Ο Γιάννης Τσεκλένης, ο πρωτοπόρος Έλληνας σχεδιαστής, πέθανε χθες σε ηλικία 82 ετών. Περισότερα εδώ.
Ήταν μια ηλιόλουστη Κυριακή και η εκδρομή στο Ναύπλιο, με αφορμή την έκθεση του Γιάννη Τσεκλένη στο Φουγάρο, φάνταζε ιδιαίτερα ελκυστική. Η γύρω περιοχή καθώς πλησιάζεις, είναι ένα θαύμα, μια καταπράσινη έκταση απ' όπου ξεπροβάλλουν στέγες με κεραμίδια και νομίζεις ότι είσαι στο ωραιότερο ελληνικό τοπίο.
Όλα μοιάζουν πανέμορφα αλλά σύντομα διαπιστώνεις, όσο πλησιάζεις την πόλη, αναρίθμητες κακόγουστες κατοικίες, αυθαιρεσίες και ουκ ολίγα ημιτελή κτίρια. Ευτυχώς το παλιό Ναύπλιο παραμένει μοναδικό και το κέντρο πολιτισμού Φουγάρο λίγο πιο έξω, πολύ κοντά στο παλιό στρατόπεδο - Κέντρο Εκπαίδευσης Μηχανικού, μια μικρή όαση.
Περνώντας την πύλη του αντίκρισα ένα παιδομάνι να παίζει στην αυλή ενώ το καφέ-εστιατόριο ήταν γεμάτο από επισκέπτες που χαίρονταν τη γενναιόδωρη λιακάδα.
Ο Γιάννης Τσεκλένης ανήκει σε μια άλλη εποχή, μια αστική τάξη επινοητική και φιλόδοξη που είχαν σαν κίνητρο την προβολή της Ελλάδας πιο πάνω από την δική τους. Η έκθεση στο Φουγάρο καλύπτει αυτήν ακριβώς την εποχή που η Ελλάδα εκπροσωπούσε την ελπίδα για όλους.
Κατευθύνθηκα προς την κεντρική γκαλερί όπου παρουσιάζεται η έκθεση «Tseklenis. Τα Χρόνια της Μόδας» σε συνεργασία με το Πελοποννησιακό Λαογραφικό Μουσείο, αυτό το εξαιρετικό ίδρυμα, έργο ζωής της Ιωάννας Παπαντωνίου, στο οποίο ο σχεδιαστής-σύμβολο των '60s και '70s έχει δωρίσει στο παρελθόν 685 αρχετυπικά αντίγραφα δημιουργιών από παλιότερες συλλογές του.
Ως εκ τούτου η κ. Παπαντωνίου έχει και τη γενική εποπτεία της έκθεσης που επιμελήθηκε ο Δημήτρης Ξανθούλης. Μπαίνοντας στον εσωτερικό χώρο και αφήνοντας πίσω μας τον λαμπερό ήλιο, περάσαμε σε ένα άλλο μικροσύμπαν χρωματικής πανδαισίας, σε μια εκπληκτική «σκηνογραφία» από κούκλες ντυμένες από 75 εμβληματικά βίντατζ φορέματα από τα '60s μέχρι τα '90s, όταν ο Γιάννης Τσεκλένης λάνσαρε την ελληνική μόδα στα πέρατα του κόσμου.
Τότε που αυτός ο διεθνής Έλληνας πουλούσε ρούχα made in Greece από τη Μέση Ανατολή μέχρι τη Νέα Υόρκη και από την Άπω Ανατολή μέχρι την Αυστραλία. Μια εποχή που η χαρά της ζωής, η σεξουαλική απελευθέρωση, η ελπίδα για ένα ακόμα καλύτερο και δημοκρατικότερο μέλλον έδιναν ώθηση και αισιοδοξία σε γενιές και γενιές νέων και δημιουργικών ανθρώπων.
Μας υποδέχτηκε ο ίδιος, έλαμπε από ευτυχία και ικανοποίηση γι' αυτή την εκδήλωση αναγνώρισης του έργου του, αλλά και θαυμασμού στο πρόσωπό του, σε έναν χώρο πολιτισμού και φιλοξενίας – κι ας μην βρίσκεται στο κέντρο της Αθήνας, κάτι που του οφείλεται, βέβαια.
