photo Πάνος Μιχαήλ
Γεννήθηκα στις Σέρρες. Έζησα μέχρι τα πέντε μου εκεί, αλλά από το νηπιαγωγείο και μετά βρίσκομαι στην Αθήνα. Στα Πατήσια στην αρχή, τα τελευταία 34 χρόνια στην Πεύκη. Αίσθηση από τα παιδικά χρόνια; Αντιλαμβάνομαι περισσότερα απ’ όσα νομίζετε, κύριοι μεγάλοι. Από πολύ μικρός ήξερα ποιοι θα είναι οι χώροι όπου θα κινηθώ στη ζωή μου. Οι δρόμοι που ακολούθησα ήταν απολύτως αναμενόμενοι – χωρίς να σημαίνει πως δεν ήταν (και δεν είναι) γεμάτοι εκπλήξεις. Στην κατασκήνωση, πήγαινα ακόμα στο Δημοτικό, υπήρχε ένα παιδάκι που έπαιρνε κομματάκια από φλούδα πεύκου και τρίβοντάς τα σ’ ένα πέτρινο σκαλοπάτι τα λείαινε και τους έδινε σχήμα, επί το πλείστον έφτιαχνε καρδιές. Μου φάνηκε τρομερό επίτευγμα. Έμαθα να κάνω κι εγώ. Μπορούσες μετά αν ήθελες να χαράξεις στην επιφάνεια και αρχικά.
Τα χρόνια της σχολής θεάτρου ήταν γεμάτα χυμούς, εξάρσεις, φιλοδοξίες. Από τις σημαντικότερες περιόδους της ζωής μου. Πολλοί από τους καρπούς που μασουλάω τώρα δέθηκαν στα κλαδιά της εποχής εκείνης. Ομόαιμοί μου εκείνη την εποχή ήτανε μόνο οι συμμαθητές μου στη Σχολή Βεάκη. Όλος ο άλλος κόσμος, αισθανόμουν πως ανήκε σε άλλο είδος. Η δύναμη του μικρόκοσμου βλέπεις. Υπήρχε τότε, τέλη της δεκαετίας του 80, μια άλλη προσήλωση στους στόχους. Ίσως και να έπαιζε λίγη σοβαροφάνεια παραπάνω από το επιτρεπτό, αλλά η φθήνεια ήταν τότε απλώς μια γραφική πινελιά, την έδειχνες με το δάχτυλο και γελούσες. Τώρα, που είναι κυρίαρχη, σου δημιουργεί θλίψη.
Τα πρώτα μου διηγήματα τα έγραψα στη δευτέρα γυμνασίου. Μετά εγκατέλειψα την ιδέα να γίνω συγγραφέας, που ήταν και η πρώτη μου επιλογή επαγγέλματος, και ξεμυαλίστηκα να γίνω ηθοποιός. Μετά αποφάσισε η ζωή πως εκείνη η πρώτη μου επιλογή ήταν σωστότερη για μένα – και κατά κάποιο τρόπο μου την επέβαλε. Το γράψιμο, και γενικότερα η αφήγηση, είναι ο μοναδικός τρόπος να διαφεντέψεις και να ορίσεις ολοκληρωτικά τις ζωές άλλων ανθρώπων, έστω και φανταστικών. (Για κάνε το και με αληθινούς...) Κι ακόμα συντροφεύεις αγνώστους χωρίς να ξέρεις πότε και πού συμβαίνει αυτό, συνομιλείς μαζί τους, τους ανοίγεις την ψυχή σου παραμένοντας αόρατος και χωρίς να τρως τη φθορά των πραγματικών ανθρώπινων δεσμών.
Οι εγγραφές της παιδικής ηλικίας φυσικά και μας καθορίζουν. Αυτό όμως δεν μας απαλάσσει από την ευθύνη μας για διαρκή βελτίωση, ενηλικίωση και επανακαθορισμό. Υπάρχει μια εγγραφή στο κύτταρο κάθε ανθρώπου, πιστεύω, που ωθεί τον καθένα προς μια κατεύθυνση ή άλλη στη ζωή. Καμιά σχέση με μοίρα, μιλώ για το γενετικό υλικό που καθορίζει δεξιότητες και αδυναμίες, αντοχές και ιδιαιτερότητες και που σημαδεύει τις επιλογές μας. Οι δυστυχισμένοι άνθρωποι απλά, φαίνεται, δεν διαβάσανε σωστά τις οδηγίες χρήσης του υλικού τους, τις προδιαγραφές του μηχανισμού της ψυχής τους. Οι άνθρωποι χωρίζονται σε καλούς και κακούς και είναι ανοησία να πιστεύει κανείς ότι ένας τέτοιος διαχωρισμός δεν υφίσταται. Απλώς με τον καιρό διαπιστώνεις ότι οι καλοί έχουν πολλά ελλατώματα και οι κακοί αξιόλογες αρετές.
