Από το ιστολόγιο του Νίκου Σαραντάκου "Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία"
Ανεξάρτητα από τις επιφυλάξεις που είχαμε πολλοί, από όλους τους πολιτικούς χώρους, για πτυχές της σαββατιάτικης αστυνομικής επιχείρησης που οδήγησε στη σύλληψη του ηγετικού πυρήνα της ναζιστικής συμμορίας, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι όλοι αισθανθήκαμε ικανοποίηση βλέποντας τους αρχηγούς της συμμορίας να οδηγούνται με χειροπέδες στην Ευελπίδων -και κάποιοι χαιρέκακα θυμήθηκαν ότι η σύζυγος του κρατούμενου αρχηγού, η κυρία Ελένη Ζαρούλια, είχε ιταμά αναφερθεί, από το βήμα της Βουλής, σε συγγενικό πρόσωπο του Γιάννη Δραγασάκη, διερωτώμενη κουτοπόνηρα αν βγήκε ή όχι “από τη μπουζού”. Έχει ο καιρός γυρίσματα όμως, και τώρα βρέθηκαν άλλοι στη μπουζού -κι ελπίζουμε τα στοιχεία που έχει η δικαιοσύνη να είναι τέτοια που να τους κρατήσουν εκεί για αρκετόν καιρό.
Βέβαια, η ομοιοκαταληξία θα ήθελε να τιτλοφορήσω το άρθρο μου “Η ναζού στη μπουζού”, αλλά αφενός η κυρία Ζαρούλια είναι ακόμα έξω [αν και μπορεί να πηγαίνει επισκεπτήριο] και αφετέρου, καλώς ή κακώς, το επίθετο “ναζού” έχει ήδη κατοχυρωθεί σαν εναλλακτικός τύπος του “ναζιάρα” (ακούστε, ας πούμε, εδώ τη “Μαρίτσα τη ναζού” από την Ιωάννα Γεωργακοπούλου) -και βέβαια, οι ναζί δεν κάνουν νάζια, αλλά η διερεύνηση της ετυμολογίας των ναζί και των ναζιών θα μας πάει σε άλλα μονοπάτια, ενώ εγώ θέλω σήμερα να αναφερθώ στα λεξιλογικά της μπουζούς, που το έχω απωθημένο από τον Ιούλιο που ανάφερε τη λέξη η φυρερίνα, αλλά δεν ήθελα τότε να της κάνω ρεκλάμα. Τώρα, που γύρισε ο τροχός, είναι νομίζω κατάλληλη η περίσταση. Οπότε, αφήνουμε τους ναζί εκεί που βρίσκονται (άλλωστε θα μας δοθεί η ευκαιρία να ξανασυζητήσουμε πολλές φορές γι’ αυτούς, και τίποτα δεν εμποδίζει έτσι κι αλλιώς στα σχόλια να συζητηθούν όλες οι πτυχές της ιστορίας) και εξετάζουμε τη μπουζού.
Η μπουζού είναι όρος της αργκό για τη φυλακή. Τα μεγάλα γενικά λεξικά δεν την έχουν, θα πρέπει να ψάξουμε σε λεξικά της πιάτσας για να τη βρούμε ή σε παλιότερα λεξικά και γλωσσάρια, όπως τα Άτακτα του Κοραή, ο οποίος και καταγράφει τη σημασία “μπουζού = τσέπη”. Ο τύπος “πουζού” ή “μπουζού” με τη σημασία της τσέπης βρίσκεται επίσης σε λεξικά της χιώτικης διαλέκτου, αλλά και σε σημερινά κείμενα του μυκονιάτη πεζογράφου Παναγιώτη Κουσαθανά. Από την τσέπη εύκολα μπορεί η σημασία να διολισθήσει στη φυλακή. Μια άλλη σημασία της λέξης, που τη βρίσκουμε σε λεξικά της πιάτσας, είναι η κρυψώνα.
Τα λεξικά δεν έχουν τη μπουζού, έχουν όμως το ρήμα μπουζουριάζω, με τη σημασία “συλλαμβάνω και φυλακίζω” και σπανιότερα “τρώω” (ΛΚΝ) ή “κλείνω στη φυλακή” (ετυμολογικό Μπαμπινιώτη). Θα ήταν απίθανο το ρήμα “μπουζουριάζω” να είναι άσχετο με τη “μπουζού”, και πράγματι όλα δείχνουν πως το “μπουζουριάζω” προέρχεται από τη “μπουζού” -κάτι που το έχει καταγράψει ο Κ. Καραποτόσογλου στο “Ετυμολογικό γλωσσάρι στο έργο του Παπαδιαμάντη”, εξηγώντας ότι η λέξη μπουζού, που αρχικά σήμαινε την (μεγάλη) τσέπη, πήρε στη συνέχεια μεταφορικά τις σημασίες “κοιλιά” [που εξηγεί και τη σημασία "μπουζουριάζω = τρώω", που καταγράφεται στο ΛΚΝ και σε ένα διήγημα του Παπαδιαμάντη] και στη συνέχεια “κρυψώνα” και “φυλακή”, που είναι και η κοινότερη σήμερα. Ο Μπαμπινιώτης βέβαια ετυμολογεί το “μπουζουριάζω” (με επιφύλαξη) από το τουρκ. ρήμα burusmak = ζαρώνω, σουρώνω, αλλά δεν νομίζω ότι έχει δίκιο.
