Εντάξει. Ξύπνησα και είχαν γίνει πολύ αστεία πράγματα από το πρωί - ή μάλλον από χτες και δεν τα είχα πάρει χαμπάρι.
Ο Νίκος Σαραντάκος κατέγραψε στο ιστολόγιό του Οι Λέξεις Έχουν τη Δική τους Ιστορία το όλο θέμα.
Γράφει λοιπόν ο Σαραντάκος:
Δημοκήδης, όχι Δημοκίδης!
Κάτι άλλο είχα σκοπό να γράψω σήμερα, αλλά όταν πέφτει στην απόχη σου ένα τόσο θεϊκό μαργαριτάρι, και μάλιστα υπουργικό, αξίζει να αλλάξεις σχέδιο, πολύ περισσότερο που το εν λόγω μαργαριτάρι υπάρχει κίνδυνος να θεσμοποιηθεί, να γίνει δηλαδή θεσμική κι επίσημη κοτσάνα.
Αλλά να τα πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά. Χτες το πρωί, ο Υπουργός Υγείας (οΘντκ) Άδωνης Γεωργιάδης παρουσίασε, σε ανώτατα στελέχη του κλάδου της υγείας, το σχέδιο “Δημοκίδης” (τρεις οκάδες sic εδώ), το οποίο αφορά την κινητικότητα (διάβαζε: περικοπές θέσεων) στον τομέα της υγείας. Σήμερα, απ’ ό,τι είπε ο ίδιος σε συνέντευξη, πρόκειται να πραγματοποιηθεί ανάλογη σύσκεψη στη Θεσσαλονίκη.
Το νέο αυτό σχέδιο το ανακοίνωσε ο ίδιος ο υπουργός (οΘντκ) από το Τουίτερ, στο τιτίβισμα που βλέπετε αριστερά, και που το μεταγράφω εδώ:
Τώρα. Πρωινή Σύσκεψη στο ΕΚΕΠΥ για την Λειτουργία Δομών Υγείας κατά την Κινητικότητα. Σχέδιο “Δημοκίδης” (ιατρός στην Αθήνα τον 6ο πΧ)
Το δυστύχημα είναι ότι δεν υπάρχει κανείς γιατρός με το όνομα Δημοκίδης στην ιστορία, είτε στην Αθήνα, είτε αλλού. Ο μόνος Δημοκίδης που υπάρχει είναι ο Άρης Δημοκίδης, συγγραφέας παιδικών κυρίως βιβλίων, που γράφει και στη Lifo (διατηρεί την τακτική στήλη Μικροπράγματα).
Γιατρός με περίπου τέτοιο όνομα υπήρξε στην αρχαιότητα, και μάλιστα ιατροφιλόσοφος, ονομαστός, ο καλύτερος γιατρός της εποχής του αν πιστέψουμε τον Ηρόδοτο, που τον αποκάλεσε “την τέχνην ασκέοντα άριστα των κατ’ εωυτόν” (αυτό το ασκέοντα είναι ασυναίρετο, ας πούμε πως είναι ‘ασκούντα’).
Μόνο που ο διακεκριμένος αυτός γιατρός δεν λεγόταν Δημοκίδης, όπως ο Άρης, αλλά Δημοκήδης, με ήτα και όχι με γιώτα. Θα μου πείτε, τόση σημασία έχει ένα ορθογραφικό λαθάκι, έστω κι αν το διαπράττει ένας υπουργός που δεν κουράζεται να διαλαλεί την υποτιθέμενη αρχαιομάθειά του; Αξίζει ολόκληρο άρθρο για μια κοτσάνα, έστω και υπουργική;
Νομίζω ναι. Καταρχάς, πρόκειται για σχέδιο του κράτους, οπότε είναι ντροπή να το γράφουμε λάθος, μπορεί να το δει κανένας αρχαιομαθής αλλοδαπός και να μας κόψει τη δόση. Το κυριότερο, βρίσκω πως είναι πολύ ενδιαφέρουσα η αντίδραση του κ. υπουργού (οΘντκ) όταν του επισημάνθηκε πως η λέξη είναι γραμμένη λάθος.
Διότι το λάθος βγάζει μάτι, και αμέσως έσπευσαν μερικοί από τους συνομιλητές του Άδωνη να του το υποδείξουν, άλλοι ευγενικά κι άλλοι πιο δηκτικά:
“Δημοκήδης αν δεν απατώμαι”, λέει ο ένας.
