Όταν ακούς ότι ετοιμάζεται μια καινούργια εκπομπή για το βιβλίο στην τηλεόραση, το πρώτο που σου έρχεται στο μυαλό είναι αυτό που έχεις μέχρι τώρα συνηθίσει: μια εκπομπή στατική, με ανθρώπους που σχολιάζουν βιβλία και μάλλον βαρετές συζητήσεις σε κάποιο στούντιο, οι οποίες αφορούν αποκλειστικά και μόνο την ελίτ των βιβλιοφάγων. Η καινούργια εκπομπή της ΕΤ1 Κεραίες της εποχής μας, που ξεκινάει την Τετάρτη 17/10 στις 10 το βράδυ, αφορά βεβαίως το βιβλιόφιλο κοινό, αλλά δεν είναι αποκλειστικά μια εκπομπή για το βιβλίο. «Είναι για τους ανθρώπους πίσω από τα βιβλία, κάτι πολύ ευρύτερο» λένε οι επιμελητές και παρουσιαστές,Ανταίος Χρυσοστομίδης και Μικέλα Χαρτουλάρη, δύο από τις πιο σημαντικές παρουσίες στο χώρο του βιβλίου στην Ελλάδα. «Δηλαδή είναι περιπέτειες ζωής, είναι το μυθιστόρημα του μυθιστορήματος - του κάθε μυθιστορήματος. Και να μην έχεις διαβάσει κάτι δικό του, βλέπεις έναν άνθρωπο, βλέπεις το βάθος που κουβαλάει, βλέπεις την προσωπικότητά του και σε πιάνει διάθεση να γνωρίσεις τα βιβλία του.
Δεν χρειάζεται να ξέρεις το συγγραφέα για να παρακολουθήσεις την εκπομπή. Το στοίχημά μας είναι να γίνει ελκυστική η εκπομπή σε αυτούς που δεν γνωρίζουν το συγγραφέα. Δεν είναι γι' αυτούς που ξέρουν, είναι μια εκπομπή γι' αυτούς που δεν ξέρουν. Προσπαθούμε στο βαθμό που αυτό γίνεται να μην περιοριστούμε σε απλές συνεντεύξεις, αλλά να δείξουμε την πόλη στην οποία ζει, έχει μεγαλώσει, εμπνέεται. Με όλους βλέπεις τη σχέση με τον τόπο τους και το χώρο όπου ζουν. Περπατάμε μαζί τους, δίνουμε χώρο στην εικόνα, στη μουσική, στη σιωπή, στο ζωντανό διάλογο που δεν είναι προσχεδιασμένος. Είμαστε πολύ καλά διαβασμένοι, γιατί δεν γίνεται να μην ξέρεις τα πάντα γι' αυτούς τους ανθρώπους, αλλά είμαστε αυθόρμητοι. Με την έννοια αυτή, δεν έχει ξαναγίνει κάτι τέτοιο. Δεν έχουμε την αγωνία του χρόνου ή της πληρότητας κι αυτοί ξεσπάνε, λένε αστεία, χαλαρώνουν. Περισσότερο έχουμε την αγωνία της γοητείας.
Είναι πολύ σημαντικά τα πρόσωπα που συμμετέχουν, και οι ίδιοι οι συγγραφείς μένουν εντυπωσιασμένοι από τα υπόλοιπα ονόματα της σειράς. Μερικοί, μάλιστα, μας πρότειναν σε άλλους!
