Ο Δημήτρης Θεοδωρόπουλος είναι συνεργάτης, φίλος και αδερφός. Ένας αυθεντικός διανοούμενος, με σπουδές στο American Film Institute, φίλος κάποτε του Pedro Almodovar και του Klaus Nomi, μουσικόφιλος με γούστο, γνώστης του φιλμ και της τέχνης του κινηματογράφου κατά πολύ περισσότερο - θα μου επιτρέψετε - από τον μέσο όρο των Ελλήνων οπερατέρ, καθώς επίσης και ο άνθρωπος, ο οποίος έχει υπογράψει τη φωτογραφία σε όλα μου τα ντοκιμαντέρ, απ' το πρώτο μικρού μήκους για τη Φλέρυ Νταντωνάκη το 2002 μέχρι το πιο πρόσφατο για την Κατερίνα Γώγου. Και πέραν των κινηματογραφικών εργασιών, με τον Θεοδωρόπουλο συνυπογράψαμε βίντεο-κλιπ, την ''Ιστορία του ελληνικού λαϊκού τραγουδιού'' για την αγορά του DVD, ενώ φιλμάραμε τις συναυλίες πολλών καλλιτεχνών.
Πριν από δύο χρόνια ο Δημήτρης θέλησε να γυρίσει το πρώτο δικό του μουσικό ντοκιμαντέρ. Μου είχε προτείνει να το σκηνοθετήσω εγώ, αλλά τον παρότρυνα να το κάνει ο ίδιος, αφενός διότι δεν τους ''είχα'' και πολύ τους Aphrodite's Child, αφετέρου διότι ότι είχα να πω για την υπόθεση ''rock'', το είπα με το ''Ζωντανοί στο Κύτταρο-Σκηνές Ροκ'', συνεπώς τελείωσα και πάμε γι' άλλα! Περισσότερο ήθελα πραγματικά να δω τον Δημήτρη με την πολύ μεγαλύτερη από μένα εμπειρία στο χώρο, να ολοκληρώνει κάτι δικό του ως κινηματογραφιστής και, ξαναλέω, ως μουσικόφιλος με αισθητική και γούστο.
Ξεκίνησε, λοιπόν, το πορτραίτο του Λουκά Σιδερά, του drummer των Aphrodite's Child, εννοείται με τη δική του συμμετοχή, μπήκα κι εγώ ως μουσικός σύμβουλος στην ταινία, εν συνεχεία πολλοί ακόμη δικοί μας άνθρωποι στήριξαν την προσπάθεια και μια μέρα αφότου κάναμε ιδιωτική μεν, πανηγυρική δε, προβολή του final cut, άρχισαν τα προβλήματα. Τα αφηγείται ο Θεοδωρόπουλος στη συζήτηση μας που ακολουθεί.
Μια συζήτηση που θεωρώ ότι έχει μεγάλο ενδιαφέρον για κάθε επίδοξο Έλληνα ντοκιμαντερίστα και που θέτει ερωτήματα για τα όρια της ''συμμετοχής'' ενός προσώπου, ενός καλλιτέχνη, όταν τον ''βιογραφούν''.
