Νίκος Αλεξίου
Ο καλλιτέχνης που μεταμορφώνει την ευθραυστότητα των υλικών σε στέρεη ιδέα.
Από τον Δημήτρη Παπαϊωάννου.
Ο Νίκος Αλεξίου είναι από τους λίγους σπουδαίους που έτυχε, ή ήταν γραφτό, να συναντήσω. Τον γνώρισα όταν ήμουν 18 κι εκείνος λίγο παραπάνω. Όταν πρωτοδειγμάτιζα με την Ομάδα Εδάφους, μου πρότεινε να φτιάξω ένα έργο πάνω σ' ένα δικό του. Έτσι γεννήθηκε το Τελευταίο Τραγούδι, που αργότερα έγινε τριλογία: Τα Τραγούδια. Η ζωή μας σημαδεύτηκε από εκείνο τον αναπάντεχο μικρό θρίαμβο που ζήσαμε με το έργο αυτό στην Κατάληψη. Μετά κάναμε μαζί τη Μήδεια που σηματοδότησε την έξοδο της Ομάδας Εδάφους από τους εναλλακτικούς χώρους και την είσοδό της στις μεγάλες σκηνές, για να γίνει μετά το μεγάλο σουξέ, το εμβληματικό έργο της ομάδας και της συνεργασίας μας.
Είμαι τυχερός που μου έδωσε τέτοια τoπία να περπατήσουν πάνω οι σκηνοθετικές μου σκέψεις, τοπία που χάρισαν στα έργα μου αυτά αξία μεγαλύτερη από αυτή που είχαν. Σαν μετάγγιση αίματος.
Έχω την εντύπωση ότι ο Νίκος επικοινωνεί με την πνευματική γεωμετρία των πραγμάτων. Μεταμορφώνει την ευθραυστότητα των υλικών σε στέρεη ιδέα. Εργάζεται σαν να προσεύχεται, σαν φυλακισμένος, κεντήστρα, φιλόσοφος, μανιακός, σαν ένας σπουδαίος καλλιτέχνης.
Ο Δημήτρης Παπαϊωάννου είναι σκηνοθέτης και χορογράφος.
The Breeders
Στάθης Παναγούλης, Γιώργος Βαμβακίδης
Δεν σταματούν να πειραματίζονται.
Aπό τον Άγγελο Παπαδημητρίου.
Πώς τα φέρνει η ζωή! Ποιος το φανταζόταν, όταν πριν από πολλά χρόνια πρωτογνώρισα αυτά τα «παιδιά», ότι θα ερχόταν η στιγμή που θα «παντρευόμασταν» καλλιτεχνικά. Εγώ τότε «μεγαλοκυρία» σε μία από τις καλύτερες γκαλερί της Αθήνας, τις ιστορικές, πλέον σήμερα, θρυλικές Νέες Μορφές τους έβλεπα σαν τα sexy boys που καθαρίζουν την πισίνα. Ύπαγε οπίσω μου, Σατανά. Άλλος κόσμος. Όμως, μια συμπάθεια στην αρχή... μια έκπληξη έπειτα με κάτι σοβαρές πρωτοποριακές εκθέσεις που έκαναν, μια εμπιστοσύνη αργότερα με τη συνέπειά τους σε μια γραμμή πολύ σύγχρονη, δεν θέλει και πολύ, όταν μου έκαναν ευγενικά την πρόταση για συνεργασία «έπεσα» αμέσως. Εγώ, που είχα αντισταθεί σε τόσα και τόσα καλλιτεχνικά φλερτ. Δεν σας κρύβω ότι αισθάνθηκα λίγο σαν την Τζάκι, που μετά τον Κένεντι πήρε τον Ωνάση. Θέε μου, έλεγα, από τη Βουκουρεστίου με την Prada και τα Hermes στην Ιάσονος με τα μπουρδέλα! Για μια στιγμή μόνο δείλιασα. Μετά άφησα να με οδηγήσει το ένστικτό μου, τραγούδησα στο μπάνιο μου το γνωστό: «Παραδόθηκα σε σένα, δεν λογάριασα κανέναν, και είπα τώρα ό,τι θέλει ας γίνει».
