Το τελευταίο διάστημα και με αφορμή τις διαδηλώσεις εναντίον του Μουντιάλ της Βραζιλίας –που θυμίζουν κάπως την προ-Ολυμπιακή Ελλάδα του 2003– έχουμε ασχοληθεί λίγο παραπάνω με την κοινωνική πραγματικότητα αυτής της απέραντης, εξωτικής χώρας στην άλλη άκρη του Ατλαντικού.
Προφανώς και η χώρα δεν κατοικείται μόνο από γυναίκες με ηλιοκαμένα, καλοσχηματισμένα κορμιά και χαρούμενους άνδρες που είτε θα παίζουν μπάλα είτε θα χορεύουν σάμπα και καποέιρα, όπως θέλουν τα τουριστικά κλισέ. Από την άλλη πλευρά, οι εικόνες από την καινούργια παραγκούπολη των 5.000 εξαθλιωμένων αστέγων που οδηγήθηκαν στον δρόμο λόγω της αύξησης των ενοικίων στις αναβαθμισμένες περιοχές του Σάο Πάολο ξάφνιασαν πολλούς που είχαν μείνει στην παρουσίαση της Βραζιλίας ως της νέας υπερδύναμης του 21ου αιώνα, των BRICS και της οικονομικής ευημερίας.
Οι δημόσιοι οικονομικοί δείκτες πάνε καλά, αναμφίβολα. Η Βραζιλία είναι η 6η μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου – ακολουθεί αυτές των ΗΠΑ, της Κίνας, της Ιαπωνίας, της Γερμανίας και της Γαλλίας. Η ανεργία μειώνεται συνεχώς και έχει φθάσει από το 11,9% το 2002 στο 5,8% το 2013. Ο μέσος μισθός επίσης αυξάνεται χρόνο με τον χρόνο. Η Βραζιλία βρίσκεται στην 7η θέση διεθνώς στην κατάταξη με τις «δελεαστικές» χώρες για όσους προβαίνουν σε άμεσες, ξένες επενδύσεις. Και η λίστα θα μπορούσε να συνεχιστεί για πολλές γραμμές ακόμα.
Έκτη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου, όμως, δεν σημαίνει και έκτη πλουσιότερη χώρα του κόσμου. Πενήντα τρία εκατομμύρια Βραζιλιάνοι, περίπου το 1/4 του πληθυσμού, ζουν ακόμα κάτω από το όριο της φτώχειας. Δεκατρία εκατομμύρια Βραζιλιάνοι δεν έχουν κάθε μέρα φαγητό στο τραπέζι τους, ενώ το 10% δεν μπορεί να γράψει και να διαβάσει. Η ανισότητα του εισοδήματος, επίσης, κυμαίνεται σε υψηλά επίπεδα (το 2011 ο δείκτης Gini έφθασε στο 0,51%, την ώρα που στις περισσότερες δυτικές χώρες κυμαίνεται μεταξύ του 0,2 και του 0,4%), αν και εμφανίζει μειωμένους ρυθμούς τα τελευταία χρόνια. Υψηλοί δασμοί, υπερανεπτυγμένη γραφειοκρατία και δαιδαλώδες φορολογικό σύστημα είναι τρεις παράγοντες που κάνουν αρκετά προϊόντα, ακόμα και αυτά που παρασκευάζονται στη χώρα, να πωλούνται αρκετά ακριβότερα απ' ό,τι σε άλλες, αντίστοιχα ανεπτυγμένες, χώρες. Οι διψήφιοι αριθμοί ανάπτυξης αποτελούν παρελθόν. Η Goldman Sachs υποβάθμισε τις προοπτικές για την ανάπτυξη του ΑΕΠ της Βραζιλίας στο 1,1% φέτος και 1,5% το 2015.
Η ανισότητα είναι η λέξη-κλειδί στη Βραζιλία. Η ίδια η «Σελεσάο» αποτελεί ένα παράδειγμα. Η αξία των 18 από τους 23 παίκτες της αποστολής που αγωνίζονται σε ξένα πρωταθλήματα ξεπερνά τα 700 εκατομμύρια δολάρια. Την ίδια στιγμή, από τους 31.000 ποδοσφαιριστές που είναι εγγεγραμμένοι στην ομοσπονδία της Βραζιλίας, το 82% συνεχίζει να αμείβεται με ποσά που δεν ξεπερνούν τα 638 δολάρια τον μήνα. Μάλιστα, το αντίστοιχο ποσοστό στην υπόλοιπη κοινωνία της Βραζιλίας που αμείβεται με αυτό το ποσό αγγίζει το 68%, σύμφωνα με τα στοιχεία της στατιστικής υπηρεσίας της χώρας.