Το μόνο που εύχομαι είναι να διαβάσει το post αυτό ο φίλος μας ο Λουκάς Σιδεράς, να συνειδητοποιήσει πως είναι κρίμα κι άδικο να μένει θαμμένη μια ταινία που τον τιμάει αν μη τι άλλο και να βοηθήσει ώστε να αποδεσμευτεί και να βρει το δρόμο της στα φεστιβάλ και στις αίθουσες:
Λουκάς Σιδεράς - Aphrodite's Child. Ποια ήταν η αιτία που σ' έκανε ν' ασχοληθείς με τον ντράμερ ενός θρυλικού συγκροτήματος και κατ' επέκταση με το ίδιο το συγκρότημα;
ΟΚ όλοι μου οι φίλοι γνωρίζουν πως είμαι μουσικόφιλος με ιδιαίτερη αδυναμία στα drums... Ο Λουκάς είναι ένας από τους τελευταίους-δυστυχώς-εκπροσώπους μίας περιόδου, στο ύφος και στον ήχο κύρια: πρόκειται για τη δεκαετία του '60. Μεγάλες προσωπικότητες των τυμπάνων προέκυψαν από αυτή τη γενιά. Ξεχωρίζω τους περίφημους βρεττανούς Ginger Baker & Aynsley Dunbar ("συμπάθεια" και του Λουκά ο τελευταίος), τους αμερικάνους Elvin Jones, Carmine Appice ("επιρροή" στον Λουκά επίσης), αλλά και τον πρόσφατα χαμένο και σε ιδιαίτερη δημιουργική φόρμα Steve Reid. Από την ίδια περίοδο ενεργός ως σήμερα, ίσως ο δημιουργικότερος και διαχρονικότερος όλων (ΟΚ μαζί με τον Ginger που επανήλθε πρόσφατα δημιουργικά-Jazz confusion το σχήμα του-μετά από τη δημιουργία, οποία σύμπτωσις, του ντοκιμαντέρ Beware of Mr Baker), μεγάλος συνεργάτης του Fela Kuti και συνδημιουργός του Afro-beat, ο Tony Allen. Ας μην ξεχνάμε και τον τραγουδοποιό πλέον Robert Wyatt, μία πλευρά του οποίου με ώθησε ( η τραγουδοποιία ενός "κρουστού" ας πούμε ) στο να ενδιαφερθώ επίσης για το Λουκά Σ. Βέβαια πέραν της μουσικοφιλίας, υπάρχει κι η σινεφιλία στη δική μου περίπτωση και πράγματι ήταν το σινεμά του Hou-Hsiao-Hsien που με ώθησε κυριολεκτικά στο να ασχοληθώ μ'αυτήν την "τρέλα"-όπως αποδείχτηκε, το προτρέτο του Λουκά και των "Παιδιών της Αφροδίτης. Γι αυτό όμως ας μην εμβαθύνω-υπάρχει στην ταινία. Τέλος ας προσθέσω το εξής: πράγματι κανείς δεν είχε ασχοληθεί ως τώρα με τους Aphrodite's child. Ένιωθα πως εξερευνούσα κάτι το ιδιαίτερο κι ήταν πράγματι ιδιαίτεροι, τα λίγα χρόνια που έμειναν παρέα. Οι μουσικοί μεταξύ τους, τους αναγνωρίζουν και χαίρουν σεβασμού, ιδιαίτερα το αινιγματικό τους άλμπουμ 666, που καταλαμβάνει αφηγηματικά αλλά κύρια αισθητικά με την collage-προσέγγιση του, μεγάλο μέρος της ταινίας μου... Ταυτόχρονα βέβαια η ταινία, η αφήγηση, αφορά άλλο τόσο κι εμένα σαν δημιουργό, καθώς αφ'ενός επανέρχομαι στη δεκαετία του '60 που μεγάλωσα, ενώ ταυτόχρονα προσπαθώ να δώσω μία μουσικότητα στην κινηματογράφηση και την ανάπτυξη. Υπό αυτήν την έννοια, ο Λουκάς & οι AC, είναι οι Stalker μου...