Από τη μια μεριά ο επισκέπτης αντικρίζει τις κούκλες με τις υπέροχες δημιουργίες του και από την άλλη μπορεί να πληροφορηθεί μέσα από το χρονολόγιο, το οποίο καλύπτει ολόκληρο τον τοίχο, τους σημαντικότερους σταθμούς μιας σπουδαίας καριέρας, την πορεία μιας ολόκληρης ευφάνταστης και παραγωγικής ζωής (παράλληλα και συμπληρωματικά με την πολιτικοκοινωνική ιστορία της κάθε εποχής), από τα πρώτα του βήματα ως 14χρόνου παιδιού στο κατάστημα του πατέρα του στην γωνία Ερμού με Βουλής. Μετά νέος και φιλόδοξος, εικαστικός και μπονβιβέρ, πρωταθλητής της ιστιοπλοΐας και οδηγός σε αγώνες ταχύτητας, αυτοδίδακτος διαφημιστής αλλά και διακοσμητής των βασιλικών γάμων και βαπτίσεων.
Αμέσως μετά τον θάνατο του πατέρα του το 1964 παίρνει τη σκυτάλη της οικογενειακής επιχείρησης για να θριαμβεύσει στον χώρο της μόδας. Αυτά και άλλα πικάντικα θέλησε να μας εξιστορήσει κι ο ίδιος με μια σύντομη εισαγωγή, και σε εξαιρετικά ελληνικά, κάνοντας μια επισκόπηση της σχεδόν μυθιστορηματικής του ζωής και της επιχειρηματικής του διορατικότητας, αποτέλεσμα της οποίας είναι τα εκθαμβωτικά ενδύματα της έκθεσης.
Ο πατέρας του είχε παρατηρήσει πρώτος ότι ο γιος του είχε το ένστικτο και την οξυδέρκεια να επιλέγει για την εισαγωγή υφασμάτων που παράγγελναν για τους αθηναϊκούς οίκους υψηλής μόδας, εκείνα τα σχέδια που μερικούς μήνες αργότερα ήταν η κυρίαρχη τάση των μεγάλων παρισινών οίκων. Δεν είναι τυχαίο λοιπόν ότι ακόμα και λίγο πριν πεθάνει, άρρωστος στο κρεβάτι, επέμενε να τον συμβουλεύει να μην εγκαταλείψει την μόδα ποτέ.
«Στον λάκκο με τα φίδια» όπως χαρακτηρίζει με χιούμορ και κάποια πίκρα τον επαγγελματικό του χώρο, εκείνος σήμερα. Το 1965 λοιπόν αναλαμβάνει το κατάστημα και αρχίζει να σχεδιάζει τα πρώτα του υφάσματα, τη συλλογή Tseklenis Silks σε συνεργασία με τη μεταξουργία Χρυσαλλίς. Ήταν ακόμα η εποχή που υπήρχε ανθούσα ελληνική βιομηχανία και εξήγαγε χιλιάδες μέτρα και τόνους υφασμάτων.
Καθώς η διεθνής τάση ήταν τα εμπριμέ υφάσματα και τα μεγάλα σχέδια του Emilio Pucci, ο νεαρός επιχειρηματίας δημιουργεί μια ανάλογη συλλογή την οποία παρουσιάζει στον σχεδιαστή υψηλής ραπτικής Ντίμη Κρίτσα. Ο τελευταίος του προτείνει να συνεργαστούν. Πράγματι ο μεν με τα υφάσματά του και ο δε με τα πατρόν του συμμετείχαν στο Α' Μεσογειακό Φεστιβάλ Μόδας που οργάνωσε το περιοδικό «Μόδα» του ΔΟΛ.
Η συλλογή ταξίδεψε από τη Θεσσαλονίκη όπου πρωτοπαρουσιάστηκε μέχρι τη Βηρυτό και τη Βενετία. Εκείνη την εποχή ακριβώς γνωρίζεται και με την πανέμορφη Έφη Μελά, μανεκέν όπως τις έλεγαν τότε, μοντέλο σταρ, με την οποία συνδέεται. Η σχέση τους, χάρη στη μεγάλη πείρα εκείνης στον χώρο της μόδας, υπήρξε καθοριστικής σημασίας και στα επαγγελματικά του, ενθαρρύνοντάς τον σε κάθε νέο του βήμα.
Η πρώτη εκείνη μεγάλη επιτυχία εδραιώνει τη συνεργασία των δύο σχεδιαστών και αποφασίζουν να προχωρήσουν σε μια νέα συλλογή που θα παρουσιαζόταν στη Νέα Υόρκη. «Πού να ανταγωνιστούμε Γάλλους και Ιταλούς στην Ευρώπη;» λέει αυτοσαρκαστικά. Το γεγονός ότι είχαν την προνοητικότητα να την παρουσιάσουν σε off market season δηλαδή την άχαρη εκείνη περίοδο μεταξύ φθινοπώρου και Χριστουγέννων αυτομάτως τους πέρασε σε όλες τις απογευματινές εφημερίδες της Νέας Υόρκης.