Κι όχι μόνο δεν μετάνιωσα γι' αυτό το βήμα - πώς άλλωστε, αφού ολόκληρη η καλλιτεχνική μου ζωή ομόρφυνε και ανανεώθηκε: αυτά τα «άτιμα» νιάτα, αυτό το νεανικό, φρέσκο κλίμα -ευτυχώς που μαζί τους εκθέτει και ο Βλάσσης Κανιάρης, γιατί θα ήμουν ο μεγαλύτερων όλων τους- αλλά και η ευγένειά τους, το πραγματικό ενδιαφέρον για την αληθινή τέχνη, η διακριτικότητά τους στις επιθυμίες των καλλιτεχνών, η έντονη προσπάθειά τους να συνδέσουν την ιστορία με το ζωντανό παρελθόν, η ανάγκη τους να βγουν «έξω» να δείξουν Έλληνες αλλά και να φέρουν «ξένους» καλλιτέχνες εδώ ισότιμα, χωρίς κόμπλεξ κι ενοχές, χωρίς την εμπάθεια, χωρίς το μένος των νεοφώτιστων, αφήνοντας τις «κορόνες» για τους καλλιτέχνες, καθώς οι ίδιοι περνούν σε δεύτερο πλάνο (όπως και πρέπει στη δουλειά που κάνουν), αυτό του συντονιστή και στυλοβάτη. Αυτά για τον Στάθη Παναγούλη και τον Γιώργο Βαμβακίδη του Breeder και την ομάδα τους (με επικεφαλής τη Νάντια Γεραζούνη).
Παιδιά, ευχαριστώ για την υπέροχη συνεργασία μας, τις περιποιήσεις, το καταπληκτικό περιβάλλον (τι κτίριο!).
Και για μένα, που είμαι γνωστός «καλοφαγάς», τι έκπληξη αποτέλεσε το Breeder Feeder, το πειραματικό εστιατόριο που λειτουργεί τους τελευταίους μήνες στον δεύτερο όροφο της γκαλερί!
Ξέρω καλά ότι είναι πολύ της μόδας να λες και κάτι χοντρά αρνητικό. Πιστέψτε με, με γοητεύει πολύ να βρίσκω σκοτεινά σημεία και να επισημαίνω αδυναμίες. Εδώ, όσο και να προσπάθησα, δεν βρήκα τίποτα κακό να πω!
Ο Άγγελος Παπαδημητρίου είναι εικαστικός.
Γιάννης Μπουτάρης
Μίλησε ανοιχτά για την κοινωνία, την Εκκλησία και την πολιτική. Η συντηρητική Θεσσαλονίκη δεν ήταν τόσο συντηρητική τελικά.
Από την Ντόρα Μπακογιάννη.
Όταν στη διάρκεια του προεκλογικού αγώνα συνάντησα τον Γιάννη Μπουτάρη, είδα έναν άνθρωπο με όραμα για την πόλη του και με πολλή όρεξη για δουλειά. Είδα έναν άνθρωπο με μεράκι, που είχε συγκεκριμένες και ρεαλιστικές προτάσεις για μια Θεσσαλονίκη που αξίζει την αγάπη όλων μας. Ο Γιάννης Μπουτάρης είναι ένας πετυχημένος στη δουλειά του άνθρωπος που θέλησε να ασχοληθεί με την τοπική αυτοδιοίκηση. Mίλησε απλά, χωρίς να μασάει τα λόγια του και να προσπαθεί να ισορροπήσει ανάμεσα στα ψευτοδιλήμματα που τέθηκαν για να αποπροσανατολίσουν τους πολίτες από το βασικό αίτημα των δημοτικών εκλογών που είναι η εκλογή έμπειρων, δημιουργικών και αποφασισμένων ανθρώπων, οι οποίοι θέλουν να δώσουν τον καλύτερό τους εαυτό για τη βελτίωση της ζωής των δημοτών.