Κάτι που ρωτάνε και μένα συχνά κι εγώ τώρα εσένα, είναι κατά πόσο είχες δυσκολίες να ''μαζέψεις'' όλους τους ομιλητές;
Δεν έχω και πολλούς ομιλητές, Αντώνη, για διάφορους λόγους. Ένας εξ αυτών είναι το ότι προτίμησα τη μουσικότητα και την τεχνική-έχω έτσι πολλά μουσικά μέρη, είτε αυτοσχεδιαστικά, από πρόβες, ακόμα και μία συναυλία που στήθηκε ειδικά για τις ανάγκες του γυρίσματος, ενώ παράλληλα επέλεξα μία σειρά από "μαρτυρίες" μουσικών είτε σε μορφή έκφρασης σεβασμού και αγάπης για το συγκεκριμένο ροκ-ιδίωμα, είτε σαν καταθέσεις από την "εποχή", ενώ παράλληλα υπάρχουν τέσσερις κομβικές συνεντεύξεις των τεσσάρων "παιδιών της Αφροδίτης" που αναπτύσσονται μέσα στην αφήγηση. Αν αυτό είναι "τεράστια επιτυχία", είμαι ο μόνος που τους έχω όλους μαζί την ίδια περίοδο (το καλοκαίρι του 2011), σε μία ταινία... Σαφώς δεν πρέπει να παραβλέψω τη δική σου συμμετοχή και στήριξη σαν σχολιαστή σε όλη τη διάρκεια της αφήγησης, αλλά και συμβουλευτικά επίσης, όπως και της συντρόφου μου σκηνοθέτιδας Μάρσας Μακρή, που ως visual consultant αλλά και ως "ψυχολογική και όχι μόνον υποστήριξη", ήταν μαζί μου από την αρχή ως το τέλος σε όλη αυτήν την ταλαιπωρία όπως προέκυψε. Η συμβολή της στην αφηγηματική ανάπτυξη ήταν καθοριστική. Πρωταγωνιστεί όμως αποκλειστικά η μουσική, η τεχνική και πιθανά η καλλιτεχνική έμπνευση στην ταινία μου. Χαρακτηριστικά, όταν ο Vangelis με ρώτησε ποιους "σημαντικούς" ανθρώπους θα έχει η ταινία, η απάντησή μου ήταν "εσείς βέβαια" (εννοώντας τα "παιδιά"). Δεν υποβαθμίζω τη συμμετοχή βέβαια με "καταθέσεις" τους, εκλεκτών φίλων μουσικών, που πράγματι έδωσαν μίαν αξία στην ταπεινή παραγωγή μου, όπως και μία ποιότητα. Για αυτούς και μόνον είναι άδικο και γιατί όχι παράλλογο, να μην μπορεί να προβληθεί η ταινία.
Το ντοκιμαντέρ, ενώ είχε βγει το τρέιλερ του στο διαδίκτυο κι ενώ είχε προξενήσει το ενδιαφέρον έως και ξένων διανομέων, τελευταία στιγμή μπλοκαρίστηκε απ' το ίδιο το ''θέμα'' του, τον Σιδερά. Τι ακριβώς συνέβη;
Ανούσια, αστεία power games, Αντώνη. Τι να πρωτοπώ, εμπειρία αν μη τι άλλο, επώδυνη επίσης... Ο Σιδεράς, ενώ είχε αρχικά "αποδεχτεί" την ταινία σε ειδική προβολή παρουσία συνεργατών και δική σου βέβαια, όπου έχεις και σχετικό δημοσιογραφικό ντοκουμέντο, "άλλαξε γνώμη" μετά από λίγες μέρες κι έφτασε στο σημείο να θέλει ο ίδιος να κάνει παρεμβάσεις, σε ένα αντικείμενο που αν μη τι άλλο δεν κατέχει. Για το σκοπό αυτό "χρησιμοποίησε" την έλλειψη authorisation χρήσης μουσικών δικαιωμάτων από την πλευρά Παπαθανασίου, ο οποίος ως παιδικός του φίλος στήριξε αυτήν την παιδαριώδη απαίτηση του συνεργάτη του. Στη συνέχεια απλά αδιαφόρησε, εν συνεχεία δε μετά από εύλογες ωχλήσεις δικές μου, φάνηκε να είναι κι ενοχλημένος από την όλη εξέλιξη, οπότε αποφάσισε να "θαφτεί" το project πιθανώς για να μην τους κουράζω. Αυτή βέβαια η παρέμβαση, που θυμίζει την αντίστοιχη παρέμβαση που είχαν υποστεί ως συγκρότημα με το μπλοκάρισμα του δίσκου τους 666, για δύο χρόνια από τη δισκογραφική τους, την περίοδο 1970-72, όταν ήταν κυριολεκτικά "παιδιά", πιθανώς να τους ωθεί από κάποιου είδους πικρία αλλά κι έλλειψη εμπιστοσύνης, στο να εφαρμόζουν αυτού του είδους το κοντρόλ και σε μένα. Με τη διαφορά ότι τότε αυτοί ήταν under-contract αδυσώπητου, ενώ εγώ έχω contract μόνο με τον εαυτό μου-είναι δική μου (και κάποιων συνεργατών) η παραγωγή. Δεν είχα δε στην έναρξη καμία τέτοια συμφωνία "ποιοτικού ελέγχου"-το αντίθετο: διαφορετικά δεν θα ασχολούμην καν.