Ωραία λοιπόν, το μπουζουριάζω προέρχεται από τη μπουζού, αλλά η μπουζού από που βγήκε; Εδώ τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά. Μια άποψη, του Adam Maidhof, θέλει τη μπουζού να προέρχεται από το γενουάτικο borsu δηλαδή από το ιταλικό borsa, που σημαίνει μεταξύ άλλων πουγγί, δερμάτινο σακούλι, που ανάγεται στο λατινικό bursa, byrsa, δέρμα, το οποίο, θα το καταλάβατε, είναι δάνειο από το ελλ. βύρσα, δέρμα -λέξη που επιβιώνει στη βυρσοδεψία. Αν είναι έτσι, η μπουζού είναι αντιδάνειο κι έχει επιφανή ξαδέρφια, αφού από τη bursa προέρχεται και το γαλλ. bourse που δεν είναι μόνο το πουγγί (αυτή ήταν η αρχική του σημασία), αλλά και οι υποτροφίες, όπως θα ξέρουν όσοι έχουν σπουδάσει σε γαλλόφωνα μέρη, και για να πάμε και πιο μακριά, Bourse είναι το χρηματιστήριο, λέξη που φαίνεται να γεννήθηκε επειδή το πρώτο οίκημα που χρησιμοποιήθηκε σαν χρηματιστήριο, στη φλαμανδική Μπριζ, ανήκε σε μια πλούσια οικογένεια εμπόρων ονόματι van den Burse, που στο οικόσημό τους είχαν τρία πουγγιά. Η λέξη έχει περάσει και στα ελληνικά, ως μπόρσα, δυο φορές, μία με τη σημασία του πουγγιού, σε μεσαιωνικά κείμενα, και μία με τη σημασία του χρηματιστηρίου, που έτσι το βρίσκουμε πολλές φορές σε κείμενα των αρχών του 20ού αιώνα ή του τέλους του 19ου αιώνα, πχ. στον Βάρναλη ή στον Σουρή, και θα αντιγράψω εδώ ένα εξάστιχο από τον Ρωμηό του Σουρή, που απευθύνεται στον Τρικούπη και μιλάει για τα σκαμπανεβάσματα της Μπόρσας, που και τότε είχαν γδάρει πολύν κόσμο -και που τραγουδιέται στο σκοπό του ιταλικού τραγουδιού Σάντα Λουτσία:
Το φράγκο μία και ογδονταένα
και συ, σινιόρε, γλεντάς σιά ξένα,
μέσα στην Μπόρσα κακό και θρήνος
κλαίει και τούτος, κλαίει κι εκείνος
κι αργάζ’ η Μπόρσα πολλών πετσία
Σάντα Λουτσία, Σάντα Λουτσία.
Όλα φίνα και ωραία και βγήκε η ταπεινή μας μπουζού τρισχιλιετής και μέλος του διεθνούς τζετ σετ, αλλά πρέπει να πω ότι υπάρχουν και μερικά ανεξήγητα σημεία, διότι πέρα από τον τύπο μπουζού υπάρχει και ο τ. μπουζουνάρα (μεγάλη τσέπη), ήδη μεσαιωνικός, που στα κρητικά λέγεται “μπουζουνιέρα”, και που μπορεί να συγγενεύει με το ρουμάνικο buzunar, ίδιας σημασίας. Κάποιοι λένε ότι το μπουζουνάρα είναι δάνειο από το buzunar, κάποιοι το αντίστροφο, που είναι και πιθανότερο αφού ο ελληνικός τύπος μαρτυριέται νωρίτερα, ενώ για την ετυμολογία του τ. μπουζουνάρα έχει προταθεί το αμάρτυρο *υποζωνάριον -αλλά για να έχει γίνει αυτή η τροπή πρέπει να έχει μεσολαβήσει άλλη γλώσσα. Οπότε είναι λίγο μπλεγμένα τα πράγματα, γιατί δύσκολα η λέξη ‘μπουζουνάρα’ θα έχει άλλην ετυμολογία από τη λ. ‘μπουζού’, οπότε εγώ σταματάω εδώ την ετυμολογική διερεύνηση δηλώνοντας πως έχω βρει τοίχο, και επιστρέφω στους ναζί που εξακολουθούν κλεισμένοι μέσα στη μπουζού.
