Τι κοινό άραγε έχουν ένας μετανάστης που ψάχνει στα σκουπίδια για αντικείμενα αξίας (Στέφανος Μουαγκιέ), ένας καλλιτέχνης που περιπλανιέται στην Αθήνα αναζητώντας εμπνεύσεις (Άρης Σερβετάλης) και μια ηλικιωμένη συλλέκτρια έργων τέχνης με άνοια (Ράνια Οικονομίδου), που φτιάχνει ανθοδέσμες ikebana με χαρτονομίσματα των 200 και 500 Ευρώ; Πώς συνδέονται οι ιστορίες τους με μια σειρά παραδείγματα εναλλακτικών οικονομικών συστημάτων και νομισμάτων; Κι αν βλέπαμε την κρίση περισσότερο σαν ευκαιρία;
Κύριε Τσιβόπουλε, κάθε ιστορική προσπάθεια να «μηδενιστεί» η ιστορία (από τη γαλλική μέχρι την ισπανική επανάσταση κι από τον Στάλιν μέχρι τον Πολ Ποτ) κατέληξε σε τραγωδία. Μήπως τελικά είναι προτιμότερο αντί να «ξορκίζουμε» την ιστορία να συνδιαλεγόμαστε μαζί της;
Αλλά και ο “μηδενισμός” της ιστορίας μια συνδιαλλαγή είναι, δεν νομίζετε; Ίσως μια πιο ακραία συνδιαλλαγή, γίνεται όμως πάντα στο ίδιο πλαίσιο, της ανάγκης να διορθώσουμε το λάθος. Ο απόλυτος μηδενισμός της ιστορίας είναι η παντελής άγνοια της. Η εξιλέωση της ιστορίας είναι το μέλλον.
Ποιος είναι ο κοινός άξονας των τριών ιστοριών της προβολής και πώς συνδέεται το επικεντρωμένο στα εναλλακτικά νομίσματα και την αυτοδιαχειριζόμενη οικονομία αρχειακό υλικό της έκθεσης με αυτές;
Οι τρεις ιστορίες δημιουργούν μια εναλλακτική και πρότυπη μικροοικονομία. Το αρχείο με τα εναλλακτικά νομίσματα, έρχεται να διερωτηθεί πώς τέτοιες εναλλακτικές μικροοικονομίες βρίσκουνε εφαρμογή.
Υπάρχει πιστεύεις πρόσφορο έδαφος για να καλλιεργηθεί διεθνώς μια νέα ηθική του χρήματος; Μπορεί να συμβάλλει η τέχνη σε αυτό;
Το λάθος που κάνουμε είναι να θεωρούμε ότι το χρήμα έχει ηθική, ενώ στην ουσία είναι καθαρά ζήτημα απενοχοποίησης της ίδιας της ανθρώπινης φύσης. Η τέχνη δεν δύναται να συμβάλει σε καμιά ριζική κοινωνική αλλαγή γιατί απλά δεν είναι αυτός ο κύριος ρόλος της.
Πόσο διαφέρει ο τρόπος που «διαβάζει» την ιστορία ένας καλλιτέχνης σε σύγκριση με έναν ιστορικό; Θα μπορούσε, άραγε, να υπάρξει μια «έντεχνη» ανάγνωση της ιστορίας;
Θα παρομοίαζα την ιστορία με ένα σύμπαν από δισεκατομμύρια αστέρια, τα οποία εμείς παρατηρούμε από τον πλανήτη του "παρόντος". Οι ερμηνείες της ιστορίας από έναν ιστορικό μοιάζουνε με αυτές που δίνει ένας αστροφυσικός για το σύμπαν. Με βάση αυτή την αναλογία μπορείτε να αναλογιστείτε ποια μπορεί είναι η θέση και ευθύνη του καλλιτέχνη απέναντι σε ένα τέτοιο σύμπαν.
Θεωρείς πως στην Ελλάδα έχουμε έλλειμμα ιστορικής γνώσης ή, αντίθετα, ένα τόσο «βαρύ» ιστορικό παρελθόν ώστε συχνά να μετατρέπεται σε ένα είδος φενάκης απέναντι στην καινοτομία, την ανανέωση, την αλλαγή, το ίδιο το μέλλον τελικά;
Υπάρχουν και τα δυο, εξίσου πιεστικά και καταπιεστικά. Θα περιέγραφα την σχέση μας με το παρελθόν ως άναρθρη, στείρα, αποσπασματική και σχεδόν αποκλεισμένη από το νέο, κάτι που οφείλεται στο πασάλειμμα της ιστορικής μας γνώσης. Πολλές φορές νιώθω ότι τα φορτώνουμε όλα σε ένα αόρατο βαρύ παρελθόν, ώστε να μπορούμε να ζούμε ένα χαλαρό παρόν.