Κοιτώντας λίγο ''πίσω'' τώρα, πιστεύεις πως έγιναν λάθος χειρισμοί απ' την πλευρά σου;
Μα ήμουν πολύ, πάρα πολύ αγαθός... Τι να πω τώρα... Άκουσα και ενέταξα επίσης όλες τις προτάσεις και παρατηρήσεις των βασικών "πρωταγωνιστών" (εκτός του Ντέμη Ρούσου που δεν με "ενόχλησε" ποτέ, ενώ μου προσέφερε παράλληλα και μία υπέροχη κι ολίγον impromtu κατάθεση-άποψη), όπως και των νομικών τους εκπροσώπων... Τεράστιο λάθος μου, αλλά ΟΚ προσπάθησα να κρατήσω και το προσωπικό μου ύφος και διάθεση. Ακόμα κι αυτή η παράλογη συνθήκη, καθώς δεν υπήρχε τέτοια "συμφωνία" ξεκινώντας, έγινε αποδεκτή από μένα, μόνο και μόνο για να μπορεί να προβληθεί η ταινία. Δυστυχώς όταν υιοθετήθηκαν όλες αυτές οι απόψεις, η νέα "συμφωνία" δεν τηρήθηκε ΠΟΤΕ από την πλευρά τους, να με βοηθήσουν δηλαδή στο ξεκαθάρισμα της χρήσης των πνευματικών μουσικών δικαιωμάτων, για να μπορεί να προβληθεί η ταινία. Μου ζητήθηκαν (ΕΚ ΤΩΝ ΥΣΤΕΡΩΝ) απίστευτα πράγματα, έως και ποσοστά από την παραγωγή, από μία παραγωγή που ουσιαστικά "δεν υπάρχει". Είναι μεγάλη ιστορία πλέον: ας πούμε στο περίφημο ντοκιμαντέρ être et avoir που προβλήθηκε προ ετών στη χώρα μας, μία τεράστια επιτυχία στη Γαλλία και οικουμενικά, προσπάθησε (ΕΚ ΤΩΝ ΥΣΤΕΡΩΝ) ο "πρωταγωνιστής" της, να τεκμηριώσει πνευματικά-βλέπε εισπρακτικά- δικαιώματα απο την επιτυχία της ταινίας. Το ανώτατο γαλλικό δικαστήριο αποφάσισε πως δεν γίνεται το "θέμα" ενός ντοκιμαντέρ να εγείρει θέματα πνευματικών δικαιωμάτων έναντι του δημιουργού του. Παρόμοια δικαστική διαμάχη ολοκληρώθηκε πρόσφατα και στις ΗΠΑ, όπου ο βιογραφούμενος, έχασε μετά από μία δεκαετία, αντίστοιχες απαιτήσεις από τον βιογράφο του τον περίφημο Gabriel Garcia Marquez. Μία διαφορετικής προσέγγισης περίπτωση, ήταν η διαμάχη των Rolling Stones με τον θρυλικό φωτογράφο Robert Frank: εδώ πρόκειται για ιδιάζουσα περίπτωση. Οι Stones αναθέτουν (παραγγελία δηλαδή) στον Frank να τους ντοκουμεντάρει την περίοδο της ηχογράφησης του εμβληματικού Exile on main street. O Robert καταγράφει μαζί με την καλλιτεχνική δημιουργία κι όλο το excess της περιόδου, με "drugs, free sex" κλπ. Oι Stones απαγορεύουν την "παραγγελία" τους και η ταινία Cocksucker blues δεν κυκλοφορεί ποτέ επισήμως. Στο δικαστικό αγώνα που ακολούθησε ο Frank "κερδίζει" να προβάλλεται ΚΑΝΟΝΙΚΑ η ταινία του μόνο εν τη παρουσία του, σε φεστιβάλ, college campus κλπ. Μία τέτοια ειδική προβολή περιγράφεται και στο περίφημο βιβλίου του Don de Lillo, Underworld. Κάτι τέτοιο επιδιώκω πλέον κι εγώ: να μπορώ να προβάλω την ταινία μου, κάτι που "τα παιδιά της Αφροδίτης", η EMI, η Warner music κι Universal μου απαγορεύουν πλέον.