“Δημοκίδης είναι ο Άρης Δημοκίδης. Ο ιατρός ήταν ο Δημοκήδης (κήδομαι = φροντίζω). Μας το παίζεις και αρχαιολάτρης τρομάρα σου”.
Όλος ο διάλογος είναι εδώ, αλλά, επειδή δεν ξέρω αν αυτά σβήνονται ή όχι, απέσπασα μερικά στιγμιότυπα για να τα διατηρήσω πιο μόνιμα.
Ο δεύτερος συνομιλητής, όπως βλέπετε, δίνει στον Άδωνη και το κλειδί, την ετυμολογία του ονόματος, του εξηγεί από που προήλθε αυτό το εκ πρώτης όψεως περίεργο -κήδης αντί για το “αναμενόμενο” -ίδης.
Πώς όμως αντέδρασε ο κ. Υπουργός όταν του επισημάνθηκε το λάθος; Με χειρότερο λάθος. Κρίνετε και μόνοι σας την απάντηση: “Ζευς Κρονίδης στον Όμηρο. Άρα και οι δυο γραφές ορθές. Επιλέξαμε την πιο εύκολη στο μάτι του σημερινού έλληνα”.
Λέω ότι το λάθος είναι χειρότερο, διότι φανερώνει την παχυλή αμάθεια του κ. Γεωργιάδη -όχι απλώς δεν παραδέχεται το λάθος του, αλλά αδυνατεί και να το καταλάβει. Διότι βέβαια, όπως του έχει υποδείξει ο συνομιλητής του, στην περίπτωση του ονόματος “Δημοκήδης” δεν έχουμε πατρωνυμικό (-ίδης), αλλά το ρήμα κήδομαι, “φροντίζω, μεριμνώ” απ’ όπου και ο κηδεμόνας, που μας φροντίζει, και η (μακριά από εμάς) κηδεία (η αρχική σημασία της λέξης διέφερε από τη σημερινή), αλλά και η ακηδία, η έλλειψη μέριμνας, η αδιαφορία, που είναι και θανάσιμο αμάρτημα για ορισμένους -αλλά το σταματάω εδώ, διότι δεν θεολογούμε.
Επειδή λοιπόν βρήκε το “Ζευς Κρονίδης” και ανακοινώνει κιόλας ότι το βρήκε στον Όμηρο (!! -λες και είναι κάτι σπάνιο, ενώ υπάρχουν χιλιάδες πατρωνυμικά), ο κ. υπουργός (οΘντκ) βγάζει το… συμπέρασμα ότι “και οι δυο γραφές” είναι ορθές, λες και πρόκειται για κάποια λέξη με δυο εναλλακτικές ορθογραφίες, σαν να λέμε “κτίριο” και “κτήριο” (έτσι το ένα λεξικό, αλλιώς το άλλο), σαν να υπάρχει πέντε φορές η γραφή φορές “Δημοκίδης” στα αρχαία συγγράμματα και άλλες έξι φορές “Δημοκήδης”, οπότε είναι θεμιτό να διαλέξεις είτε το ένα είτε το άλλο. Όχι όμως, Δημοκίδης δεν υπάρχει στην αρχαία γραμματεία, ούτε στη μεταγενέστερη, μόνο ο σημερινός στη Lifo.
Και με το δίκιο του σχολιάζει ο συνομιλητής του Άδωνη στο τουίτερ: Ό,τι νάναι λες, δεν το σώζεις, το -κήδης στο Δημοκήδης δεν είναι κατάληξη. Και ο άλλος συνομιλητής:
Άλλο το Κρονίδης (Κρόνος+ίδης) κι άλλο το Δημοκήδης (δήμος + κήδομαι). Θα έγραφες ποτέ Διομίδης ή Γανυμίδης;
Εύστοχο παράδειγμα, μια και ο Διομήδης είναι ανάλογη περίπτωση με τον Δημοκήδη, είναι σύνθετο από το Ζευς-Διός και το μήδος (σκέψη). Παρόμοια και ο Γανυμήδης, από το γάνυμαι (αστράφτω, χαίρομαι) και μήδος, αλλά και ο Αρχιμήδης από την ίδια λέξη βγαίνει. Επειδή λοιπόν υπάρχει και Χαρμίδης (γιος του Χάρμου), αυτό δεν σημαίνει, κατά την υπουργική “λογική”, ότι οι δυο γραφές είναι εξίσου ορθές, και ότι μπορούμε να γράψουμε *Αρχιμίδης! Παρεμπιπτόντως, τα αρχαία ονόματα σε -κήδης δεν είναι πολλά: εγώ βρήκα μόνο ένα ακόμα, κάποιον Λεωκήδη από το Άργος (λεώς θα πει λαός), ενώ ο Μιχάλης Μελιδώνης στο σχ. 31βρήκε μερικά ακόμα, Τιμοκήδης, Φιλοκήδης κτλ.