Η εκλογή του οφείλεται στον χαρακτήρα του ανθρώπου που κατάφερε να πείσει τους πολίτες ότι αποτελούσε μια ανεξάρτητη κίνηση με μοναδικό γνώμονα την προσφορά στην πόλη. Συσπείρωσε γύρω του δημιουργικούς ανθρώπους από όλους τους πολιτικούς χώρους και έπεισε τους πολίτες ότι ήταν μια εναλλακτική υποψηφιότητα που μπορεί να φέρει νέα πνοή στη Θεσσαλονίκη. Σε μια εποχή που τα παραδοσιακά μεταπολιτευτικά κόμματα χάνουν τη δυναμική τους, παύουν να είναι ελκυστικά για τους πολίτες, ο Γιάννης Μπουτάρης απέδειξε ότι γεννιέται ένα νέο πρότυπο πολιτικού άνδρα που διαθέτει γνώση και ευγένεια, δεν έχει κομματικές εξαρτήσεις και είναι αποφασισμένος να εργαστεί σκληρά, ακόμη και να συγκρουστεί προς όφελος των πολιτών. Εύχομαι στον Γιάννη Μπουτάρη, μέσα από την καρδιά μου, να πετύχει στο δύσκολο έργο του.
Η Ντόρα Μπακογιάννη είναι βουλευτής και πρόεδρος του κόμματος Δημοκρατική Συμμαχία.
Γιάννης Αγγελάκας
Τα τραγούδια του έχουν κάτι από την άγρια ελευθερία του βουνού.
Από τον Χρήστο Ιωαννίδη.
Φιλολογική αίθουσα Παρνασσού, 29 Νοεμβρίου 2010. Στην πιο αταίριαστη -για τη ζωή και τη μουσική του- αίθουσα, δίνει συναυλία ο Γιάννης Αγγελάκας. Είναι καθιστός, το ίδιο και το κοινό. Ηλικίες μεταξύ 20 και 50. Κάποιοι από αυτούς κουνάνε το κεφάλι τους πάνω-κάτω, κανονικό head-banging. Όπως τότε με τις Τρύπες. "Τι θα γίνει;" τον είχα ρωτήσει, "όταν στα 50 σου δεν θα έχεις την ενέργεια να χοροπηδάς στη σκηνή;" "Ποιος ξέρει;" είχε απαντήσει, "μπορεί τότε να είναι εσωτερικές οι δονήσεις".
Γνώρισα τον Αγγελάκα το '97 με αφορμή μια συνέντευξη. Έπινε τσάι και σιχαινόταν όλη σχεδόν την ελληνική μουσική σκηνή. Από τον Νότη Σφακιανάκη που έβγαινε στα εξώφυλλα καπνίζοντας πούρα μέχρι τον Γιώργο Νταλάρα που έβγαινε στα εξώφυλλα ντυμένος φαντάρος. "Πιο επικίνδυνος είναι αυτός!", μου έλεγε. "Δεν υπάρχει κανένας που θαυμάζεις;". "Υπάρχει η μεγάλη εξαίρεση, ο Χατζιδάκις. Και όχι για τη μουσική του, αλλά για την ταύτιση της ζωής του με τη μουσική του".
Τα χρόνια πέρασαν και ο Αγγελάκας έγινε για αρκετούς από εμάς ένας νέος Χατζιδάκις-ακριβώς για αυτήν την ταύτιση ζωής και μουσικής. Όσο ήταν με τις Τρύπες, τα τραγούδια του είχαν την αίσθηση της παρέας και του δρόμου. Τώρα που πήρε τα βουνά (κυριολεκτικά - περνάει τη μισή ζωή του σε ένα ορεινό χωριό της Κρήτης), τα τραγούδια του έχουν κάτι από την άγρια ελευθερία του βουνού.
"Μα εγώ μ' ένα άγριο περήφανο χορό
σαν αετός πάνω απ' τις λύπες θα πετάξω.
Σιγά μην κλάψω, σιγά μη φοβηθώ.
Θα πάω να χτίσω μια φωλιά στον ουρανό
θα κατεβαίνω μόνο αν θέλω να γελάσω.