Όλοι οι καλλιτέχνες βιώνουν ένα είδος ματαιοδοξίας κάποια στιγμή – ορισμένοι, δε, σε μόνιμη βάση. Πολλές φορές αυτό αποτελεί κινητήρια δύναμη, δίνει φτερά στη δημιουργικότητα. Αρκεί να μην εμπλέκεται στη διεργασία της καλλιτεχνικής δημιουργίας, στην επιλογή των τρόπων και των συστατικών. Προσωπικά, όσες φορές ένιωσα το αίσθημα της ματαιοδοξίας, είχε να κάνει με την επιτυχία που θα ευχόμουν να βρει το έργο μου, το έργο σαν αυθύπαρκτη οντότητα, και όχι εγώ σαν δημιουργός του. Η επιτυχία, καθότι εξωτερική επιβεβαίωση, σου ανοίγει την όρεξη να συνεχίσεις παραπέρα ώστε να τη γευτείς ξανά. Η αποτυχία, καθότι ράπισμα στον εγωισμό, βοηθάει στην αναζήτηση και επιστράτευση των πιο κρυφών σου δυνάμεων.
Δεν υπάρχει ένα βιβλίο που θα μπορούσα να πω ότι, διαβάζοντάς το, μου άλλαξε τη ζωή. Αλλά το βιβλίο ως έννοια, ως επιτεύγμα του ανθρώπινου πολιτισμού, έκανε δραματικά πιο ανεκτή τη ζωή σε αυτό τον πλανήτη – και όχι μόνο τη δική μου φαντάζομαι. Τα μυστικά της επιτυχίας και αντοχής στο χρόνο ενός καλλιτεχνικού έργου, όσο και να αναζητώνται, όσο και να αναλύονται από τους απανταχού θεωρητικούς, ευτυχώς μένουν, τελικά, σφραγισμένα. Ευτυχώς. Αλλιώς θα είχαμε πήξει στα αριστουργήματα. Εγώ όταν είμαι στα δύσκολα δεν στρέφομαι στα βιβλία για να μου δώσουν δύναμη. Κοιτάζω μέσα μου. Διπλώνομαι και δε θέλω ν’ ακούω μιλιά.
Δεν φτιάχνω άλλες πραγματικότητες από ανάγκη. Με τρέφει πιο πολύ η ψευδαίσθηση ότι αποκτώ μια θεϊκή δύναμη μέσα από τη διαδικασία της γραφής. Καθώς ο χρόνος κυλάει και περνάει νιώθω καλύτερα. Η διαρκής αναστάτωση και ανησυχία που βιώνουν οι πολύ νέοι καταντάει, κάποια στιγμή, αφόρητη. Η διαδικασία της δημιουργίας άλλωστε είναι θεραπευτική και αμβλύνει τις πληγές της ζωής. Αυτό βέβαια δεν συνεπάγεται ότι καταλήγει πάντα σε παραγωγή μεγάλης τέχνης. Ειδάλλως όλοι οι δυστυχισμένοι και άμοιροι θα ήταν σπουδαίοι δημιουργοί.
Ταλέντο είναι η δημιουργική ευκολία που έχουν ορισμένοι άνθρωποι σε συνδυασμό πάντα με το υψηλό γούστο και την πρωτότυπη, αυθεντική, σκέψη. Το ταλέντο εξευγενίζει κάθε καλή μας ιδιότητα και την ανυψώνει. Ταυτόχρονα καμουφλάρει τις αδυναμίες και μικρότητές μας. Δε θα ήθελα να ερχόταν η εποχή που θα έμενα ασυγκίνητος μπροστά στη δύναμη της Φύσης ή μπροστά σε ένα σπουδαίο έργο τέχνης. Η ζωή είναι το αφεντικό κι εμείς όλοι εργαζόμενοι σε αυτή, υπάλληλοί της. Όποιος δεν έχει αντοχές αλλάζει επάγγελμα, δηλαδή πεθαίνει. Κι άλλωστε όλοι θα απολυθούμε κάποτε.
