανίας, ο Kurt Schmοller. Μερικά χρόνια πριν, στην προσπάθεια να δοθεί η εντύπωση ότι Γερμανία και Γαλλία είχαν ξεπεράσει το κακό τους παρελθόν (και πως εργαζόντουσαν από κοινού υπέρ της Ενωμένης Ευρώπης), οι υπουργοί Οικονομικών των δύο χωρών συνευρίσκονταν ανά τακτά χρονικά διαστήματα, πότε στο Παρίσι και πότε στη Βόννη. Εκείνο τον Μάρτιο ήταν η σειρά του Γάλλου υπουργού Οικονομικών να μεταβεί στη Βόννη για την καθιερωμένη συνάντηση. Ποιος ήταν τότε ο Γάλλος υπουργός Οικονομικών; Ήταν ο γνωστός μας, μελλοντικός Πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας, Βαλερί Ζισκάρ ντ' Εστέν.
Σε εκείνη την επίσκεψη του Ζισκάρ στο γραφείο του Schmοller, αφού οι δύο πολιτικοί αντάλλαξαν τις τυπικές φιλοφρονήσεις, ο Ζισκάρ «εξαπέλυσε» μήνυμα του Προέδρου της Γαλλίας, του στρατηγού Ντε Γκολ, προς τη γερμανική κυβέρνηση που άφησε τον Γερμανό υπουργό άναυδο. «Ο Πρόεδρος με εξουσιοδότησε», του είπε ο Βαλερί Ζισκάρ ντ' Εστέν, «να σας πω ότι η γαλλική κυβέρνηση κρίνει ότι Γερμανία και Γαλλία πρέπει, εντός μερικών το πολύ μηνών, να προβούν σε μεταξύ τους νομισματική ένωση. Πρέπει να δημιουργήσουμε ένα κοινό γαλλογερμανικό νόμισμα, χωρίς να προτείνουμε, σε πρώτη φάση, σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες να συμμετάσχουν».
Ο Γερμανός υπουργός δεν ήξερε τι να πει. Την εποχή εκείνη, από το 1947 έως το 1971 για την ακρίβεια, παγκόσμιο νόμισμα ήταν το δολάριο και όλα τα υπόλοιπα νομίσματα της Δύσης ήταν «κλειδωμένα», ως προς τις ισοτιμίες τους, με αυτό. Δύο χρόνια πριν, το 1962, ο Τζον Κένεντι είχε προειδοποιήσει τη Βόννη ότι οποιαδήποτε κίνηση των Ευρωπαίων να αμφισβητήσουν την πρωτοκαθεδρία του δολαρίου ως του νομίσματος του διεθνούς καπιταλισμού θα οδηγούσε τις ΗΠΑ στην απόσυρση των στρατιωτικών τους δυνάμεων από τη Δ. Γερμανία. Ήταν προφανές ότι η Δ. Γερμανία ποτέ δεν θα προέβαινε σε μια τέτοια κίνηση, παρά το γεγονός ότι τόσο το γερμανικό υπουργείο Οικονομικών όσο και η Γερμανική Κεντρική Τράπεζα (η γνωστή και μη εξαιρετέα Μπούντεσμπανκ) έκριναν πως οι ΗΠΑ διαχειρίζονταν το παγκόσμιο οικονομικό σύστημα με τρόπο που δημιουργούσε περισσότερα προβλήματα απ' όσα έλυνε. Έτσι, η πρόταση του Προέδρου Ντε Γκολ, την οποία μετέφερε στη Βόννη ο Ζισκάρ ντ' Εστέν, έμεινε στον αέρα, καθώς ο καγκελάριος Έρχαρντ, τον οποίο βεβαίως ενημέρωσε ο υπουργός των Οικονομικών του, έδωσε εντολή όχι να απορριφθεί αλλά να μη συζητηθεί καν.
Το επεισόδιο αυτό καταδεικνύει κάτι απλό: η Γαλλία, στην απέλπιδα προσπάθειά της να παραμείνει «μεγάλη δύναμη» και διαμορφωτής της Ευρώπης, ήταν διατεθειμένη, χωρίς κανέναν σχεδιασμό, χωρίς ειρμό και λογική, άνευ σχεδίου ή όρων, να προβεί στη νομισματική ενοποίηση με τη Γερμανία. Μια ενοποίηση που η ίδια η γαλλική οικονομία δεν ήταν (και δεν είναι ούτε και σήμερα) ικανή για διαχειριστεί. Μπορεί η ανάλυση του στρατηγού Ντε Γκολ, εν έτει 1964, όσον αφορά την αδυναμία των ΗΠΑ να διαχειρίζονται το παγκόσμιο νομισματικό σύστημα αποτελεσματικά, να ήταν απόλυτα σωστή, πλην όμως το Παρίσι πάντα υποτιμούσε τα μειονεκτήματα μιας εσπευσμένης νομισματικής ενοποίησης με τη Γερμανία, υποκρινόμενο πως μόνο προτερήματα θα είχε.