Ζητάει να τους γνωρίσει η 85χρονη Ελίζαμπεθ Άρντεν, ιδιοκτήτρια του πιο επιδραστικού οίκου μόδας της εποχής, και καταλήγει να τους αναθέσει παραγγελίες 5.000 μέτρων μεταξωτών υφασμάτων – ποσότητας «μυθικής» για τα ελληνικά δεδομένα. Κι έτσι η ετικέτα Τσεκλένης-Κρίτσας μπαίνει δυναμικά στην αμερικανική αγορά.
Αυτό οδήγησε σε μια ακόμα σημαντική συνεργασία με τον κολοσσό Puritan Fashion Corporation, που μέσω 16 εταιρειών διοχέτευε ενδύματα σε όλη τη χώρα. Τότε σχεδιάζει τη δεύτερη προσωπική του συλλογή πάνω σε μινωικά μοτίβα και θέματα για να στηρίξει μια καμπάνια με τίτλο «The Greek Fashion Odyssey», χρηματοδότες της οποίας ήταν ο ΕΟΤ, η Ολυμπιακή, το μπράντι Μεταξά και ο Αριστοτέλης Ωνάσης προσωπικά.
Εκατομμύρια δολάρια στήριξαν τη νέα συλλογή με διαφημίσεις στον διεθνή Τύπο, προβολή στις τηλεοράσεις του εξωτερικού και στις βιτρίνες των πολυκαταστημάτων πολυτελείας της Αμερικής. Μια καμπάνια που τουριστικά δεν είχε το αναμενόμενο αποτέλεσμα, καθώς τον Απρίλιο του 1967 που το μεγάλο λανσάρισμα βρισκόταν στην κορύφωση του, ενόψει καλοκαιριού, η Ελλάδα έμπαινε στον πολιτικό της χειμώνα για τα επόμενα 7 χρόνια με τη χούντα των συνταγματαρχών.
Ο Ωνάσης πίστευε ότι «καλύτερα να σε κακολογούν παρά να σε αγνοούν» κι έτσι έγινε κάτι ανάλογο με αυτό που γίνεται τα τελευταία χρόνια με την κρίση: η αρνητική εικόνα έκανε την Ελλάδα της μόδας!
Ο Τσεκλένης διακόπτει τη συνεργασία του φιλικά, όπως λέει, με τον Ντίμη Κρίτσα, ύστερα από συμβουλή των ειδικών του μάρκετινγκ που θεωρούσαν ότι ήταν ώρα να αυτονομηθεί. Όπως επίσης τον συμβουλεύουν «να αφήσει το complexity, την πολυπλοκότητα, και να είναι το ρούχο front back ενιαίο», κάτι που παίρνει στα σοβαρά και δεν χάνει, λανσάροντας τις δημιουργίες του σε Ελλάδα και Μέση Ανατολή. Τα παίρνουν οι Άγγλοι και οι Γερμανοί και τα βάζουν στα μεγάλα τους πολυκαταστήματα.
Τα ρούχα του πουλιούνται μέσω των instore καταστημάτων κατά χιλιάδες, ένας καθαρά «ελληνικός» θρίαμβος, κι ο Τσεκλένης είναι πανευτυχής αφού ο μεγάλος του καημός είναι να φανεί πάνω από όλα η Ελλάδα. Παράλληλα ανοίγει μια σειρά από Tseklenis boutiques. Εκχωρεί άδεια παραγωγής και διάθεσης σε μεγάλους οίκους του εξωτερικού οι οποίοι διοχετεύουν τα ρούχα του σε εκατοντάδες μαγαζιά σε Ευρώπη, Αμερική και πια στην Άπω Ανατολή.
Έτσι, όταν τον προσκαλεί ένα πολυκατάστημα στην Αυστραλία το 1971, πετώντας με την Quantas για Σίδνεϊ, στους ενδιάμεσους σταθμούς του Χονκ Κονγκ, της Μπανγκόγκ και της Σιγκαπούρης βλέπει στα launches των αεροδρομίων να κυκλοφορούν οι δημιουργίες του.