Με την Σοφία Βγενοπούλου τη σκηνοθέτιδα του έργου που ανεβαίνει αύριο στη Στέγη γνωρίστηκα μέσω του σκηνοθέτη Έκτορα Λυγίζου. Μας προξένεψε κατά ένα τρόπο θα έλεγα. Σπουδαία έμπνευση, εγώ κι η Σοφία γίναμε κολλητοί. Η ιδέα του έργου δεν μπορώ να περιγράψω πως ακριβώς μου ήρθε. Δεν ξέρω πώς γεννιέται ο αρχικός σπόρος μιας ιδέας στο μυαλό μου, μιας ιδέας που θα γίνει βιβλίο ή έργο. Ποτέ, άλλωστε, δεν ψάχνω να βρω μια ιδέα, δεν την αναζητώ. Απλώς παρακαλώ πολύ θερμά να μου έρθει. Μια καλή ιδέα, παρακαλώ! Ηρεμώ, περιμένω, είμαι σε ετοιμότητα, κι αν σταθώ τυχερός αυτή έρχεται. Το ζόρι είναι μετά, να τη βάλεις σε λογαριασμό, να την πλάσεις, και κυρίως να βρεις το σωστό ένδυμα που της ταιριάζει. Τον κατάλληλο τρόπο για να σαρκωθεί, δηλαδή.
Το έργο μιλάει για την περιπέτεια που ζουν πέντε συμμαθητές όταν ανακαλύπτουν μια σκανδαλιστική πληροφορία για τη καθηγητριά τους. Τι κάνουν με αυτή την πρόκληση και πώς, σε συγκεκριμένες περιστάσεις, αποδεικνύονται ωριμότεροι από τους ενήλικες ήρωες, τους οποίους όμως δεν βλέπουμε επί σκηνής. Οπωσδήποτε δεν θα ήθελα να διοχετευθεί οποιοδήποτε μισάνθρωπο μήνυμα. Κι απ’ την άλλη θα σιχαινόμουν καθετί διδακτικό. Στο έργο νικάει εντέλει το καλό χωρίς όμως, ελπίζω, να καταντά ξενέρωτο. Είναι, όπως λέει κι η Σοφία, μια feel good παράσταση. Η ιδέα ότι η υπερίσχυση του καλού είναι, από καλλιτεχνική άποψη, περιορισμένης δυναμικής και ενδιαφέροντος έχει πια ξεπεραστεί. Αρκετούς καταραμένους ήρωες καταναλώσαμε, τόσο στη ζωή όσο και στην τέχνη. Ζήτω το καλό!
Η κρίση βοηθά στην αυτοσυγκέντρωση. Η ευδαιμονία προκαλεί πλαδαρότητα. Άρα, λογικά, οι καλλιτέχνες μπορούν να βρουν ωφέλεια μέσα από το στένεμα για το προσωπικό τους προχώρημα. Αν, τώρα, μπορούν να βρουν πεδίο δράσης και ανάπτυξης είναι άλλη υπόθεση. Εκεί, ναι, θα δυσκολευτούμε όλοι. Οι άνθρωποι που χάνουν τη δουλειά τους, η αγωνία των μικρών παιδιών που δεν καταλαβαίνουν τι ακριβώς τρέχει και η μαυρίλα στην καρδιά των εφήβων είναι αυτό που με ενοχλεί πιο πολύ. Όλα τα άλλα είναι πιο εύκολα. Αναμφισβήτητα θα υπάρξει αναγέννηση μετά την κρίση. Και αργότερα, βέβαια, και πάλι καταποντισμός. Όπως συμβαίνει και με τις ζωές μας δηλαδή.
