Ποιά μοίρα σε οδήγησε σε αυτά τα μέρη
της άλλης όχθης τα γεμάτα από πρόσωπα μετέωρα;
Συνήθως μιλώντας κανείς για συγγραφείς μιλάει για τα βιβλία τους.
Έχω την αίσθηση βέβαια πως κάπως έχουν αλλάξει οι αρτηριοσκληρωτικές δομές και οι αυτολογοκριτικές συνήθειες και του λογοτεχνικού συναφιού και του κοινού το οποίο εκφράζει πιο ελεύθερα τη γνώμη του για ενδολογοτεχνικά και εξωλογοτεχνικά ζητήματα.
'Εχοντας περάσει από την κατάφορτη από στόμφο και ναφθαλίνη (παρ' όλη τη σημαντικοτητά της) περίοδο πριν τα 80ς και έχοντας και την καταναλωτικά παραισθησιογόνα τελευταία 20ετία χαραγμένη για τα καλά στο cultural πετσί του ο αναγνώστης πια είναι φυσικό πως επαναφέρει το ρόλο του συγγραφέα και της γραφής σε αυτό που ήταν πάντα.
Η μουσική ενός πατέρα (ή μιας μητέρας) που σκοπό έχει να μας κάνει να αναζητήσουμε τι κρύβεται σε αυτό το αδιαπέραστο μυστήριο που είναι η καθημερινή μας ζωή.
Αυτά σκεφτόμουν καθώς ξαναδιάβαζα κάποια αποσπάσματα από τα βιβλία του Στρατή Τσίρκα προσπαθώντας να βρω κάποιες ελάχιστες απαντήσεις σε όσα καταιγιστικά συμβαίνουν στη δικιά μας τωρινή πραγματικότητα.
Βέβαια η αλλαγή πλεύσης των καιρών και η αντιφατικότητα των όσων βιώνουμε σήμερα δεν είναι δύσκολο να έρθουν σε αντιδιαστολή με όσα έζησε εκείνη η γενιά. Θα φέρω ένα παράδειγμα. Όταν πρωτοδιάβασα τις Ακυβέρνητες Πολιτείες (στο Λύκειο) θυμάμαι πως δεν μπορούσα να επεξεργαστώ πολιτικά όλον αυτόν τον σαθρό ελληνικό ιστό που ο Τσίρκας με εξαιρετική λογοτεχνική μαεστρία, σπάνια ψυχραιμία και μοναδική αναλυτικότητα ξεδίπλωνε μπροστά στα εφηβικά μου μάτια.
Ο Τσίρκας ασχολήθηκε στο λογοτεχνικό του έργο από την πρωϊμη μέχρι και την ώριμη του περίοδο κατ'εξοχήν με τις θεματικές και τις επιπτώσεις αυτού που ονομάζουμε αποικιοκρατία. Μη ξεχνάμε πως ζώντας στην Αίγυπτο το μεγαλύτερο διάστημα της ζωής του και με ενεργή ένταξη απο πολύ νωρίς στα κουμμουνιστικά και αντιφασιστικά κινήματα της εποχής του δουλεύοντας ως υπάλληλος σε εκκοκκιστήριο βάμβακιού στο Ντεϋρούτ και ερχόμενος σε επαφή με το ντόπιο στοιχείο των εργατικών τάξεων και τις αριστερές αντιφασιστικές οργανώσεις της Αιγύπτου είχε νιώσει στο πετσί του την αύρα που προκαλεί το γύρισμα των σελίδων της Ιστορίας και ήξερε πολύ καλά τι κατέγραφε ύστερα όταν μεταστοιχείωνε όλα αυτά σε λογοτεχνία.
Έχω την αίσθηση ξαναδιαβαζόντας τον πια πως σίγουρα παραμένει επίκαιρος μέσα σε όλο αυτό το ιστορικό γύρισμα που έχει συντελεστεί τα τελευταία χρόνια. Μπορεί να φορτώσαμε στον αρχειακό μας σκληρό δίσκο τις διαμάχες που μας χώριζαν παλιότερα και να διορθώνουμε (κάπως υποκριτικά αφού οι κομματικοί μηχανισμοί είναι τα μεγαλύτερα μαυσωλεία του αυθεντικού) τις μεταπολεμικές μας αστοχίες (χθες το ΚΚΕ αποκατάστησε στο 1ο νεκροταφείο τον Ζαχαριάδη, ναι ναι) αλλά η μοντέρνα οικονομική αποικιοκρατία των καιρών μας είναι εδώ, είναι γεμάτη, απειλητική και ξάστερη και εμείς για ακόμη μια φορά ανέτοιμοι και φοβισμένοι.