Και πέρα από την ικανοποίηση, και από τα εύσημα στη δικαιοσύνη που έκανε έστω και το αυτονόητο, υπάρχουν αρκετά ερωτηματικά όχι μόνο για το αν θα υπάρξει πραγματική κάθαρση στην αστυνομία που φαίνεται βαθιά διαβρωμένη από το ναζιστικό μίασμα, αλλά και για τις κινήσεις οριακής συνταγματικότητας, που συνεχίζονται και πάνε να παγιωθούν, ας πούμε την καινοφανή άποψη που εκφράστηκε από τον Ν. Αλιβιζάτο (αλλά και από τον Ευ. Βενιζέλο, όπως άκουσα), ότι σε περίπτωση παραίτησης βουλευτή και όλων των αναπληρωματικών του, η Βουλή μπορεί να νομοθετήσει ότι η έδρα θα μείνει κενή εφόσον η παραίτηση είναι καταχρηστική. Να θυμίσω ότι υπάρχει προηγούμενο, το 1991 ή 1992, όταν με την καταδίκη του Δ. Τσοβόλα χήρεψε η έδρα του, όλοι οι αναπληρωματικοί του ΠΑΣΟΚ παραιτήθηκαν, και έγιναν αναπληρωματικές εκλογές στη Β’ Αθηνών, όπου όλα τα άλλα κόμματα έκαναν αποχή και ξαναπήρε την έδρα το ΠΑΣΟΚ (κατέβηκαν όμως διάφοροι ανεξάρτητοι, όπως ο Λεβέντης που πήρε ένα αξιόλογο ποσοστό). Έτσι λειτουργεί η δημοκρατία και κάθε άλλη σκέψη οδηγεί σε επικίνδυνες ατραπούς.
Από την άλλη, η προοπτική της εξαφάνισης της Χρυσής Αβγής από το πολιτικό σκηνικό είναι κάτι το αναμφίβολα θετικό: χωρίς την τοξική παρουσία της η πολιτική αντιπαράθεση εξυγιαίνεται και γίνεται διαυγέστερη. Παύει να υπάρχει ο βραχνάς εκείνος που έσπρωχνε όλο το πολιτικό φάσμα προς τα δεξιότερα. Κι αν θεωρήσουμε ότι η ΧΑ είναι/ήταν το μακρύ χέρι του συστήματος, τώρα το σύστημα εξαναγκάστηκε να κόψει το μακρύ του χέρι. Όπως έγραψε κι ο Sraosha (όλο το άρθρο έχει αξία, διαβάστε το): Γιατί τα ντόπερμαν όταν τρελαίνονται και αρχίζουνε να δαγκώνουν την οικιακή βοηθό, τα τιμωρείς. Αλλά άμα αρπάξουνε το γείτονα από το πόδι, σφαίρα στο κεφάλι. Και άμα το πράξεις και μπροστά στο γείτονα ενώ ετοιμάζεσαι να του φας όλο το πίσω από το οικόπεδο, τόσο το καλύτερο. Οπότε, ναι μεν ετοιμάζονται να μας φάνε το οικόπεδο, αλλά δεν έχουν πια ντόμπερμαν.
(Πάντως, αν αναγκάστηκαν, με βαριά καρδιά, να θανατώσουν το αγαπημένο τους ντόμπερμαν, έπαιξε κι ένα ρόλο, καθοριστικό θα έλεγα, και πέρα από τις διεθνείς πιέσεις, το ρωμαλέο αντιφασιστικό κίνημα που έχει αναπτυχθεί. Πολύ θα ήθελαν να τη βγάλουν και τώρα με μιαν απλή επίπληξη, σαν τις πατρικές νουθεσίες του Φαήλου στον Κασιδιάρη, δυο μέρες πριν τις συλλήψεις, να ‘χαμηλώσουν λίγο τους τόνους‘, του ίδιου Φαήλου που είχε μόλις αρνηθεί να χαρακτηρίσει εγκληματική οργάνωση τη ΧΑ, του ίδιου που πέρσι τον Δεκέμβρη εκτιμούσε ότι: Η Χρυσή Αυγή, στη χειρότερη περίπτωση, κάνει αντιποίηση αρχής, ενίοτε πέφτει και καμιά ψιλή, ήτοι έργω εξύβριση και σωματικές βλάβες. Οι εκατόμβες των μαχαιρωμένων αλλοδαπών υπάρχουν στην ευφάνταστη και βλακώδη προπαγάνδα της «προοδευτικιάς» δημοσιογραφίας και στις παρεμβάσεις της Κλάραμπελ και λοιπών φωταδιστών κοινοβουλευτικών του ΣΥΡΙΖΑ / ΕΚΜ / «Βίλα Αμαλία» -αλλά δεν μπόρεσαν!)
Όμως προτρέχω κι αυτό δεν είναι καλό -ακόμα η συμμορία δεν έχει εξαφανιστεί και ασφαλώς πολλές εξελίξεις θα υπάρξουν και πολλές ευκαιρίες θα έχουμε να συζητήσουμε ξανά. Προς το παρόν, ας σκεφτούμε εκείνους που κοιμούνται λίγο πιο ήσυχα επειδή οι ναζί είναι στη μπουζού, κι ας χαμογελάσουμε.
σχόλια