Το 1971, ο διάδοχος του στρατηγού Ντε Γκολ, ο Πρόεδρος Πομπιντού, γνωρίζοντας πως η Γερμανία δεν ήταν διατεθειμένη να στραφεί εναντίον της πρωτοκαθεδρίας των ΗΠΑ, αποφάσισε να διεμβολίσει ο ίδιος τη νομισματική κυριαρχία της Ουάσινγκτον. Διέταξε, με αυτόν το σκοπό, μια φρεγάτα του Γαλλικού Ναυτικού να μεταβεί στο Νιου Τζέρσεϊ των ΗΠΑ φορτωμένη με δολάρια που θα απαιτούσαν οι γαλλικές Αρχές να ανταλλαχθούν με αμερικανικό χρυσό (κάτι που προέβλεπε η αμερικανικού σχεδιασμού διεθνής οικονομική «τάξη», η ονομαζόμενη και «Σύστημα Μπρέτον Γουντς»). Λίγες μέρες μετά, ο Πρόεδρος Νίξον αποφάσισε να θέσει τέρμα στο διεθνές νομισματικό σύστημα σταθερών ισοτιμιών (που έδινε σε ξένους το δικαίωμα να ανταλλάσσουν δολάρια με αμερικανικό χρυσό), δίνοντας το έναυσμα για βίαια σκαμπανεβάσματα των ισοτιμιών μεταξύ των νομισμάτων μας. Ουσιαστικά, η Ουάσινγκτον κοίταξε τους Γάλλους στα μάτια και τους είπε: «Δεν θέλετε το δολάριο ως τη ραχοκοκαλιά του διεθνούς νομισματικού συστήματος; Θέλετε να φτιάξετε το δικό σας; Κρίνετε σκόπιμο να "τεστάρετε" τα νεύρα και τις αντοχές μας; Να σας δούμε τώρα!».
Από εκείνη την ημέρα, 15 Αυγούστου 1971, η Ευρώπη πάσχιζε να δημιουργήσει το δικό της νόμισμα. Όπως και τον Μάρτιο του 1964, η Γαλλία ήταν αποφασισμένη να ενοποιηθεί νομισματικά, πάση θυσία, με τη Γερμανία – η οποία ήταν ιδιαίτερα επιφυλακτική. Το 1978, ο Βαλερί Ζισκάρ ντ' Εστέν, Πρόεδρος της Γαλλίας πλέον, πείθει τον καγκελάριο Χέλμουτ Σμιτ να υπογράψουν το πρωτόκολλο ίδρυσης τους Ευρωπαϊκού Νομισματικού Συστήματος. Ο Σμιτ δέχτηκε μόνο και μόνο επειδή φοβόταν πως, διαφορετικά, οι γερμανικές εξαγωγές θα γίνονταν απαγορευτικά ακριβές. Η Μπούντεσμπανκ, όμως, είχε τεράστιες αντιρρήσεις, καθώς προέβλεπε πως ο στόχος των πολιτικών κύκλων των Παρισίων δεν ήταν παρά να «εκπορθήσουν» τη γερμανική νομισματική πολιτική, χωρίς να νοιάζονται ούτε για τη γερμανική βιομηχανία αλλά ούτε και για την τύχη της πλειονότητας των Γάλλων πολιτών.
Πόσο δίκιο είχαν οι άνθρωποι της Μπούντεσμπανκ!
Χρόνια μετά, όταν οι Ζακ Ντελόρ και Φρανσουά Μιτεράν κατάφεραν να πείσουν τον Γερμανό καγκελάριο Χέλμουτ Κολ ότι η ενοποίηση των δύο Γερμανιών περνά μέσα από τη δημιουργία του ευρώ, ένας κ. Βόλφγκανγκ Σόιμπλε είχε προειδοποιήσει, πολύ σωστά, ότι μια απλή νομισματική ενοποίηση θα έφερνε μεγάλα προβλήματα στον μέσο Γάλλο. Όμως το Παρίσι δεν ενδιαφερόταν για τον μέσο Γάλλο. Ενδιαφερόταν για τη δική του εξουσία, την οποία πίστευε πως θα μεγιστοποιούσε μέσα από την ίδρυση της ευρωζώνης.
Τη 18η Σεπτεμβρίου του 1992, τότε που η γαλλική ελίτ προσπαθούσε να πείσει τους Γάλλους να αποδεχτούν τη Συνθήκη του Μάαστριχτ, το πρωτοσέλιδο της έγκριτης «Figaro» έγραφε: «Οι αντίπαλοι του Μάαστριχτ φοβούνται ότι το κοινό νόμισμα και η Κεντρική Τράπεζα θα ενισχύσουν την εξουσία του μάρκου και της Μπούντεσμπανκ. Όμως ακριβώς το αντίθετο θα συμβεί! Αν η Γερμανία αποδεχτεί το Μάαστριχτ, θα αναγκαστεί να μοιραστεί τη νομισματική της ισχύ με τους υπόλοιπους Ευρωπαίους. "Η Γερμανία θα πληρώσει αποζημιώσεις" είχαν πει τη δεκαετία του 1920. Σήμερα η Γερμανία πληρώνει. Η Συνθήκη του Μάαστριχτ είναι μια Συνθήκη των Βερσαλλιών δίχως πόλεμο».
Τέτοια ήταν, φίλες και φίλοι, η αφροσύνη της γαλλικής ελίτ. Από το 1963 το Παρίσι αδυνατεί, ή δεν ενδιαφέρεται, να δει τα μειονεκτήματα για την ίδια τη Γαλλία μιας νομισματικής ένωσης, χωρίς δημοκρατική ενοποίηση, με τη Γερμανία.
σχόλια