Ποια είναι τα κριτήρια που τους επιλέξαμε; Να είναι από τους καλύτερους στο χώρο τους. Στο καλό κατασκοπευτικό μυθιστόρημα δεν υπάρχει καλύτερος από τον Λε Καρέ, για παράδειγμα. Στο μυθιστόρημα όπου η ιστορία μπαίνει στις ιδιωτικές ζωές είναι μάστορας ο Λιόσα. Ο κάθε συγγραφέας μας επέτρεπε αυτή την επιλογή, να μιλήσουμε, εκτός από το βιβλίο και τη ζωή τους, για συγκεκριμένα θέματα. Με την Γκόρντιμερ μιλάμε για ρατσισμό, με τον Σαραμάγκου μιλάμε για την κρίση της διεθνούς Αριστεράς, με τον Ταμπούκισυζητάμε για τη σχέση λογοτεχνίας και πραγματικότητας, με τον Χάντρα μιλάμε για μωαμεθανισμό, για το Ισλάμ και τη δύση. Με τον Μούλις συζητάμε για το ναζισμό, με τον Μπάνβιλ για την τέχνη της γραφής, τη μαστοριά, με τον ΜακΓιούανγια την τρομοκρατία και το πώς η Δύση αντιμετωπίζει τους μετανάστες, με τονΟζ για το Παλαιστινιακό, με τον Παμούκτο θέμα είναι η σύγχρονη Τουρκία, πώς ένα μουσουλμανικό κράτος προσπαθεί να εκσυγχρονιστεί. Ο κάθε ένας, ανάλογα με το χώρο στον οποίο κινείται, μας δίνει εναύσματα πέρα από τη ζωή του και πέρα από τα βιβλία του να συζητήσουμε για γενικά θέματα. Κι αυτό είναι πολύ ενδιαφέρον. Δεν κάνουν μαθήματα φιλοσοφίας, είναι εμπειρία ζωής, μιλούν για πράγματα που τα έχουν βιώσει. Δεν γράφουν επειδή τα καταφέρνουν. Όλοι αυτοί είναι τσακισμένοι άνθρωποι που διηγούνται αυτά που τους έχουν σφραγίσει. Είναι όλοι τους συγγραφείς μεγάλου κοινού, γνωστοί και στην Ελλάδα και διεθνώς. Σημασία έχει ο τρόπος που τους παρουσιάζεις στους θεατές και επιμέναμε σε αυτό το μη ελιτίστικο.
Αν θα το χαρακτηρίζαμε ποιοτικό; Η λέξη ποιότητα είναι πάρα πολύ ταλαιπωρημένη, αλλά δεν γίνεται να μην την χρησιμοποιήσουμε και καθόλου. Οι άνθρωποι αυτοί γράφουν βιβλία που διαβάζονται από πολύ κόσμο, μέσα στα οποία δημιουργούν ερωτήματα και σου γεννούν προβληματισμούς, αλλά περνάς καλά διαβάζοντάς τα, είναι αυθεντικοί συγγραφείς. Δεν χρειάζεται να χρησιμοποιήσεις τη λέξη ποιότητα για να δικαιολογήσεις ή να νομιμοποιήσεις αυτό που κάνουν.
Ποιος είναι ο τρόπος που δουλέψαμε; Διαβάζουμε όλα τα βιβλία, κρατάμε σημειώσεις, ανταλλάσσουμε απόψεις και εναλλασσόμαστε στις συζητήσεις μας με τον καθένα. Αυτό δεν φαίνεται στην εικόνα, γιατί δεν είναι ερώτηση-απάντηση, φαίνεται να μιλάει κυρίως ο συγγραφέας. Εκτός από εξαιρέσεις φυσικά. Η συνέντευξη του Οζ δίνεται αμέσως μετά τον πόλεμο στο Λίβανο και πρέπει να φανεί ο διάλογος.
Την πρωτότυπη μουσική της σειράς την έχει γράψει ο Σταύρος Ξαρχάκος -είναι η πρώτη φορά που γράφει μουσική για την ελληνική τηλεόραση μετά από 20 χρόνια-, προσαρμοσμένη στο κλίμα του κάθε συγγραφέα. Ακούγονται και άλλες μουσικές, φυσικά, π.χ. στον Μούλις ακούγεται Μάλερ και στην Γκόρντιμερ μουσικές της νότιας Αφρικής. Όταν κάποιο βιβλίο έχει γίνει ταινία, προσπαθούμε να υπάρχουν εμβόλιμα 1-2 λεπτά με αποσπάσματα από το φιλμ. Οι σκηνοθέτες τα δούλεψαν σαν ντοκιμαντέρ με μια ματιά πολύ σφαιρική.