«Η συγκίνηση ήταν ανάλογη με τον σκηνοθέτη που βλέπει ουρές έξω από ταινία του» λέει χαρακτηριστικά. Τα μοτίβα που εμπνέονταν από τα ερυθρόμορφα και μελανόμορφα αττικά αγγεία (τα οποία χρησιμοποιούσε κάπως σαν ποπ αρτ) και αποτελούσαν τη συλλογή «Vase Look» έκαναν την ελληνική μόδα διάσημη σε όλο τον πλανήτη.
Το ίδιο συνέβη και λίγο αργότερα, με τους βυζαντινοί κώδικες και τα εικονογραφημένα χειρόγραφα με τίτλο «Byzantium», διαμορφώνοντας μια σύγχρονη ελληνική ταυτότητα στις συλλογές του, ενώ ο ίδιος πρωτοστατεί στην οργάνωση μιας μεγάλης εκδήλωσης Ελλήνων μόδιστρων στην Αθήνα στην οποία καταφθάνουν για να την παρακολουθήσουν σημαντικοί παράγοντες της διεθνούς μόδας.
Σχεδιάζει τις στολές της Ολυμπιακής, της Kuwait Airways και της Air Malta, όπως και υφάσματα εσωτερικών χώρων για την κλωστοϋφαντουργία Αιγαίον και μπαίνει στην ιαπωνική αγορά. Εξακολουθεί να εμπνέεται από διάφορες τάσεις κι έτσι δημιουργεί συλλογές όπως την «Impressionists» από τους Γάλλους ιμπρεσιονιστές ή την «Czars» από την αρχιτεκτονική της προεπαναστατικής Ρωσίας, το 1972, ακριβώς την εποχή που ο Νίξον επισκέπτεται τη Μόσχα. Εικόνες της ιδιότυπης κολεξιόν συνοδεύουν στις τηλεοπτικές ειδήσεις τα νέα της προσέγγισης των δύο υπερδυνάμεων. Σιγά σιγά αποσύρει την παραγωγή από το εξωτερικό και τη φέρνει στην Ελλάδα, εγκαινιάζοντας μια μεγάλη μονάδα παραγωγής στο Μαρκόπουλο.
Τότε μπλέκει με την ΕΤΒΑ (Ελληνική Τράπεζα Βιομηχανικής Ανάπτυξης) για να κτίσει εργοστάσιο, μια περιπέτεια 3,5 ετών που κατέληξε σε μια κρίσιμη στιγμή της ζωής του. Εμφανίζεται στο αριστερό του χέρι ένα μελάνωμα που σηματοδοτεί σοβαρές εξελίξεις για το μέλλον του. Ενώ βρίσκεται στην πιο παραγωγική του περίοδο κάνει στην Αμερική μία πειραματική ανοσοθεραπεία για να σωθεί το χέρι.
Δημιουργεί τη συλλογή «Persepolis» με την οποία συμμετέχει το 1976 σε εμπορική έκθεση στην Τεχεράνη. Η αυτοκράτειρα Φαράχ την αγοράζει σχεδόν όλη. Όταν τον ρωτάνε ποιες διάσημες φόρεσαν τα ρούχα του απαντάει: «Όσες τα είδαν σε καταστήματα και τα αγόρασαν, δεν έστειλα ποτέ εγώ σε καμία να τα φορέσει. Εκτός από την Τζάκι, που λόγω της συνεργασίας μου με τον Ωνάση όντως της έστειλα ρούχα μου».
Το 1977 συνεργάζεται με τα πολυκαταστήματα Μινιόν και λανσάρει τη σχολική ποδιά. Μερικούς μήνες αργότερα οι Αμερικανοί γιατροί του τού ζητούν να υποβληθεί προληπτικά σε ακρωτηριασμό. Επιστρέφει στην Αθήνα με σκοπό να αποδείξει σε όλους ότι παραμένει δυνατός. Το ίδιο το γεγονός όμως κλείνει τις κάνουλες των τραπεζών. Παραγγελίες εκατομμυρίων δολαρίων προχωρούν χωρίς ούτε ένα σεντ κεφάλαιο κίνησης.
Το «παλεύει» για μερικούς μήνες, βλέπει ότι δεν προχωράει και αποφασίζει να τα κλείσει όλα στην Ελλάδα και να φύγει στην Αμερική. Κι αυτό κάνει. Στη Νέα Υόρκη βρίσκει τον τρόπο και είναι παραγωγικός. Σχεδιάζει για τη βιομηχανία DuPont μια πειραματική συλλογή εμπνευσμένη από τον El Greco χρησιμοποιώντας ύφασμα από την συνθετική ίνα Qiana που προοριζόταν να αντικαταστήσει το φυσικό μετάξι, πείραμα που δεν είχε εξέλιξη, λόγω του κόστους του.