Σιγά μην κλάψω, σιγά μη φοβηθώ"
Όταν τραγούδησε πέρυσι στο Schoolwave, τα παιδιά από κάτω ξέρανε απ' έξω τα τραγούδια του. Ήταν περίπου 5000 παιδιά. Σίγουρα πολύ λιγότερα από αυτά που βλέπουν X-Factor και ακούνε Χατζηγιάννη. Αλλά δεν έχουν σημασία οι αριθμοί. Ο Αγγελάκας δεν επηρεάζει τις μάζες, επηρεάζει όμως το τοπίο. Ήταν και παραμένει μια μουτζούρα, ένα "συννεφάκι μέσα στον καθαρό ουρανό".
Ο Χρήστος Ιωαννίδης είναι υπεύθυνος του μαθητικού περιοδικού «Schooligans».
Βασίλης Χαραλαμπίδης
Επιμένει σε ό,τι καινούργιο αξίζει.
Από τον Γιώργο Ξένο.
Ο Βασίλης Χαραλαμπίδης είναι ένα πρόσωπο με πολλαπλές καλλιτεχνικές ικανότητες, τις οποίες διαχειρίζεται με τον καλύτερο τρόπο. Δημιούργησε τον χώρο τεχνών του Bios με πείσμα και μεράκι, χωρίς να κάνει εκπτώσεις στον τρόπο και στο τι υποστηρίζει (νέες τάσεις, σύγχρονα μέσα, θέατρο, μουσική, συζητήσεις, εικαστικά κ.λπ.). Έναν χώρο δημιουργίας και συνάντησης νέων κυρίως ανθρώπων, που βρίσκουν πεδίο για προβληματισμό και ανταλλαγή ιδεών. Έναν χώρο πρόκλησης και έκπληξης.
Ο Βασίλης είναι φίλος μου. Τον γνώρισα όταν τον έφτιαχνε και γίναμε φίλοι από την πρώτη στιγμή. Μετά από πολύωρες συζητήσεις (πώς και τι), η φιλία μας συνεχώς ανανεώνεται πάνω σε μια ανεξάντλητη βάση. Είναι άτομο με πολύπλευρο ταλέντο και ανησυχίες, παρατηρητής, πεισματάρης στο καινούργιο, γραφίστας, μουσικός που διαχειρίζεται συχνότητες με μεγάλη ακρίβεια. Χρησιμοποιεί τα σύγχρονα μέσα με άνεση, βρίσκει λύσεις και τις υλοποιεί στο λεπτό. Για παράδειγμα, ένα πρωινό κάποιας Κυριακής γράφαμε μουσικές για συχνότητες και ένα κλαρίνο και του ζήτησα μια δυνατότητα ηχοληπτική. Μου λέει «μου δίνεις 5 λεπτά να φτιάξω...». Μπήκε σε ένα ηχοληπτικό πρόγραμμα και σε ελάχιστο χρόνο προσάρμοσε τις απαιτήσεις μας. Εξαιρετικές στιγμές, να γράφουμε πρίμα βίστα χωρίς να πέφτει κάτω ούτε μια νότα, που λέει ο λόγος. Έχω κρατήσει ηχογραφημένες κάποιες από αυτές.
Ο γρήγορος περίπατος, συζητώντας, γύρω από τον Κεραμεικό, το Γκάζι και το κέντρο, ψάχνοντας να δειπνήσουμε κάπου εκλεκτά, μένουν στη μνήμη μου σαν κάτι ξεχωριστό.
Ο χώρος του έγινε για μένα χώρος επαφής με νεότερους ανθρώπους και όχι μόνο, χώρος που δίνει βήμα, ανοιχτός σε προτάσεις.
Ο δικός του χώρος είναι περικυκλωμέ-νος από ενισχυτές που λειτουργούν όλο το 24ωρο, καλώδια, κονσόλες, ηχεία, μουσικά όργανα, βιβλία και περιοδικά, σε έναν άριστο συντονισμό μεταξύ τους. Ο ίδιος, εκλεκτικός από τα εργαλεία που χρησιμοποιεί μέχρι το γευσιγνωστικό του, ζει έναν βίο με μια λιτότητα που ξαφνιάζει σήμερα.
Ο Γιώργος Ξένος είναι εικαστικός.
Ζυράννα Ζατέλλη
Το σπουδαίο ελληνικό μυθιστόρημα έρχεται μια φορά, κάθε εφτά χρόνια.
Από τον Θανάση Καστανιώτη.
