H Γλωσσολογία (linguistics) σπάνια ενθουσιάζει τον μέσο αναγνώστη και είναι λίγοι αυτοί που με μαστοριά το καταφέρνουν, βάζοντας και γράφοντας ενδιαφέροντα πράγματα, χωρίς να σε κάνουν να βαριέσαι.
Ένας είναι φυσικά ο σπουδαίος Νίκος Σαραντάκος. Μία άλλη, η Μαριάννα Κατσογιάννου που, διδάσκοντας Γλωσσολογία στο Πανεπιστήμιο της Κύπρου, αποφάσισε να εμπλέξει τους φοιτητές ακόμα περισσότερο, χρησιμοποιώντας το Facebook.
Τα μέλη της σελίδας είναι πάνω από χίλια - πράγμα που σημαίνει ότι πλέον η μεγάλη πλειοψηφία των αναγνωστών είναι, ας το πω χαριτωμένα, κοινοί θνητοί.
Της ζήτησα να μου μιλήσει για όλα αυτά.
Η δημιουργία της σελίδας 'Γλωσσολογία στο Πανεπιστήμιο Κύπρου' (https://www.facebook.com/Glossologia?ref=hl )
Είχα αυτήν την ιδέα πριν από δύο χρόνια, να δημιουργήσω στο Facebook μία ομάδα με τους φοιτητές που παρακολουθούσαν το μάθημά μου. Ήταν η πρώτη φορά που προτάθηκε και υλοποιήθηκε κάτι τέτοιο στη Σχολή μας και πιθανώς και σε όλα τα ελληνικά Πανεπιστήμια. Αυτό έγινε επειδή είχα διαπιστώσει ότι η νεότερη γενιά χρησιμοποιεί όλο και λιγότερο το η-μέηλ σαν μέσο επικοινωνίας και ότι η προτίμησή της στρέφεται κυρίως στα κοινωνικά δίκτυα.
Πρότεινα λοιπόν στα παιδιά να δημιουργήσουμε μία ομάδα, το ΓΕΠ110 (αυτός είναι ο κωδικός του μαθήματος) που θα είχε ως στόχο να διευκολύνει την ενημέρωση και την επικοινωνία των φοιτητών του συγκεκριμένου μαθήματος, αλλά τους θα έδινε και την επιπλέον δυνατότητα να κάνουν σχόλια για το μάθημα, να οργανώνουν συζητήσεις ή να στέλνουν ερωτήσεις και απορίες. Παρόλο που η εγγραφή στην ομάδα δεν είναι υποχρεωτική και οι πληροφορίες που αναρτώνται υπάρχουν και στην ιστοσελίδα του μαθήματος, η επιτυχία ήταν κυριολεκτικά τεράστια: από τότε και μετά οι φοιτητές της Σχολή μας οργανώνουν μία ομάδα ανά έτος που λειτουργεί ακριβώς με τον τρόπο του ΓΕΠ110 και από ό,τι φαίνεται αυτό δεν θα σταματήσει παρά μόνο αν αντικαταστήσουμε το Facebook με άλλο τρόπο επικοινωνίας.
Η δημιουργία της σελίδας ήρθε κάπως σαν φυσική συνέχεια της ομάδας. Από ένα σημείο και μετά θεώρησα ότι χρειάζεται κάποιος χώρος όπου θα μπορούν όλοι να έχουν επιστημονική, έγκυρη πληροφόρηση για θέματα ελληνικής γλώσσας και γλωσσολογίας, ενώ παράλληλα θα μπορούν να διακινούνται πληροφορίες για την εργασία και τις σπουδές στο αντικείμενο αυτό.
Δεν έχω ξεχάσει, από την εποχή που ήμουν κι εγώ φοιτήτρια, πόσο σημαντική είναι η έγκαιρη ειδοποίηση για μία υποτροφία, όσο για την χρησιμότητα των αναρτήσεων για θέσεις εργασίας (που δυστυχώς είναι όλο και λιγότερες), περιττό να κάνουμε οποιοδήποτε σχόλιο. Ο βασικός στόχος της σελίδας πάντως δεν είναι η ενημέρωση, αλλά η έγκυρη γνώση. Είχα ξεκινήσει να γράφω η ΓΝΩΣΗ, με όλα τα γράμματα κεφαλαία, αλλά τελικά συνειδητοποίησα ότι είναι σαφώς σημαντικότερο να τονίσω το ΕΓΚΥΡΗ, γιατί το διαδίκτυο είναι ο κατεξοχήν χώρος όπου μπορεί κανείς να δημοσιεύει ανεξέλεγκτα προπαγανδιστικές και ατεκμηρίωτες απόψεις χωρίς να δίνει διαπιστευτήρια φερεγγυότητας.
Παράλληλα, το θέμα της γλώσσας είναι ευαίσθητο, εμπίπτει στην ευρύτερη σφαίρα του πολιτισμού και διαπλέκεται πολύ συχνά με θέματα ιδεολογίας. Για να πετύχει λοιπόν η σελίδα έπρεπε να βρεθεί, ίσως και να εφευρεθεί, μία θεματολογία που να ενδιαφέρει αρκετό κόσμο, αλλά όχι απαραίτητα το… σύμπαν, να είναι αυτό που λέμε «πιασάρικη» αλλά χωρίς να καταντάει φτηνή, να είναι σχετικά εύκολη και άμεση αλλά χωρίς να γίνεται αντεπιστημονική… με λίγα λόγια υπήρχαν πολλές απαιτήσεις. Στην αρχή ανησυχούσα για το αν θα έχω αρκετά θέματα αναρτήσεων, ενάμισι χρόνο αργότερα ομολογώ ότι δεν προλαβαίνω να διαλέγω. Το μόνο πρόβλημα που υπάρχει τώρα πια είναι ότι η σελίδα λαμβάνει πολλά μηνύματα και δεν προλαβαίνω να απαντώ σε όλους τόσο γρήγορα όσο θα ήθελα.