Τα δύο εκατομμύρια κάτοικοι του Ρίο ντε Τζανέιρο που ζουν σε περίπου 600 φαβέλες μπορεί να είδαν σε απόσταση αναπνοής τα εντυπωσιακά πυροτεχνήματα από την τελετή έναρξης του Μουντιάλ, δεν αναμένεται όμως να συμμετάσχουν στην «παγκόσμια γιορτή». Ο κατώτατος βασικός μισθός στη χώρα κινείται γύρω στα 250 ευρώ τον μήνα, την ώρα που τα εισιτήρια για το Μουντιάλ θα κοστίζουν περίπου 50 ευρώ. Οι κάτοικοι των παραγκουπόλεων δεν ανησυχούν, όμως, μόνο για τους χαμηλούς μισθούς και τις ανύπαρκτες υποδομές στις γειτονιές τους. Σύμφωνα με στοιχεία της UNICEF, 5.000 νέοι έφηβοι, από 12 έως 18 ετών, σκοτώνονται κάθε χρόνο σε πόλεις και κωμοπόλεις της Βραζιλίας. Στην πλειονότητά τους τα θύματα είναι φτωχοί και αγράμματοι μαύροι άνδρες. Στις φτωχές περιοχές, 44 παιδιά στα 1.000 πεθαίνουν πριν γίνουν ενός έτους και η πρώτη αιτία θανάτου στις ηλικίες 15-24 είναι η δολοφονία. Οι κυριότεροι λόγοι των δολοφονιών, μάλιστα, είναι προβλήματα τα οποία συνδέονται με τις συμμορίες και τα ναρκωτικά. Χαρακτηριστικό γεγονός είναι ότι οι περουβιανές Αρχές ανακάλυψαν πρόσφατα 578 κιλά κοκαΐνης στον Αμαζόνιο, που, όπως ανακοίνωσαν, είχαν προορισμό τη Βραζιλία για να καλύψουν τις... ανάγκες του Παγκοσμίου Κυπέλλου. Σε αυτά να προσθέσουμε και την αστυνομική βία που έχει αυξηθεί ξανά, μετά την περίοδο της δικτατορίας. Πέρυσι καταγράφηκαν από αστυνομικούς 1.890 θάνατοι, με την επίσημη αιτιολογία να αναφέρει «αντίσταση κατά τη σύλληψη».
Το Μουντιάλ, σύμφωνα με τους αρχικούς υπολογισμούς, θα στοιχίσει πάνω από 11 δισ. ευρώ. Σχεδόν το καθένα από τα 12 στάδια που φτιάχτηκαν ή ανακατασκευάστηκαν κόστισε περισσότερο από το αναμενόμενο και πολλά από τα αναμενόμενα «ανταποδοτικά» έργα στην εκάστοτε πόλη ακυρώθηκαν ή αναβλήθηκαν. Για παράδειγμα, το «Κορίνθιανς Αρένα» είχε αρχικά κοστολογηθεί στα 153 εκατ. ευρώ, αλλά φαίνεται ότι θα κοστίσει τελικά πάνω από 450 εκατ. ευρώ. Υπολογίζεται, γενικά, ότι η διοργάνωση θα στοιχίσει στους Βραζιλιάνους όσο και τα δύο προηγούμενα Μουντιάλ σε Ν. Αφρική και Γερμανία μαζί. Στα παραπάνω πρέπει να προστεθούν και οι άθλιες συνθήκες εργασίες που επικράτησαν στα περισσότερα εργοτάξια της χώρας και οι δεκάδες θάνατοι σε εργατικά ατυχήματα, καθώς και οι αναφορές για «καταυλισμούς» εργατών με απαράδεκτες συνθήκες.
Όλα αυτά οδήγησαν σε μια συσσωρευμένη έκρηξη και το προηγούμενο καλοκαίρι περίπου ένα εκατομμύριο Βραζιλιάνοι βγήκαν στους δρόμους, στις μεγαλύτερες διαδηλώσεις που έχει δει η χώρα εδώ και δύο δεκαετίες. Η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι προήλθε από μια «ασήμαντη» αφορμή, την αύξηση στις τιμές των εισιτηρίων των αστικών συγκοινωνιών. Οι διαδηλώσεις συνεχίστηκαν όλο τον χρόνο και δεν έχουν σταματήσει ούτε με την έναρξη της διοργάνωσης. Πριν από λίγες μέρες δημοσιογράφοι του Associated Press κατήγγειλαν ότι είδαν αστυνομικούς με πολιτικά να πυροβολούν με αληθινά πυρά εναντίον συγκεντρωμένου πλήθους, ενώ υπάρχουν αναφορές ότι στα επεισόδια της πρεμιέρας έχασε τη ζωή του ένας διαδηλωτής, κάτι που αποσιωπήθηκε για να μη χαλάσει η φεστιβαλική διάθεση.
Οι Βραζιλιάνοι δηλώνουν πια απαισιόδοξοι. Το 60% των ερωτηθέντων σε δημοσκόπηση τάσσεται εναντίον της διοργάνωσης του Μουντιάλ και το 72% πιστεύει ότι τα πράγματα θα πάνε χειρότερα. Η Πρόεδρος Ρούσεφ βλέπει τα πράγματα να δυσκολεύουν για την επανεκλογή της τον Οκτώβριο, με τα ποσοστά της να πέφτουν, αν και παραμένει η δημοφιλέστερη πολιτικός. Πάντως, απ' ό,τι φαίνεται, το διεθνώς καταξιωμένο μοντέλο Ζιζέλ θα πάρει τη θέση του στην απονομή του Κυπέλλου στον τελικό για να μην υπάρχουν αποδοκιμασίες. Όμως, τα προβλήματα της χώρας δεν μπορούν να κρυφτούν κάτω από τον υπερσύγχρονο χλοοτάπητα του Μαρακανά.
σχόλια