Μία από τις πιο ενδιαφέρουσες κυκλοφορίες των τελευταίων μηνών –από όσες κατάφεραν να φτάσουν στο mp3 player μου μέσα σε αυτό το χάος από νέα άλμπουμ, συλλογές και επανεκδόσεις- είναι μια συλλογή με τσιγγάνικα κομμάτια από την διαλυμένη πρώην Γιουγκοσλαβία: από τη Σερβία, τα Σκόπια και το Κόσοβο που συγκέντρωσαν οι δύο ιδρυτές και vinyl junkies της Λονδρέζικης εταιρίας Vlax Records (ναι, ναι, καλά διαβάζεις, βλαξ ρέκορντς) –ο Philip Knox και ο Nathaniel Morris- ψάχνοντας για χρόνια σε παζάρια των Βαλκανίων και σε ξεχασμένα δισκάκια της Εθνικής Βιβλιοθήκης του Βελιγραδίου.
Τα περισσότερα ήταν σε άθλια κατάσταση, επεξεργάστηκαν έτσι τον ήχο τους και τα συμπεριέλαβαν στην συλλογή «Stand Up, People: Gypsy Pop Songs from Tito′s Yugoslavia, 1964-1980». Απίθανη συλλογή. Περιέχει τραγούδια που στο μπούκλετ που συνοδεύει το CD τα χαρακτηρίζουν «σπάνια», όλα από 45άρια των 60s, των ’70s και των ’80s, της εποχής δηλαδή του Τίτο.
Το ενδιαφέρον δεν είναι το γεγονός ότι ξανακυκλοφορούν κομμάτια που ήταν τεράστιες επιτυχίες στην εποχή τους –και καθόλου ξεχασμένα, γιατί όλοι μα όλοι οι μουσικοί και οι τραγουδιστές που συμμετέχουν στη συλλογή ήταν και εξακολουθούν να είναι φίρμες και περιζήτητοι σε γάμους και τσιγγάνικα γλέντια, το ζήτημα είναι ότι σχεδόν όλα είναι "εξευρωπαϊσμένα" (πιο σωστά: εκμοντερνισμένα), με στοιχεία από ταινίες του Μπόλιγουντ (λογικό), τούρκικη ψυχεδέλεια που άνθισε εκεί στα τέλη των ’60s και τη δεκαετία του ’70, αλλά και έντονες ποπ επιρροές από τα αγγλικά και αμερικάνικα χιτ. Τσιγγάνικη ποπ με αρχίδια, που ακούστηκε πολύ τις προηγούμενες δεκαετίες μετά από τις ταινίες του Κουστουρίτσα, κυρίως λόγω του αριστουργήματός του «Ο Καιρός των Τσιγγάνων». Κι ενώ ο Μπρέγκοβιτς «θα μπορούσε στα σύννεφα να είχε αυτός βενζινάδικο» και αναρωτιόταν «θεός αν είναι» με τους (πολύ ωραίους αλλά σοφιστικέ και άσχετους με το τσιγγάνικο μελόδραμα ) στίχους της Νικολακοπούλου, η θεματική των ορίτζιναλ είναι σπαραχτική και οι στίχοι σου φέρνουν δάκρυα στα μάτια.
Το εντυπωσιακό είναι ότι αν δεν ξέρεις για τι μιλάνε, μέσα στους πανηγυριώτικους ρυθμούς και τη διονυσιακή ατμόσφαιρα που δημιουργούν οι ορχήστρες δεν παίρνεις είδηση ότι όλα (μα όλα) είναι αβάσταχτα θλιμμένα –κάποια τόσο πολύ που θα μπορούσαν να είναι μοιρολόγια. Με μια πρόχειρη μετάφραση, να τι λένε όσα υπάρχουν στο δείγμα από το άλμπουμ πιο κάτω (με τη σειρά, όπως ακούγονται –ερωτικά, απελπισμένα, τρυφερά, ανατριχιαστικά):
1
«Ο καιρός περνάει, τα παιδιά μεγαλώνουν,
Αχ μανούλα μου, ο Ελμάζ κλαίει
Ωχ, θεέ μου, θεέ μου, γιατί με άφησες να ζήσω χωρίς εσένα,
να περπατάω χωρίς εσένα
Ο Ελμάζ έγινε σχεδόν τριών
δεν ξέρει το όνομα του πατέρα του
Σαμπεντίν, για κοίτα λίγο, τον σκέφτεσαι καθόλου τον Ελμάζ σου;»
