Κωνσταντίνος Ζερβός, διατροφολόγος
9/1/2011, ώρα εννέα το βράδυ,
στο γραφείο του, στην Πεύκη.
Ένας άνθρωπος με παραπάνω κιλά νιώθει ότι εξοστρακίζεται, επειδή δεν μπορεί να τα κρύψει. Έτσι, με τον ίδιο τρόπο που οι ναρκομανείς, αν δεν έπεφταν αναίσθητοι στους δρόμους, δεν θα ενοχλούσαν κανέναν, κάποιος που τρώει τρία γαριδάκια την ημέρα και διατηρείται αδύνατος είναι κοινωνικά αποδεκτός, ενώ θέτει τη ζωή του σε κίνδυνο καθημερινά.
Πολλές φορές η τροφή λειτουργεί σαν ναρκωτικό, σαν ένα μέσο κάλυψης συναισθημάτων. Μπορεί να παίρνει τη μορφή της επιβράβευσης, της τιμωρίας, ενός ταξιδιού, του αγκαλίτσα μας. Για κάποιους συνδέεται άμεσα με το πώς έχουν βιώσει την τροφή στην παιδική ηλικία. Όταν υπάρχουν μαμάδες που βουτάνε την πιπίλα στο μέλι για να μην κλαίνε τα παιδιά τους, όταν τα ταΐζουν χωρίς να πεινάνε για να καλύψουν το συναισθηματικό κενό της απουσίας τους, τους περνάνε λάθος μηνύματα από πολύ νωρίς και είναι σχεδόν σίγουρο ότι ως ενήλικες θα αποκτήσουν μια προβληματική σχέση με το φαγητό.
Η δική μου δουλειά είναι να αποκαλύψω το πραγματικό πρόβλημα, αυτό που κρύβεται πίσω απ' το φαγητό. Αυτή η διαδικασία συνειδητοποίησης τις περισσότερες φορές δεν είναι ευχάριστη ούτε για μένα ούτε για τον ασθενή. Καμία αλήθεια, όμως, δεν είναι ευχάριστη. Όταν κάποιος, αντί για φαγητό, μασάει συναισθήματα, τότε φτάνουμε να μιλάμε για διατροφική διαταραχή, δηλαδή για μία ψυχοσυναισθηματική διαταραχή που απλά ακουμπάει πάνω στο θέμα του φαγητού. Όταν η τροφή λειτουργεί έτσι, είναι σαν το χιόνι που καλύπτει έναν κάδο με σκουπίδια. Όταν το χιόνι λιώσει, τα σκουπίδια θα είναι πάλι εκεί.
Το wellness σήμερα είναι η καινούργια βιομηχανία κέρδους. Γι' αυτό και απευθύνεται από τη μέση τάξη και πάνω, σε μια πληθυσμιακή μειονότητα. Ακόμα και τα βιολογικά προϊόντα, που είναι σαφέστατα υψηλότερης θρεπτικής αξίας, είναι τόσο υπερτιμημένα που τελικά μπορούν να τα καταναλώσουν λίγοι. Έρευνες έχουν δείξει ότι άνθρωποι που είναι χρόνια άνεργοι τείνουν να γίνονται υπέρβαροι. Οι οικονομικά ευκατάστατοι άνθρωποι είναι συνήθως πιο αδύνατοι, γιατί έχουν τα μέσα να καταπολεμήσουν τα κιλά. Αυτό, όμως, δεν σημαίνει ότι καταφέρνουν να καταπολεμήσουν την προβληματική τους σχέση με το φαγητό. Τις περισσότερες φορές μοναδικό τους κίνητρο είναι να ανταποκριθούν στην εικόνα που τους επιβάλλουν οι αυξημένες κοινωνικές απαιτήσεις του τρόπου ζωής τους. Οι διατροφικές διαταραχές δεν κάνουν ταξικές διακρίσεις.
Στην προσπάθειά τους να ελέγξουν την τροφική τους εξάρτηση, κάποιοι οδηγούνται σ' έναν δογματικό τρόπο σκέψης σε σχέση με το πώς πρέπει να σιτίζονται. Η καινούργια επικίνδυνη τάση λέγεται orthorexia. Την ακολουθούν άνθρωποι που αναπτύσσουν τέτοια εμμονή με τα υγιεινά φαγητά που δεν επιτρέπουν στον εαυτό τους καμία απολύτως παρεκτροπή. Έχω πελάτη που η μητέρα του τού μαγείρεψε ντολμαδάκια κι αυτός τα πέταξε γιατί φοβήθηκε ότι τα αμπελόφυλλα είχαν λιπάσματα. Οι συγκεκριμένοι άνθρωποι στην καλύτερη περίπτωση γκετοποιούνται. Μπορεί αρχικά να δέχονται την επιβράβευση των άλλων για το πόσο πειθαρχημένοι και δυνατοί είναι ώστε να μπορούν να επιβάλλονται στον εαυτό τους, αλλά ας μην ξεχνάμε ότι τα θύματα της ανορεξίας υπήρξαν άτομα που κατάφεραν να ελέγξουν καθολικά το αίσθημα της πείνας και κατέληξαν στον θάνατο.