Για να γυρίσουμε στον Άδωνη, είναι λυπηρό ότι, όταν αρχικά του επισημάνθηκε το λάθος, δεν είχε την εντιμότητα και το θάρρος να πει “ναι, δίκιο έχετε, λάθος μας, θα το διορθώσουμε”, να ευχαριστήσει κιόλας για την επισήμανση. Τελικά το να παραδεχτεί κάποιος, χωρίς “ναι μεν αλλά”, το σφάλμα του, ακόμα κι όταν είναι ολοφάνερο, ακόμα κι όταν το θέμα είναι ασήμαντο, φαίνεται πως είναι εξαιρετικά δύσκολο πράγμα. Θα μου πείτε, αυτό το ξέρετε. Εδώ η καλή συγγραφέας Λένα Διβάνη, μετά το τραγικό τιτίβισμά της για τον 19χρονο “τζαμπατζή” του τρόλεϊ, έγραψε 1302 λέξεις, είπε άλλα κι άλλα, και μια λεξούλα δεν βρήκε να πει, ένα Συγνώμη. Tελικά είχε δίκιο εκείνος ο τυπάκος με τα αστεία γυαλιά, το συγνώμη λέγεται πολύ δύσκολα. Αλλά είναι θλιβερό ένας υπουργός να προσπαθεί να σκεπάσει το πρώτο λάθος του με δεύτερο, ακόμα μεγαλύτερο, που τον δείχνει και εντελώς ακατάρτιστο στην αρχαία ελληνική.
Υπάρχει κι ένα ακόμα λαθάκι στην αρχική ανακοίνωση του κ. υπουργού. Ο Δημοκήδης δεν ήταν “ιατρός στην Αθήνα”. Αν ο κ. υπουργός είχε κάνει τον κόπο να διαβάσει τις περιπέτειες του πολύπλαγκτου Δημοκήδη, (έχει γράψει ένα κεφάλαιο στο βιβλίο του ο μακαρίτης ο πατέρας μου), θα ήξερε ότι ο Δημοκήδης ελάχιστη σχέση είχε με την Αθήνα. Γεννημένος στον Κρότωνα, έκανε ένα χρόνο στην Αίγινα ως γιατρός διορισμένος από την πόλη, ύστερα πήγε στην Αθήνα όπου του πρόσφεραν εκατό μνες μισθό, αλλά δεν έκατσε πολύ εκεί, αφού λίγο αργότερα έφυγε για τη Σάμο, της οποίας ο τύραννος, ο περίφημος Πολυκράτης, του πρόσφερε ηγεμονικό μισθό, δύο τάλαντα. Αργότερα έπεσε αιχμάλωτος των Περσών, αλλά κι εκεί έλαμψε το ιατρικό του δαιμόνιο και αφού γιάτρεψε την αυτοκράτειρα βρέθηκε δοξασμένος και πλούσιος -αλλά και σε χρυσό κλουβί κλεισμένος, καθώς ο Δαρείος δεν ήθελε με τίποτα να χάσει τέτοιο κελεπούρι, και χρειάστηκε περίπλοκο τέχνασμα για να μπορέσει ο Δημοκήδης να γυρίσει, χωρίς πλούτη αλλά ελεύθερος, στην πατρίδα του τον Κρότωνα -οπότε αυτό το ‘στην Αθήνα’ δεν δικαιολογείται, αλλά εν πάση περιπτώσει είναι παρωνυχίδα μπροστά στο άλλο λάθος.
Είμαι περίεργος να δω αν το γινάτι του κ. υπουργού θα κρατήσει, δηλαδή αν θα επιμείνει στο ανορθόγραφο όνομα ή αν θα το διορθώσει, σιωπηλά ή όχι. Βέβαια, αν επιμείνει στο ανορθόγραφο “Σχέδιο *Δημοκίδης” δεν αποκλείεται ο Άρης Δημοκίδης να του ζητήσει ποσοστά!
[Νίκος Σαραντάκος, Οι λέξεις είχαν τη δική τους ιστορία, 21 Αυγούστου 2013]
σχόλια