Μίλησε μου λίγο για τα προβλήματα που μπορεί νά'χει ο εκάστοτε κιν/φιστής με τα μουσικά δικαιώματα και τις δισκογραφικές εταιρείες
Απλά πρέπει να ξεκαθαρίζονται όλα αυτά εκ των προτέρων. Στη δική μου περίπτωση είχα φροντίσει βέβαια από την αρχή, να πάρω release forms από όλους εκτός από τον Vangelis, καθώς η συνέντευξή του-υπέροχη επίσης-έγινε κάπως al improviso. Σαφώς είχαμε "συμφωνήσει" να φροντίσουμε αυτήν την εκκρεμότητα. Αυτό βέβαια δεν συνέβη ποτέ, καθώς αυτή ακριβώς η εκκρεμότητα λειτούργησε εκβιαστικά για να προβώ σε ανούσιες ουσιαστικά αλλαγές, χωρίς να τηρηθεί έστω κι αυτή η "εκβιαστική" επαναλαμβάνω συμφωνία. Μάλιστα στο τέλος μου ζητήθηκε να "επιστρέψω"(!?) το υλικό ΜΟΥ στο ίδρυμα Παπαθανασίου για να "καταστραφεί" αλλιώς θα "υποστώ κυρώσεις δια την αβλεψίαν μου αυτήν"... Να προσθέσω πως όταν ολοκληρώθηκε η συνέντευξη του Vangelis στο χώρο του, είδαμε playback παρέα το υλικό, το οποίο με παρακάλεσε να επαναπροβάλω "επάνω στο σαλόνι" στην ευγενή σύντροφό του και τους καλεσμένους τους. Μετά "αγκαλιές και φιλιά" και αλληλοεκτίμηση, ήταν πραγματικά ένα υπέροχο απόγευμα, στη συνέχεια όμως, εντελώς αλλοπρόσαλη προσέγγιση "ας πούμε", για κάτι ανώδινο επίσης.
Γνωρίζω ότι ήρθες σε επικοινωνία με έναν σημαντικό ξένο ντοκιμαντερίστα, ο οποίος επίσης είχε κάνει ταινία τον Vangelis και αντιμετώπισε προβλήματα....
Πράγματι πρόκειται για αυτό που λέμε legendary-figure στο χώρο, ειδικά του μουσικού ντοκιμαντέρ, με πορτρέτα των Cream, του Frank Zappa, αλλά και της Callas. Έχει δει την ταινία μου, του άρεσε και συνομιλήσαμε αρκετά στο επίπεδο των προβλημάτων που συναντήσαμε, όπως βέβαια και του περιεχομένου. Το ενδιαφέρον -σύμφωνα με λεγόμενά του- είναι πως διαφέρουν οι προσεγγίσεις μας, καθώς καλύπτουν διαφορετικά πεδία στο ίδιο, μέχρι ενός σημείου, μοτίβο, ενώ κι ο παραγωγός του ο οποίος επικοινώνησε μαζί μου, ήταν πολύ θερμός και για την κατασκευή αλλά και για την αισθητική, κάτι που με άγγιξε αληθινά. Πρόκειται για έναν ευγενή άνθρωπο και δεν θα'θελα να τον φέρω σε δύσκολη θέση μέσα από αυτήν την παρουσίαση. Κρατώ -για μένα- την αμεσότητα που έδειξε στην επικοινωνία απέναντι σε έναν άγνωστό του συνάδελφο, όπως και την προσωπική επαφή που αναπτύξαμε. Ένιωσα καπως λιγότερο αμήχανος απέναντι στη συνθήκη που αντιμετώπισα, καθώς "τα πέρασε κι αυτός" ίσως σε κάπως πιο grande επίπεδο, με τα ίδια μελαγχολικά αποτελέσματα βέβαια.