Όταν βλέπουμε έναν άνθρωπο αδύνατο, αμέσως τον βαφτίζουμε υγιή. Είναι λάθος. Υγιής είναι ένας άνθρωπος με ενισχυμένο ανοσοποιητικό σύστημα. Αυτό μπορείς να το συμπεράνεις βλέποντας μια καθαρή επιδερμίδα, παρατηρώντας πόσο γρήγορα επουλώνεται ένα σωματικό τραύμα. Τα κιλά σίγουρα δεν είναι το σωστό κριτήριο. Όμως, η κοινωνία που ζούμε έχει την τάση να ενοχοποιεί την εικόνα και να στηρίζεται μόνο σ' αυτήν.
Είναι αναγκαίο για τον καθένα μας να τοποθετήσει την τροφή στη σωστή της διάσταση. Η τροφή είναι βασική μας ανάγκη και οποιαδήποτε άλλη ιδιότητα της έχουμε προσδώσει καταδεικνύει μία ψυχολογική διαταραχή που χρειάζεται λύση. Τρώμε για να διατηρηθούμε στη ζωή. Είναι σημαντικό για την ψυχή μας να ευχαριστιόμαστε τη στιγμή που τρώμε, αλλά αυτό πρέπει να μένει εκεί. Δεν γίνεται να τρέφεσαι άσχημα και να περιμένεις να ζήσεις πολύ και χωρίς προβλήματα υγείας, γιατί απλά αυτό δεν πρόκειται να συμβεί».
Σταυρούλα Καρποδίνη, φιλόλογος, εθελόντρια σε συσσίτιο
11/1/2011, ώρα δώδεκα και μισή το μεσημέρι,
στο συσσίτιο της εκκλησίας Άγιος Χαράλαμπος, στα Ιλίσια.
«Είμαι φιλόλογος εν ενεργεία στο εσπερινό λύκειο Καλλιθέας. Έχω όλες τις ηλικίες στην τάξη μου. Από δεκαέξι μέχρι σαράντα πέντε χρόνων. Υπάρχουν αρκετές "ιδιάζουσες" περιπτώσεις. Ποτέ δεν τους φωνάζω. Σίγουρα όλη την υπόλοιπη μέρα θ' ακούνε μόνο φωνές, είτε απ' τον εργοδότη τους είτε απ' το σπίτι τους. Ας έρχονται τουλάχιστον στο σχολείο ν' ακούνε κάτι ευχάριστο και να έχουν μια ανθρώπινη επαφή με τον δάσκαλο. Ούτως ή άλλως, στην εποχή μας το σχολείο δίνει ελάχιστες γνώσεις. Αν κάποιος θέλει πραγματικά να μάθει, υπάρχει το διαδίκτυο.
Γυρίζω κάθε βράδυ σπίτι μου γύρω στις έντεκα. Μία με δύο φορές την εβδομάδα έρχομαι εδώ τα πρωινά και μαγειρεύω για τους άπορους. Είναι στον χαρακτήρα μου να θέλω να προσφέρω. Και όχι μόνο στον δικό μου. Είμαστε δώδεκα κυρίες εδώ. Ερχόμαστε εναλλάξ. Οκτώμισι με εννέα το πρωί αρχίζει η προετοιμασία του φαγητού για να καταφέρουμε να γίνει το σερβίρισμα εντεκάμισι με δώδεκα παρά τέταρτο. Ετοιμάζουμε και μερίδες φαγητού για τη βραδινή σίτιση, με ψωμί και φρούτο μέσα, και τα στέλνουμε σε συγκεκριμένες διευθύνσεις απόρων. Υπάρχει μια κυρία υπεύθυνη που κανονίζει το μενού όλης της εβδομάδας. Φροντίζουμε τα υλικά να είναι καλά και φυσικά τηρούνται όλες οι νηστείες. Αυτό συμβαίνει γιατί εδώ είναι χώρος εκκλησίας. Σήμερα, όπως είδατε, είχαμε φασόλια γίγαντες και ταραμοσαλάτα. Γενικότερα, όμως, δεν είμαστε αυστηροί. Αν κάποιος θέλει να πάρει απ' έξω ένα σουβλάκι για να συμπληρώσει το γεύμα του, δεν μας απασχολεί. Στο δικό μας συσσίτιο έρχονται γύρω στα είκοσι έξι άτομα. Κάποιοι κάθονται εδώ και τρώνε, άλλοι παίρνουν το φαγητό μαζί τους. Τους περισσότερους τους γνωρίζουμε, γνωρίζουμε τα προβλήματά τους. Έχουμε και κάποιους μετανάστες, Πολωνούς πιο πολύ, είναι κι ένας κύριος απ' την Κένυα, άνθρωποι που ήρθαν στην Ελλάδα για να βρουν δουλειά. Πού να βρουν δουλειά τώρα; Τουλάχιστον, εδώ νιώθουν ασφάλεια. Η εκκλησία, εκτός απ' το φαγητό, βοηθάει πολλούς και οικονομικά ή κανονίζει νοσοκομεία και εξετάσεις για όποιον χρειάζεται.