Στα 40 και πλέον χρόνια της εκδοτικής ζωής μου, στα βιβλία έχουν αλλάξει πολλά πράγματα, με εξαίρεση την άποψη που είχα από παιδί, ότι ο χώρος μας είναι ευλογημένος. Οι άνθρωποι που συναναστράφηκα μου χάρισαν τη φιλία τους, τις αγωνίες τους, τους πνευματικούς τους καρπούς και την αγάπη τους και με έκαναν πάντοτε να τους θαυμάζω και να πιστεύω ότι το σπουδαιότερο έργο τους ήταν η ίδια τους η ζωή, το δημιούργημά τους δηλαδή δεν ξεχώριζε από τον δημιουργό του. Η Ζυράννα Ζατέλη ανήκει σε αυτή την κατηγορία και ο μύθος που τη συνοδεύει δεν είναι τυχαίος. Παρά τα μεγάλα έργα της και τις μεγάλες χρονικές περιόδους κατά τις οποίες κρύβεται για να γράψει, η Ζυράννα είναι λάτρις του μικρού. Ή, για να το πω καλύτερα, στο μικρό βρίσκει τη σημασία του μεγάλου, του σπουδαίου, του διαφορετικού. Οι λεπτομέρειες της καθημερινής της ζωής είναι αυτές που έχουν σημασία. Τα χειρόγραφά της είναι αξιοζήλευτα. Κείμενα γραμμένα με διαφορετικά μελάνια, όπου αποθεώνονται η καλλιγραφία και ταυτόχρονα η χαοτική της σκέψη, με χιλιάδες σημειώσεις σε άπειρες σελίδες, σε αναρίθμητα χαρτιά. Το σπίτι της, ένα υποβλητικό κτίριο του 1929, είναι ένας παράδεισος από έμψυχα όντα, γιατί, εκτός από τις υπέροχες γάτες της -τη Σέρκα, τη Ζαΐρα και τον Ναρσίζο-, κάθε αντικείμενο που αντικρίζεις εκεί μέσα έχει ζωή. Οι φωτογραφίες της, τα πορτρέτα της, τα λαμπάκια που αναβοσβήνουν, η γραφομηχανή της, τα κουτάκια του γραφείου της, η κουζίνα με την ταπετσαρία, ο λύκος στο κρεβάτι της, όλα έχουν ψυχή, τη δική τους ψυχή και μαζί την ψυχή της Ζυράννας. Είναι εύθραυστα όπως αυτή και πολύχρωμα όπως η ίδια. Είμαστε φίλοι και συνεργάτες πολλά χρόνια, αλλά κάθε φορά που την κοιτάζω, συλλαμβάνω τον εαυτό μου να εκπλήσσεται με την αισθητική της. Τα πολύχρωμα δαχτυλίδια της, τα σίξτις γυαλιά της, τα γάντια της, τα θανατερά ρούχα της, μοιάζουν να έρχονται από άλλες δεκαετίες, όπως και η ίδια μοιάζει να μας ήρθε από άλλο κόσμο. Δεν ξέρω αν είναι ο κόσμος των ταινιών που βλέπει κάθε μέρα ή ο κόσμος της μακεδονικής κοινωνίας όπου γεννήθηκε, είμαι όμως σίγουρος ότι είναι ο κόσμος που περιγράφει στα βιβλία της, ο κόσμος ενός υπέροχου, μαγικού σύμπαντος.
Ο Θανάσης Καστανιώτης είναι ο ιδρυτής των ομώνυμων εκδόσεων και εκδίδει τα βιβλία της Ζυράννας Ζατέλη.
Πάσχος Μανδραβέλης
Η ήρεμη φωνή της λογικής.
Από τον Ηλία Κανέλλη.