Συνολικά έχουν γυριστεί δώδεκα 55λεπτες εκπομπές-ντοκουμέντα, που ευελπιστούμε να συνεχιστούν. Θα θέλαμε πολύ στο δεύτερο κύκλο να περάσουμε και στην απέναντι πλευρά του Ατλαντικού, κάτι που δεν είχαμε την οικονομική δυνατότητα να κάνουμε από τον πρώτο κύκλο.
Ο ΠΙΟ ΔΥΣΚΟΛΟΣ: Ο Παμούκ. Τον κινηματογραφήσαμε στα Πριγκηπονήσια όπου ήταν «κρυμμένος», στο σπίτι της πρώην γυναίκας του. Για να κλείσουμε ραντεβού, οι διαπραγματεύσεις κράτησαν έναν ολόκληρο χρόνο. Ήταν ο πιο δύσκολος να ανοιχτεί, ο πιο κλειστός απ' όλους.
ΤΟ ΠΙΟ ΩΡΑΙΟ ΣΠΙΤΙ: Του Τζον Λε Καρέ στην Κορνουάλη. Καθόλου φανταχτερό, καθόλου νεοπλουτίστικο. Μια αγροικία σε μια πλαγιά με θέα τον Ατλαντικό, τα βράχια, τα κύματα, με καταπληκτικά έργα τέχνης και βαθιά γνώση γι' αυτή. Μας μαγείρεψε και φάγαμε όλοι μαζί, ήταν ένας άνθρωπος που ανοίχτηκε, ξέχασε την επαγγελματική σχέση. Είναι ο πιο προοδευτικός και εξαιρετικά ενδιαφέρων. Μετά τον ψυχρό πόλεμο -λέει- βρισκόμαστε σε μία εξίσου -αν όχι πιο δύσκολη- εποχή, επειδή η Δύση χρειάζεται έναν εχθρό, τον οποίο βρίσκει στο πρόσωπο του Ισλάμ. Μας κατέπληξε το πόσο ανοίχτηκε με τις μυστικές υπηρεσίες. Μάθαμε από μέσα πώς στρατολογείται ένας κατάσκοπος, τι περιμένουν από αυτόν, από έναν άνθρωπο που είναι πολύ προοδευτικός, ενώ έχει υπηρετήσει μια διπλωματία που όριζε τις τύχες του κόσμου. Είναι βέβαιο ότι μας έκρυψε πράγματα, αλλά αυτά που λέει είναι πολύ αποκαλυπτικά - όντας κι ο ίδιος πράκτορας. Μιλάει ας πούμε για το license to kill και ανοίγεται σε ένα καινούργιο θέμα που θεωρεί ότι είναι αυριανό: την Αφρική. Η Αφρική είναι το νέο κέντρο ενδιαφέροντος και επιχειρήσεων της διεθνούς διαπλοκής. Η πιο απολαυστική στιγμή ήταν όταν off camera μας μιμήθηκε τη βασίλισσα της Αγγλίας! Τον συγκεκριμένο τον θεωρούμε μεγάλη επιτυχία μας γιατί ήταν η τέταρτη μόλις συνέντευξη που έδινε ποτέ στην τηλεόραση!
ΤΟ ΠΙΟ ΣΥΓΚΙΝΗΤΙΚΑ ΦΤΩΧΙΚΟ ΣΠΙΤΙ: Του Γιασμίνα Χάντρα. Ένα εργατικό σπίτι σε μια ακριβή περιοχή της Γαλλίας, το Εξ αν Προβάνς, στη Νότια Γαλλία, όπου το κύριο διακοσμητικό στοιχείο είναι οι φωτογραφίες της γυναίκας του. Εκεί φάγαμε ίσως το καλύτερο γεύμα μας: ένα κουσκούς καταπληκτικό.