Τώρα με την κρίση έρχεται συνέχεια καινούργιος κόσμος. Οι περισσότεροι δεν θέλουν φαγητό, ζητάνε μόνο χρήματα. Κάποιοι γίνονται απαιτητικοί. Έχει τύχει κάποιες φορές να φοβηθώ. Η απελπισία κάνει τον άνθρωπο επιθετικό. Ο Ηράκλειτος έλεγε "Ουδείς ασφαλέστερος εχθρός του ευεργετηθέντος", αλλά, αν στ' αλήθεια σ' ενδιαφέρει να προσφέρεις, το κομμάτι της ανταπόδοσης δεν πρέπει να σ' απασχολεί καθόλου.
Το να προσφέρεις χωρίς να προσβλέπεις σε κάποιο οικονομικό ή άλλο όφελος είναι απίστευτα χαλαρωτικό για σένα τον ίδιο. Νιώθεις ότι κάνεις κάτι σπουδαίο, γεμίζει η ψυχή σου. Ο εθελοντισμός έχει φέρει μεγάλη αλλαγή στη ζωή μου. Τις μέρες που φεύγω από εδώ και πηγαίνω κατευθείαν στο σχολείο νιώθω πιο δυνατή. Μπορώ ν' αντέξω περισσότερα. Πέρα απ' αυτό, θεωρώ ότι είναι πολύ σημαντικό να λειτουργείς μέσα σε μια ομάδα. Σου δίνει μια βαθιά ευχαρίστηση η ομαδική ζωή. Αυτό έχει χαθεί τελείως στην εποχή μας. Ιδιαίτερα στις μεγάλες πόλεις. Στα χωριά ή στα νησιά πιστεύω ότι είναι πολύ πιο ανθρώπινα τα πράγματα. Στις μεγάλες πόλεις, όμως, ο καθένας κοιτάει τα δικά του προβλήματα. Έχω δυο αγόρια μεγάλα. Ο ένας σπουδάζει Ιατρική στη Λάρισα κι ο άλλος έχει τελειώσει το Πολυτεχνείο. Με θαυμάζουν που προσφέρω, αλλά οι ίδιοι δεν είναι εθελοντές πουθενά. Δεν ξέρω γιατί... Ίσως γιατί νιώθουν πολύ πιεσμένοι με το πού θα βρουν δουλειά και μόνο αυτό τους απασχολεί.
Στα επόμενα χρόνια τα πράγματα θα γίνουν χειρότερα. Οι φτωχοί θα γίνουν φτωχότεροι και οι πλούσιοι πλουσιότεροι. Η μεσαία τάξη έχει ήδη αρχίσει να εκλείπει, αφού με νύχια και με δόντια και με συρρικνωμένους μισθούς προσπαθούν όλοι να καλύψουν δάνεια και υπερβολικούς τόκους. Οι άστεγοι αυξάνονται καθημερινά. Αρκετοί κοιμούνται στα παγκάκια του πάρκου τα βράδια. Κι όλα αυτά σε μια εποχή που θα 'πρεπε ένα πιάτο ζεστό φαΐ, τουλάχιστον, να είναι δεδομένο για τον καθένα. Εύχομαι μέσα απ' την ψυχή μου όλοι οι άνθρωποι να βρουν περισσότερη θαλπωρή για να μπορέσουν ν' αντέξουν. Είχα διαβάσει κάποτε ένα γκράφιτι που έλεγε "Η θρησκεία είναι το όπιο του λαού". Μπορεί και να είναι, αλλά εγώ το προτιμώ αυτό το όπιο».
σχόλια