Θα ‘θελε η κοινωνική μας ηθική να συμπεριφερόμαστε όλοι προς όλους με αψεγάδιαστη ευγένεια. Να είμαστε πάντα χαμογελαστοί, γαλήνιοι, και στα δύσκολα υπερβατικοί. Να συγκρατούμε το θυμό ή την αποστροφή μας -ακόμη δυσκολότερο- και στην προσβολή ή στην αισχρότητα που εισπράττουμε απ' τον απέναντι να απαντάμε με καλοσυνάτη διπλωματία. Θα θέλαμε και 'μείς να το πετυχαίνουμε πάντα ή, έστω, όταν χρειάζεται για να διαφυλάξουμε συμφέροντα ή το έξυπνο image του καλού μας εαυτού. Η ανθρωπολογία όμως κατέληξε πως η αηδία είναι δικαίωμα καλά γραμμένο στα γονίδιά μας και κρατάει από τον πίθηκο ως αντανακλαστικό επιβίωσης από καταβολής κόσμου.
Η έρευνα για την αυθεντικότητα της απέχθειας ως μέρους της κοινωνικής συμπεριφοράς έχει ξεκινήσει εδώ και μια δεκαετία από το Πανεπιστήμιο Harvard και τον καθηγητή Frans de Waal, ο οποίος κατέγραψε τα ζωικά ένστικτα των χιμπατζήδων και τα ανάλογα αντανακλαστικά, όχι μόνο απέναντι στις δυσάρεστες οσμές, το ξινισμένο γάλα ή το βρωμερό φαγητό. Και αυτή η βιολογική αντίδραση, σημειωτέον, έχει εξηγηθεί ως γενετική μνήμη-κλειδί για το ένστικτο της επιβίωσης, με την έννοια ότι σε ανθρώπους και ανώτερα θηλαστικά η αηδία προστατεύει τον οργανισμό από αυτό που υποσυνείδητα ο εγκέφαλος αντιλαμβάνεται ότι θα θέσει σε κίνδυνο τη ζωή. Σ' αυτό το μηχανισμό, έχουν εξηγήσει οι έρευνες, τον κυρίαρχο ρόλο παίζουν οι αισθήσεις της γεύσης και της οσμής. Το ενδιαφέρον κομμάτι, όμως, της έρευνας είναι ότι στη συνέχεια κατέγραψε πως οι πίθηκοι, με αντίστοιχες κινήσεις και μορφασμούς, εκφράζουν την αποστροφή και την αηδία τους προς ό,τι ανήθικο ή μη ομαδικά δίκαιο μπορεί να αντιμετωπίσουν από το διπλανό τους πίθηκο εντός του δικού τους ζωικού γκρουπ!
Τελευταία, και μετά την επιστημονική παρατήρηση για τα ένστικτα της ηθικής στην κοινωνία των χιμπατζήδων, πιστοποιήθηκε από τις έρευνες και στους ανθρώπους ο ίδιος αντίστοιχος μηχανισμός. Ο μορφασμός της αηδίας, κατέληξαν, δεν είναι χούι, ούτε κουσούρι, αλλά σοφός και δίκαιος γενετικός κωδικός. Και εμάς μας προστατεύει, όπως τον πίθηκο, από το ξινισμένο γάλα, το βρωμερό περιβάλλον και ό,τι δυνητικά θα έθετε σε κίνδυνο την ανθρώπινη ζωή. Όμως, είπαν οι Καναδοί επιστήμονες, τα ίδια αντανακλαστικά έκφρασης, το συναίσθημα της ναυτίας, το παίξιμο στα χείλη, και το στράβωμα στη μύτη, που συχνά, χωρίς να το θέλουμε, μας κάνουν να φαινόμαστε εμείς κακοήθεις ή απεχθείς, είναι η γνήσια ηθική διαμαρτυρία μας προς ό,τι ανήθικο ή σάπιο αντιλαμβανόμαστε στη ζούγκλα των ανθρώπων στη σύγχρονη ζωή. Το comme il faut σίγουρα δεν πέθανε και δεν θα επιτρέπει αγένειες βασισμένες στις θεωρίες της ανθρωπολογίας και της ψυχιατρικής. Όμως μπορείτε να κρατάτε τη συνείδηση γι' αυτούς και εκείνα που γνήσια σας αρρωσταίνουν κι ίσως έτσι επιβιώσετε καλύτερα στα μοντέρνα σπήλαια της ανύπαρκτης ηθικής...
σχόλια