>>>DATA
Σοφία Βγενοπούλου / Ομάδα Grasshopper
"Στην οθόνη φως" του Βαγγέλη Χατζηγιαννίδη
19 Νοεμβρίου 2011 - 13 Μαΐου Αίθουσα εκθέσεων & διαλέξεων
Ένα μεγάλο μυστικό βάζει σε δοκιμασία τη φιλία μιας παρέας εφήβων και απειλεί να τινάξει στον αέρα την ισορροπία ενός ολόκληρου σχολείου. Αρκεί το πάτημα ενός κουμπιού στο DVD και όλα θα βγουν στο φως, η οθόνη θα πάρει φωτιά. Με μια κάμερα στο χέρι τι είναι ικανός να κάνει ένας έφηβος; Σε τέτοιες κρίσιμες στιγμές, ποια όρια πρέπει να σεβαστεί και ποιοι κίνδυνοι παραμονεύουν; Πώς πρέπει να σταθεί κανείς απέναντι στην ιδιωτική ζωή των άλλων και πώς να διαχειριστεί τα δικά του ανομολόγητα μυστικά;
Πρωτοπόρα στο εφηβικό θέατρο στην Ελλάδα, η ομάδα Grasshopper και η καλλιτεχνική υπεύθυνή της, η σκηνοθέτης και παιδοψυχίατρος Σοφία Βγενοπούλου, αναθέτουν στον καταξιωμένο συγγραφέα Βαγγέλη Χατζηγιαννίδη να γράψει, για πρώτη φορά στην Ελλάδα, ένα έργο για εφήβους. Το έργοη φως πραγματεύεται με τόλμη και διεισδυτικότητα ένα κομβικό επεισόδιο στη ζωή πέντε εφήβων αποφεύγοντας την παγίδα του διδακτισμού. Πλαισιωμένη από έναν νεανικό θίασο και με την πολύτιμη συμβολή έμπειρων συντελεστών, η Σοφία Βγενοπούλου αξιοποιεί στο έπακρο την τεχνολογία των υπολογιστών και των προβολών σε μια multimedia παράσταση που θίγει τα μεγάλα διλήμματα και τις κρίσιμες αποφάσεις της εφηβείας στη δύσκολη πορεία προς την ενηλικίωση.
Διάρκεια:
Απογευματινές παραστάσεις για το κοινό (τα Σάββατα):
19 Νοεμβρίου, 3 & 17 Δεκεμβρίου, 14 & 28 Ιανουαρίου, 11 & 18 Φεβρουαρίου, 3 & 17 Μαρτίου, 7 & 28 Απριλίου
Ώρα έναρξης: 19:00
Βραδινές παραστάσεις για το κοινό (στη Μικρή Σκηνή)
11, 12 & 13 Μαΐου
Ώρες: 21:00-23:00
Σκηνοθεσία: Σοφία Βγενοπούλου
Σκηνικά-Κοστούμια: Εύα Μανιδάκη
Επιμέλεια κίνησης: Σταυρούλα Σιάμου
Σκηνοθεσία Video: Κώστας Χαϊδαλής
Σχεδιασμός Ήχου-Επιμέλεια Μουσικής: Ανρί Κεργκομάρ
Φωτισμοί: Φίλιππος Κουτσαφτής
Δραματουργική συνεργασία & Επιμέλεια εκπαιδευτικού πακέτου: Κατερίνα & Παναγιώτα Κωνσταντινάκου
Βοηθός Σκηνοθέτη: Κατερίνα Σκουρλή
Ερμηνεύουν: Αντώνης Αντωνόπουλος, Βαγγέλης Κρανιώτης, Θανάσης Μεγαλόπουλος, Θεανώ Μεταξά, Νατάσα Παπανδρέου
Παραγωγή: Στέγη Γραμμάτων & Τεχνών
Επιμέλεια κίνησης: Σταυρούλα Σιάμου
Σκηνοθεσία Video: Κώστας Χαϊδαλής
Σχεδιασμός Ήχου-Επιμέλεια Μουσικής: Ανρί Κεργκομάρ
Φωτισμοί: Φίλιππος Κουτσαφτής
Δραματουργική συνεργασία & Επιμέλεια εκπαιδευτικού πακέτου: Κατερίνα & Παναγιώτα Κωνσταντινάκου
Βοηθός Σκηνοθέτη: Κατερίνα Σκουρλή
Ερμηνεύουν: Αντώνης Αντωνόπουλος, Βαγγέλης Κρανιώτης, Θανάσης Μεγαλόπουλος, Θεανώ Μεταξά, Νατάσα Παπανδρέου
Παραγωγή: Στέγη Γραμμάτων & Τεχνών
Το κείμενο με το έργο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις το Ροδακιό
σχόλια