Δημοσιεύει μια ανοιχτή επιστολή όπου εκφράζει την πίκρα του για το σαμποτάρισμα μιας πανίσχυρης πατέντας και ο μόνος που έπιασε το νόημα ήταν ο ιδιοκτήτης του Μινιόν Γιάννης Γεωργακάς που του προτείνει σταθερή συνεργασία. Τη μέρα που επιστρέφει από την Αμερική, ο επιχειρηματίας τον περιμένει στο αεροδρόμιο καθώς ξεκινούσε σε λίγη ώρα η παρουσίαση της συλλογής στα Μινιόν. Σε αυτό ακριβώς το σημείο ο Γιάννης Τσεκλένης, καθώς μας το διηγούνταν και φέρνοντάς το στην μνήμη του, βουρκώνει. Η συγκίνηση για τον έντιμο συνεργάτη του ήταν ολοφάνερη.
Συνεχίζει και μας λέει ότι τα επόμενα χρόνια καταφέρνει να επανακάμψει, εστιάζοντας πάλι σε ελληνικά θέματα και άλλα διεθνή μοτίβα εμπνευσμένα από ταινίες και την οικολογία. Ξανανοίγει εκθετήρια σε Νέα Υόρκη και Λονδίνο, ξεκινάει και πάλι τη διεθνή του δραστηριότητα, μέχρι που μέσα σε μια νύχτα ένας εμπρησμός μετατρέπει τα Μινιόν και τον Κατράντζο σε στάχτη. Καίγονται και οι έξι μπουτίκ του με απώλεια εκατομμυρίων δραχμών.
Και πάλι δεν το βάζει κάτω. Δημιουργεί τις συλλογές «Macedonian Mosaics» και «Vergina» από τα ευρήματα της Πέλλας αλλά και τις «Sahara» και «More Action». Το 1982 έρχεται και η περίφημη συλλογή εμπνευσμένη από τα ανθρωπάκια του Γιάννη Γαΐτη. Λίγο αργότερα σχεδιάζει και τις στολές της ελληνικής αστυνομίας.
Ο Ανδρέας Παπανδρέου του προτείνει να διευθύνει την Πειραϊκή-Πατραϊκή, κάτι που δέχεται. Τα μεγάλα πολιτικά σκάνδαλα του 1989 τον οδηγούν σε παραίτηση. Γνωρίζοντας ότι η μικρή μας χώρα, που τότε εντούτοις ήταν 12η σε εξαγωγές ρούχων, με το άνοιγμα των συνόρων της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν θα μπορούσε να ανταγωνιστεί τα μεγαθήρια λόγω της απουσίας επώνυμων ρούχων, όπως και έγινε, το 1991 αποχωρεί από τη μόδα οριστικά.
Προχωράει σε «άλλες αγάπες» με «αυθάδεια και αναίδεια», όπως εξηγεί. Ανακαινίζει τα εσωτερικά των αεροπλάνων της Ολυμπιακής, όπως και την εξωτερική εικόνα των Boeing 767. Ακολουθούν τα τρένα και αργότερα τα λεωφορεία και τα τρόλεϊ. Κατασκευάζει τα πρώτα art boutique hotels στη Σαντορίνη, δραστηριότητα που του ανοίγει ένα νέο θαυμαστό σύμπαν δημιουργικότητας. Χρηστικά αντικείμενα, ξενοδοχειακές μονάδες και σπίτια, ωφέλιμο ντιζάιν για το ευρύ κοινό, μια και πάντα ήταν ένα άνθρωπος της αγοράς, συγκροτημένος και προσγειωμένος, ένας πολίτης του κόσμου με ευαισθησίες και αλάνθαστο αισθητικό κριτήριο.
Ο Γιάννης Τσεκλένης ανήκει σε μια άλλη εποχή. Όπως και σε μια παλιότερη αστική τάξη επινοητική και φιλόδοξη που είχε ως κίνητρο πρωτίστως την προβολή της Ελλάδας. Η έκθεση στο Φουγάρο καλύπτει αυτήν ακριβώς την εποχή που η Ελλάδα εκπροσωπούσε την ελπίδα για όλους.
SLIDESHOW: ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΕΣ ΤΟΥ ΤΣΕΚΛΕΝΗ