Δεν ξέρω αν τα εργαλειακά δεδομένα που χρησιμοποίησε αυτή η γενιά αριστερών έχουν την δυνατότητα μέσα στην καταιγιστική λαίλαπα που έρχεται καταπάνω μας να μας φανούν αληθινά χρήσιμα. Οι εποχές έχουν αλλλάξει και νιώθω πως δεν έχουμε αποκτήσει ακόμα το λεξικό που θα μας βοηθήσει να αποκρυπτογραφήσουμε τη καινούρια εποχή που ανατέλλει. Και ίσως δεν είναι και καλή σκέψη να αντιγράψουμε τα παλιά φθαρμένα σχήματα.
Απ΄την άλλη νιώθω πως η σημερινή πολιτική και όσοι εμπλέκονται σε αυτήν θα έπρεπε με κάποιο τρόπο να ενσωματώσουν στο software τους κάτι από την πολιτική αισθητική και το αισθητήριο ανθρώπων σαν τον Τσίρκα.
Η ζωή και η τέχνη είναι φτιαγμένες για να αντιφάσκουν. Οι συγγραφείς δεν κάνουν τίποτα άλλο από το να καταγράφουν αυτή την αντίφαση. Ο συγγραφέας μπορεί πολλές φορές να είναι ο ίδιος το κεντρικό υφάδι αυτής της αντίφασης.
Σημασία έχει να ειπωθούν. Και να γραφτούν όλα.
>>>DATA
Αυτή τη Τετάρτη στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών στα πλαίσια του κύκλου εκδηλώσεων «Λέξεις & Σκέψεις» οι Τίνα Μανδηλαρά, Γιάννης Παπαθεοδώρου και Μίλτος Πεχλιβάνος θα επιχειρήσουν να ανιχνεύσουν αν ο Τσίρκας παραμένει ακόμα επίκαιρος.
Ο Στρατής Τσίρκας σήμερα
Η σημασία της μετεμφυλιακής λογοτεχνίας
για τις μετά το Πολυτεχνείο γενιές
5 Οκτωβρίου 19:00-21:00 στη Μικρή Σκηνή
Εκατό χρόνια συμπληρώθηκαν φέτος από τη γέννηση του Στρατή Τσίρκα στο Κάιρο. Ο συγγραφέας των Ακυβέρνητων Πολιτειών και της Χαμένης Άνοιξης παραμένει, στη συνείδηση του κοινού και της κριτικής, ένα πολύ μεγάλο μέγεθος για το σύγχρονο ελληνικό μυθιστόρημα. Θα καταφέρει να διατηρήσει αυτή τη θέση και στο μέλλον; Ποια η σχέση των πολύ νεότερων γενεών με τη λογοτεχνία που γέννησαν το κομμουνιστικό κίνημα, η Αντίσταση, ο Εμφύλιος, η διάσπαση του ΚΚΕ; Ποια είναι τα στοιχεία εκείνα που μπορούν να συνδέσουν έναν συγγραφέα και διανοούμενο όπως ο Τσίρκας, που γαλουχήθηκε στους κόλπους της Αριστεράς αλλά και συγκρούστηκε με το ΚΚΕ, με τις μεταπολιτευτικές γενιές της σύγχρονης κοινοβουλευτικής Δημοκρατίας, του ευρώ και του Ίντερνετ;
Ομιλητές
Γιάννης Παπαθεοδώρου: Επίκουρος Καθηγητής νεοελληνικής φιλολογίας στο Τμήμα Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων
Μίλτος Πεχλιβάνος: Καθηγητής Νεοελληνικών Σπουδών στο Freie Universität του Βερολίνου
Μαρία Τοπάλη: Ποιήτρια και μεταφράστρια
Συντονιστής
Μανώλης Πιμπλής: Δημοσιογράφος
σχόλια