Ο ΠΙΟ ΔΙΑΝΟΟΥΜΕΝΟΣ: Ο Ταμπούκι. Αυτός που περισσότερο αναλογίζεται τη σχέση λογοτεχνίας και ζωής. Η λογοτεχνία -λέει- έχει κάποιες αλήθειες για τη ζωή που δεν τις δίνει τίποτα άλλο στον κόσμο. Μέσα από τα ψέματα (την επινόηση) καταφέρνεις να είσαι πιο πραγματικός απ' την πραγματικότητα. Τα γυρίσματα έγιναν στο χωριό του, το Βεκιάμο, έξω από την Πίζα και στα Χανιά.
Ο ΠΙΟ ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ: Ο Ζοζέ Σαραμάγκου. Γυρίσαμε σκηνές στην Πορτογαλία, στο χωριό του, όπου παρουσιάζει ένα βιβλίο, το Αζινκάγια, στην Πάτρα και στην Ολυμπία. Είναι επίσης και ο πιο νέος γέρος. Η ιδέα της Αριστεράς, κατά κάποιον τρόπο. Απεχθάνεται το δογματισμό, το δήλωνε. Παρ' ότι έχει πολλή πολιτική στα βιβλία του, λέει ότι σιχαίνεται τα βιβλία-προκηρύξεις. Στην εκπομπή του βλέπουμε την Ολυμπία λίγο πριν καεί. Μας έκανε μια ξενάγηση με τρομερό χιούμορ, σχολιάζει τον Ερμή του Πραξιτέλη, τη γύμνια του και τα παχάκια του Γανυμήδη, το δωδεκάθεο («Τι φρίκη! Εδώ με ένα Θεό δεν τα καταφέρνουμε, φαντάσου με 12!»). Είναι η ματιά του Ευρωπαίου διανοούμενου πάνω στην αρχαιότητα, χωρίς κανένα κόμπλεξ και καμία μυθολογία.
Ο ΠΙΟ ΜΑΧΗΤΙΚΟΣ: Ο Οζ. Και ο πιο πειστικός. Ένας άνθρωπος πολύ γοητευτικός, μέσα σε μια σύγκρουση που είναι ακόμα ζωντανή, το Ισραηλινο-παλαιστινιακό, με φοβερή δύναμη πειθούς. Παρ' όλα αυτά, δεν είναι κάποιος που κραυγάζει. Είναι αυτός που αφιέρωσε περισσότερη ώρα απ' όλους για τα γυρίσματα και επισκέφθηκε μαζί μας τα πιο πολλά μέρη. Τα γυρίσματα έγιναν στη Θεσσαλονίκη, στην εβραϊκή συνοικία στη Βέροια, στην κωμόπολή του στην έρημο, στην Ιερουσαλήμ και στο Κιμπούτς.
Η ΠΙΟ ΜΑΧΗΤΙΚΗ: Η Ναντίν Γκόρντιμερ. Δεν σηκώνει μύγα στο σπαθί της, παρ' όλα τα 85 της χρόνια! Ήταν και το πιο επικίνδυνο ταξίδι. Στο Γιοχάνεσμπουργκ, στη Νότια Αφρική. Θέλαμε κι εμείς να το ζήσουμε έτσι, να μην πάμε σαν ένα συνεργείο πολυτελείας που επισκέπτεται το γκέτο. Οι μεταφορές έγιναν με έναν ντόπιο σοφέρ, γι' αυτό καταφέραμε να βγούμε στους δρόμους και κινηματογραφήσαμε πράγματα που δύσκολα κινηματογραφεί ένας Δυτικός. Είχαμε κι έναν guest star. Τον δικηγόρο του Μαντέλα, έναν πολύ ηλικιωμένο Έλληνα που έχει πάει εκεί από πολύ μικρός, αυτοδημιούργητο, που είναι πάρα πολύ δημοφιλής. Περπάταγε στο δρόμο και τον αναγνώριζαν και τον χαιρετούσαν όλοι. Είναι μαζί με την Γκόρντιμερ από τους πρωτεργάτες του αφρικάνικου κόμματος του Νέλσον Μαντέλα. Κάναμε γυρίσματα έξω από τη φυλακή, στα μέρη βασανιστηρίων και στο συνταγματικό δικαστήριο, μια εκπομπή πραγματικό ντοκουμέντο.