(Αva Selimi - Ah bre devla, Ωχ, Θεέ μου)
2
«Σημαίνουν οι καμπάνες, έρχονται για την αδερφή μου
Θάβουν την αδερφή μου την ώρα που παίζει η μουσική
Άνθρωποι μην κλαίτε, μην λυπάστε που έφυγε η αδερφή μου
έφυγε από αυτή τη ζωή και θα έρθετε στον τάφο της να τον σκεπάσετε με λουλούδια»
(Saban Bajramovic - Kada zvona zvone, Χτυπούν οι καμπάνες)
3
Ω, Τσιγγάνοι, ο Μιρό πήγε με την Ράχμπα διακοπές, σαν τουρίστας
Δυο βδομάδες αργότερα ένα γράμμα έφτασε που μας έλεγε ότι ο Μιρό είναι νεκρός
Τράκαρε με το αυτοκίνητό του στην Εθνική και πέθανε
Αλλά η Ράχμπα, μανούλα μου, επιστρέφει μόνη της
Όλοι οι Τσιγγάνοι μαζεύονται και τη ρωτάνε πού είναι ο Μιρό και κλαίνε πικρά
Γιατί έπρεπε να πεθάνει ο Μιρό;
Ο Ρίζο παίρνει με την Ράχμπα τον μαύρο δρόμο για να φέρει στο σπίτι
Τον νεκρό αδερφό του, τον Μιρό
Κι η φτωχιά η Ράχμπα πουλάει το σπίτι της για να μην αφήσει τον Μιρό μόνο του στην άκρη του δρόμου
Και τώρα η φτωχιά η Ράχμπα ζει μέσα στους δρόμους».
(Hajra Sucurija - Miro ostisao as zenom kao turist, O Μιρό πήγε διακοπές σαν τουρίστας)
4
«Πέτα γλυκό μου τραγούδι
Άνοιξε τα φτερά σου στον λαμπερό ήλιο
Άσε να ακουστούν οι ομορφιές του Σαράγιεβο
Αυτόν που θέλει να ’ναι για πάντα νέος με την αγάπη άσ’ τον να έρθει στη Βοσνία
Στην πόλη
Αυτόν που θέλει να ’ναι για πάντα νέος με την αγάπη άσ’ τον να έρθει στην όμορφη πόλη του Σαράγιεβο.
Δεν υπάρχουν τριαντάφυλλα, δεν υπάρχουν πασχαλιές
Δεν υπάρχει αγάπη, δεν υπάρχει λαχτάρα
Ούτε γλεντζέδες ούτε εραστές, χωρίς τα αγόρια του Σαράγιεβο.
Τα κορίτσια του Σαράγιεβο είναι όμορφα σαν χρυσά βραχιόλια
Στόματα μέλι και δόντια μαργαριτάρια,
Τυχερός αυτός που τα φιλάει»
(Εsma Redzepova - Pesma seher Sarajevu, Τραγούδι για την πόλη του Σαράγιεβο)
5
«Έχω ταξιδέψει σε όλους τους μεγάλους δρόμους
Έχω συναντήσει καλότυχους Τσιγγάνους
Έχω ταξιδέψει στα πέρατα του κόσμου
κι έχω συναντήσει τυχερούς Τσιγγάνους
Ω, Τσιγγάνοι, άνθρωποί μου
Ω, Τσιγγάνοι, παιδιά μου
Αχ, πώς αγαπάω τα δυο μαύρα μάτια της,
Μαύρα σαν δυο ρόγες σταφύλια
Της αγόρασα έναν ωραίο κόκκινο καθρέφτη
την αγαπάω όπως κανείς άλλος».
(Αnsambl Μontenegro - Djelem, Djelem, Περιπλανώμενος)
6
«Αμέσως μόλις γεννήθηκες σε πήραν μακριά μου
Μετά από τρία χρόνια, αδελφούλα μου, μού έφερες τεράστια ευτυχία
Είναι ωραίο που σε ξαναβλέπω
Ραμαγιάνα, Ραμαγιάνα, μιλάς τσιγγάνικα;
Δεν το ξέρω, δεν το ξέρω
Ένα πρωί ήρθε τρέχοντας σε μας
Κλαίγοντας, λυπημένη για όσα της είχαν πει οι άλλοι
Είπε σε μένα και τη μάνα μας ότι οι άνθρωποι την είχαν μαλώσει
Επειδή δεν μιλάει τσιγγάνικα»
(Muharem Serbezovski – Ramajana, Ραμαγιάνα)
(Εδώ έπρεπε να είναι το λινκ με το mp3 με το δείγμα, αλλά μου το έχει σβήσει εφτά φορές το soundcloud –soundcloud γαμιέσαι!)
Τα παρακάτω βίντεο είναι με τη σειρά τα κομμάτια 3, 2, 6
σχόλια