«Άμα βρω τα σκούρα, η σοφίτα μου στην Κοζάνη με περιμένει - εκεί έχω χιλιάδες βιβλία που χρειάζονται χρόνο να διαβαστούν». Έτσι λέει όταν έχει ζόρια ο Πάσχος Μανδραβέλης. Αλλά μπορεί να έχει ζόρια ένας από τους επιδραστικότερους δημοσιογράφους της εποχής μας (και της γενιάς μου); Και τι ζόρι τραβάει ένας άνθρωπος που, για να διατηρεί την ανεξαρτησία της γνώμης του, έχει σχεδόν μηδενίσει τις προσωπικές ανάγκες του - ζει σε ένα διαμέρισμα στην Κυψέλη, αδιαφορεί για τις εξουσίες που θα μπορούσε να του προσπορίσει το επάγγελμά του (και η επιδραστικότητά του), η μόνη πολυτέλεια που επιτρέπει στον εαυτό του είναι να παραγγέλνει (και να πληρώνει) όλες τις νέες εκδόσεις που του κινούν το ενδιαφέρον...
Αν έβαζε τον αυτόματο πιλότο, αν δηλαδή αρκούνταν στα δημοσιογραφικά κλισέ που έτσι κι αλλιώς κατακτά με τον καιρό κάθε παλιά καραβάνα, ίσως τα ζόρια του να ήταν λιγότερα. Αλλά ο Πάσχος Μανδραβέλης είναι συνεχώς σε εγρήγορση, ο μεγάλος φόβος του είναι η ευκολία αυτών των κλισέ. Διαβάζοντας κανείς τις αναλύσεις του, πάντως, που έχει κοπιάσει πολύ για να είναι έγκυρες, το μόνο σίγουρο είναι ότι θα ερεθιστεί. Οι προσεγγίσεις του δεν είναι προφανείς, μερικές φορές είναι απροσδόκητες, κάποιοι τις θεωρούν αιρετικές. Σιγά την αίρεση! Ο Μανδραβέλης διαθέτει ένα μείζον προτέρημα: ακόμα και τις πιο περιπεπλεγμένες υποθέσεις τις προσεγγίζει με τη σαφήνεια και την απλότητα του κοινού νου. Ένα κι ένα κάνουν δύο. Το σωστό μέτρημα δεν είναι αίρεση, θεωρείται αίρεση από εκείνους που δεν έμαθαν να μετρούν - ή το μέτρημά τους μοιάζει με το μέτρημα του Καραγκιόζη: είναι ανορθολογικό, στρεβλό, αθέλητα ή και ηθελημένα τρόπος εξαπάτησης.
Απλότητα δεν σημαίνει ευκολία. Και πρακτική ματιά δεν σημαίνει απαιδευσία. Ο Πάσχος Μανδραβέλης διαθέτει βαθιές γνώσεις σε πολύ περισσότερους τομείς απ' όσους απασχολούν την πολιτική, και μέθοδο και ιδεολογία. Η ιδεολογία, κυρίως αυτή τον οδηγεί. Πώς ορίζεται; Είναι δυτικός φιλελεύθερος σοσιαλδημοκράτης. Πιστεύει στον ορθό λόγο. Στις ελευθερίες. Στη γνώση. Σε έναν δίκαιο κόσμο. Είναι εναντίον κάθε είδους αυταρχισμού. Εναντίον κάθε φονταμενταλισμού. Υπερασπίζεται τις ανοιχτές κοινωνίες των δικαιωμάτων, της διαφάνειας, της δικαιοσύνης. Τις κοινωνίες που σέβονται τη διαφορά, αλλά σέβονται και τον νόμο...
Όταν έχεις αυτές τις απόψεις στην Ελλάδα των ποικίλων αναχρονισμών, είναι πολύ πιθανό να τα βρεις ζόρικα. Ο Πάσχος Μανδραβέλης δεν πτοείται. Ας τα βρει. Έχει, είπαμε, τη σοφίτα του στην Κοζάνη. Κι ακόμα έχει φίλους, μια πολύ κανονική ζωή, έφεση στο διάβασμα, ανησυχίες για τα πάντα, κουράγιο και εφηβική διάθεση.
Εφηβική διάθεση και πρόωρα άσπρα μαλλιά. Συμβολικό; Ο Πάσχος Μανδραβέλης είναι ένας ορμητικός έφηβος με κεφαλή σοφού. Παραγωγικός, μανιακός της παρέμβασης, ονειροπόλος. Η Κοζάνη μπορεί να περιμένει.
Ο Ηλίας Κανέλλης είναι εκδότης του «The Book's Journal».
σχόλια