Ο ΠΙΟ ΓΟΗΤΕΥΤΙΚΟΣ: Ο Λιόσα. Ένας άνθρωπος που είναι πολύ απλός, παρ' ότι διάσημος. Τα γυρίσματα έγιναν στη Μαδρίτη.
Ο ΠΙΟ ΘΥΜΩΜΕΝΟΣ: Ο Χάντρα. Θυμώνει με το φανατικό ισλαμισμό -θεωρεί ότι προδίδει κάποιες αξίες με τις οποίες μεγάλωσε- και με το ρατσισμό της Δύσης. «Βρισκόμαστε εμείς οι μετριοπαθείς ανάμεσα σε δύο άκρα που συνεχίζουν αυτήν τη σύγκρουση: τον Μπους από τη μία, τον Λάντεν απ' την άλλη».
Ο ΠΙΟ ΦΛΕΓΜΑΤΙΚΟΣ: Ο Μπάνβιλ. Τυπική περίπτωση Ιρλανδού (τον συναντήσαμε στο Δουβλίνο), που είναι αρκετά ψυχρός και σοβαρός αλλά σιγά-σιγά ανοίγεται και τελικά αντιλαμβάνεσαι ότι έχεις γίνει οικείος. Μας μαγείρεψε μακαρόνια, καθίσαμε στον καναπέ και είδαμε μαζί του στην οθόνη του υπολογιστή του την ταινία «Ο άνεμος χορεύει το κριθάρι» του Λόουτς, την οποία σταματούσε συνέχεια και μας έκανε μαθήματα ιρλανδικής ιστορίας. Η γυναίκα του -η οποία στο παρελθόν είχε υπάρξει υπουργός πολιτισμού της Ιρλανδίας- καθόταν δίπλα μας ξυπόλητη και έπλεκε. Άνοιγε το ένα μπουκάλι κρασί μετά το άλλο και κυριολεκτικά μας μέθυσε.
Ο ΠΙΟ ΑΥΤΟΔΗΜΙΟΥΡΓΗΤΟΣ: Ο Ίαν ΜακΓιούαν. Σε ένα πάρα πολύ ωραίο σπίτι στο Λονδίνο. Γιος υπαλλήλου του αγγλικού στρατού, ξεκίνησε φτωχό παιδί και είναι πια εξαιρετικά δημοφιλής. Θυμάμαι ότι τον σταματούσε ο κόσμος στο δρόμο, τον χαιρετούσε κι αυτός μιλούσε κανονικά μαζί του. Καθόλου βεντέτα. Μας έκανε μια καταπληκτική ξενάγηση στα μπουρδέλα που βρίσκονται γύρω απ' το σπίτι του στην παλιά γειτονιά του.
Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΜΕ ΤΟ ΠΙΟ ΕΝΤΥΠΩΣΙΑΚΟ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ: Ο Μούλις. Και ο πιο αριστοκράτης. Τον συναντήσαμε στο Άμστερνταμ και στην Αθήνα, κάτω απ' την Ακρόπολη. Ήταν γιος μιας Εβραίας κι ενός Αυστριακού που συνεργάστηκε με τους ναζί και διαχειρίστηκε την περιουσία των Εβραίων που συλλαμβάνονταν. Φυλακίστηκε βέβαια γι' αυτό. Ο ίδιος στα βιβλία του και σε όλη του τη ζωή προσπαθεί να διαχειριστεί αυτό το θέμα.
σχόλια