Αν σε ρωτούσα τι μέλλει γενέσθαι με την ταινία, τι θα μπορούσες να απαντήσεις μετά απ' όλη αυτή την περιπέτεια;
Ιδέα δεν έχω τι θα απογίνει: όμως κάτι που έχει γίνει δεν χάνεται ποτέ... Σαφώς θέλω να "απελευθερωθεί" με τη μορφή της προβολής της σε φεστιβάλ. Ας πούμε στο πρόσφατο φεστιβάλ Θεσσαλονίκης που την ήθελαν πολύ, αναγκάστηκα να την αποσύρω, κύρια για να μη φέρω σε δύσκολη θέση συνεργάτες και μετά από το μπαράζ "οχλήσεων" από δικηγόρους κλπ. Υπάρχουν τρεις φίλοι που κυριολεκτικά τα έδωσαν όλα για να γυριστεί: αυτήν την περίοδο δεν θέλουν "δημοσιότητα" δεν θα αναφέρω τα ονόματά τους. Επίσης πιστεύω πως θα κάνει καλό και στα "παιδιά της αφροδίτης": παρουσιάζονται όμορφα και δημιουργικά στην ταινία μου. Είναι ένας ευγενικός φόρος τιμής. Είναι όμως και μια συνομιλία μου με το "σινεμά" αυτό καθαυτό: δηλαδή η αφήγηση δεν αφορά μόνον τους μουσικούς που εμφανίζονται ή αν θέλεις σωστότερα τη μουσική, αλλά αφορά κι αυτό που με απασχολεί κύρια, δηλαδή η κινηματογραφική αφήγηση. Σαν κινηματογραφιστής αλλά και σαν "δάσκαλος" στο τμημα κινηματογράφου του Αριστοτέλειου Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης όπου έχω πλέον τη βαθμίδα του Αναπληρωτή Καθηγητή, το γνωστικό μου αντικείμενο της Διεύθυνσης Φωτογραφίας, δεν αφορά το φωτισμό, την κίνηση και το κάδρο μόνον, αλλά πως όλα αυτά οδηγούν σε έναν αφηγηματικό ρυθμό. Έχοντας πει αυτό, πράγματι "τα παιδιά της Αφροδίτης" έχουν ενδιαφέρον μουσικά, πιστεύω όμως πως η ταινία έχει να προτείνει κάτι αφηγηματικά και δομικά. Εξ άλλου στη συνομιλία μου αυτήν με τον κινηματογράφο, επανεξετάζω πάντα (ακόμα και σε ταινίες που λειτουργώ αποκλειστικά σαν Διευθυντής Φωτογραφίας-γι αυτό ίσως και να με "προτιμούνε") τη "φιλμική" γλώσσα, ενώ επιδιώκω να αποτίω και φόρο τιμής-homage-στην εξέλλιξη του. Υπάρχει πολύ "σινεμά" μέσα στην ταινία μου, όσο υπάρχει και μουσική. Πρόκειται για μία εντελώς χειροποίητη και ταπεινή κατασκευή, με τη βοήθεια της σύγχρονης τεχνολογίας βέβαια, δομημένη με πολύ γούστο και πολλές πραγματικά ώρες εργασίας από μένα και τον κύριο μου συνεργάτη, τον δεξιοτέχνη Κώστα Μακρινό. Δεν υπάρχει πρακτικός λόγος να τελεί σε καθεστώς απαγόρευσης κάτι που έχει γίνει τόσο καλοπροαίρετα.
Το trailer, όπως παρατίθεται στο post, είναι ένα κλείσιμο ματιού στο trailer του Γκοντάρ για το film ''Socialisme''. Ο Jean-Luc είχε παρουσιάσει ένα trailer 70 δευτερολέπτων fast-forward όλη την ταινία του. Εδώ σε 40 δεύτερα με fast-rewind μπορεί κανείς να δει επίσης ολόκληρο το ντοκιμαντέρ.