Πώς κρίνεις την συχνά εξωφρενική υπεραξία που αποκτούν κάποια έργα τέχνης; Μπορεί να νοηθεί η σύγχρονη τέχνη δίχως το «Χρηματιστήριό» της και μήπως, τελικά, πρόκειται για φαινόμενο διαχρονικό; Αν ναι, πώς θα μπορούσε να αλλάξει;
Έχουν δημιουργηθεί πολλά κλισέ γύρω από την τέχνη που δεν τα καταλαβαίνω. Ένα από αυτά είναι και το λεγόμενο χρηματιστήριο της τέχνης, που προσφέρει κατά καιρούς τροφή για δημοσιεύματα. Εάν όλοι αυτοί που δίνουν τόση προσοχή στα δημοσιεύματα αυτά έδιναν και στην τέχνη την ίδια σημασία, τότε πραγματικά η κουβέντα περί χρηματιστηρίου θα ήταν πιο ουσιαστική. Η τέχνη αντανακλά με τον δικό της ιδιόρρυθμο τρόπο τους καιρούς μας. Αυτό το εξελιγμένο και αρθρωμένο σύστημα που αποτελείται από καλλιτέχνες, επιμελητές, dealers, διευθυντές μουσείων κλπ. είναι μια κατάκτηση που οδηγεί σε μια τεράστια και πολυσήμαντη διάχυση της τέχνης στην κοινωνία. Το προϊόν που παράγει αυτό το σύστημα έχει μια αξία, και ενίοτε παράγει υπεραξία με ό,τι καλό ή κακό συνεπάγεται όλο αυτό.
Ασχολήθηκες παλιότερα με το Δόγμα Τρούμαν και την επταετία, τώρα καταπιάνεσαι με την ελληνική αλλά κι ευρωπαϊκή, ταυτόχρονα, κρίση. Θα χαρακτήριζες το έργο σου τρόπον τινά πολιτικό;
Ο ρόλος της τέχνης δεν ήταν, ούτε είναι διδακτικός, πόσο μάλλον “πολιτικός”! Αυτές οι λεζάντες δεν ισχύουν. Πολιτικό θεωρώ οτιδήποτε δημιουργεί τις συνθήκες για δημόσιο διάλογο και τοποθετήσεις άμεσα συνδεδεμένες με τα τρέχοντα ή ιστορικά, κοινωνικά και οργανωτικά ζητήματα μιας κοινωνίας. Ένα έργο που υπάρχει μόνο μέσα στα ιδρυματικά πλαίσια της τέχνης, δεν είναι πολιτικό.
Τι αποκόμισες από την εμπειρία σου στην Μπιενάλε της Βενετίας; Προωθούν ουσιαστικά την τέχνη οι μεγάλες καλλιτεχνικές διοργανώσεις ή διέπονται από ένα όχι πάντα προοδευτικό «καθεστώς»;
Ήταν και συνεχίζει να είναι μια ιδιαίτερη εμπειρία τόσο σε καλλιτεχνικό όσο και σε προσωπικό επίπεδο. Με συγκινεί, ακόμα, η συνέργεια τόσων αξιόλογων ανθρώπων για την πραγματοποίηση ενός τόσο απαιτητικού έργου σε ένα τόσο σύντομο χρονικό διάστημα. Αντίθετα με άλλες μεγάλες διοργανώσεις που έχω συμμετάσχει, η Μπιενάλε της Βενετίας είναι ένα τεράστιο artfair με εθνικά περίπτερα και μεγάλες οικονομικές απαιτήσεις. Παρ’ όλ’ αυτά προσελκύει ένα παγκόσμιο, ετερόκλητο κοινό με κοινό παρονομαστή το ενδιαφέρον για την τέχνη, με ό,τι συνεπάγεται αυτό.
Ποιο θεωρείς το πιο αξιομνημόνευτο σχόλιο που είχες ως τώρα για την «Ιστορία Μηδέν»;
Το “ευχαριστούμε” που άκουσα ή μου στείλανε γραπτώς πολλοί Έλληνες επισκέπτες του Ελληνικού Περιπτέρου.
Πώς κρίνεις τη σύγχρονη καλλιτεχνική δημιουργία στην Ελλάδα; Ακούς καθόλου γι’αυτή στο εξωτερικό;
Είμαι, ξέρετε, πολύ θετικός απέναντι στην εγχώρια δημιουργία, διακρίνω μάλιστα μια νέα στόφα εικαστικών πολύ πιο απελευθερωμένων και απεγκλωβισμένων από τη δική μου γενιά. Αλλά και πιο χειραφετημένων όσον αφορά το ρόλο και την γλώσσα τους, μια γλώσσα πολύ πιο εναρμονισμένη με την κοινωνία, που δεν φοβάται την κριτική και την ρήξη. Παρότι δεν είμαστε τόσο εξωστρεφείς στην επικοινωνία αυτού που παράγεται εδώ, νομίζω πως πρέπει να πάψουμε να ασχολούμαστε με το τι ακούγεται για εμάς έξω. Είναι ένα σύνδρομο το οποίο δεν χαίρει ουσίας και, το κυριότερο, δεν μας βοηθάει να βελτιωθούμε. Εκείνο που θεωρώ ουσιαστικό είναι να βρεθούν ιδρύματα δημόσια και ιδιωτικά που να υποστηρίζουν συστηματικά τους Έλληνες καλλιτέχνες, ώστε να έχουν περισσότερες πιθανότητες μιας διεθνούς διάκρισης.
Info: «Ιστορία Μηδέν» στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, Βασ. Σοφίας & Ηροδότου 1, διάρκεια έως 28/9/14
σχόλια