Η σημασία της γλωσσολογίας
Γιατί η γλωσσολογία είναι σημαντική; Επειδή ασχολείται με ερωτήματα ουσίας που ενδιαφέρουν από πάντα την ανθρωπότητα, με ερωτήματα φιλοσοφικά, υπαρξιακά, κοινωνικά, ακόμη και αναπτυξιακά. Η γνωστότερη εφαρμογή της είναι η διδασκαλία της γλώσσας: να είστε βέβαιοι ότι αν δεν είστε ευχαριστημένοι από την προφορά σας στα γαλλικά δεν φταίτε εσείς, αλλά το γεγονός ότι ο δάσκαλός σας δεν είχε διδαχτεί φωνητική από κάποιον ειδικευμένο γλωσσολόγο. Πέρα απ’ αυτό όμως, υπάρχουν ένα σωρό άλλες εφαρμογές που βασίζονται σε γλωσσολογικές έρευνες, για παράδειγμα ο ορθογραφικός διορθωτής που χρησιμοποιεί ο υπολογιστής σας ή η συνθετική φωνή της οποίας δείγματα μπορείτε να ακούσετε στο http://speech.ilsp.gr/synthesis/samples…
Αντί όμως να παινεύω μόνη μου το σπίτι μου, καλύτερα να δώσω το λόγο σε μία από τις φοιτήτριές μου που αποφάσισαν να ακολουθήσουν σπουδές γλωσσολογίας και η οποία πριν από λίγες μέρες έστειλε στη σελίδα της Γλωσσολογίας την ανάρτηση που ακολουθεί:
ΕΡΩΤΑΣ ΜΕ ΤΗΝ ΠΡΩΤΗ ΜΑΤΙΑ: ΓΙΑΤΙ ΝΑ ΣΠΟΥΔΑΣΕΙΣ ΓΛΩΣΣΟΛΟΓΙΑ. Της Βαλέριας Σελλά
Στο πρώτο εξάμηνο των σπουδών μου δεν ήμουν ακόμα σίγουρη τι θέλω πραγματικά να κάνω με τις σπουδές μου και τι με ενδιαφέρει να ακολουθήσω. Στην πρώτη διάλεξη του μαθήματος Αρχές της Γλωσσολογίας βρήκα την απάντηση: και ήταν έρωτας με την πρώτη ματιά. Γλωσσολογία. Και ενώ πάντα η ερώτηση είναι "Γιατί να σπουδάσεις το χ αντικείμενο;", για την Γλωσσολογία θα πω "Υπάρχει πραγματικά έστω και ένας λόγος να μην τη σπουδάσεις;"
Η Γλωσσολογία δίνει την ευκαιρία σε όποιον την σπουδάζει να την συνδυάσει με σχεδόν όποιο κλάδο επιθυμεί. Από την συγγραφή λεξικών και γραμματικών μέχρι τις κλινικές επιστήμες και την καθαρή τεχνολογία, η γλωσσολογία μελετά και αποκρυπτογραφεί τις λειτουργίες και τις δυνατότητες της γλώσσας. Αν σε ενδιαφέρει η ιατρική, μπορείς να γίνεις νευρογλωσσολόγος, ψυχογλωσσολόγος ή και λογοθεραπευτής.
Αν σου αρέσουν οι κοινωνικές επιστήμες μπορείς να γίνεις κοινωνιογλωσσολόγος και να μελετήσεις τον ρόλο της γλώσσας στις ανθρώπινες σχέσεις. Μπορείς να ασχοληθείς με την εξέλιξη των γλωσσών μέσα στον χρόνο ή με την τεχνητή νοημοσύνη και το πώς μπορούμε να μεταφέρουμε τις ικανότητες του ανθρώπινου εγκεφάλου στις μηχανές. Υπάρχει ακόμα και νομική γλωσσολογία, που ασχολείται με το ρόλο της γλώσσας στην εξιχνίαση εγκλημάτων. Ο κατάλογος δεν τελειώνει εδώ, καθώς υπάρχουν πολλές ακόμα επιστήμες με τις οποίες η Γλωσσολογία συνδέεται και συνεργάζεται.
Η γλώσσα είναι ίσως το πιο σημαντικό και καθοριστικό εργαλείο που έχουμε, είναι αυτό που μας ξεχωρίζει από τα υπόλοιπα είδη, που μας επιτρέπει να μοιραζόμαστε ιδέες και να επικοινωνούμε. Και υπάρχει πληθώρα επιλογών για να διαλέξει κάποιος με ποιόν τρόπο θέλει να ασχοληθεί με αυτό το απίστευτο, και όμως καθημερινό φαινόμενο. Είναι να μην ερωτευτείς;
Η πιο συχνή ερώτηση
Μία από τις πιο συχνές ερωτήσεις που μου κάνουν στη σελίδα, στο μάθημα, στις παρέες, ακόμα και από άγνωστους μέσω η-μέηλ, έχει να κάνει με τα γκρίκλις. Θα προτιμούσα να κάνουμε μία μεγαλύτερη συζήτηση για το θέμα αυτό γιατί έχει πραγματικά πάρα πολλές όψεις που δεν θα προλάβουμε να αναλύσουμε σε μία τόσο σύντομη παρουσίαση.
Πολλοί θεωρούν ότι η χρήση των γκρίκλις απειλεί την ακεραιότητα της ελληνικής γλώσσας, ξεχνώντας ότι η πραγματική απειλή βρίσκεται στην αμάθεια, και ακόμα χειρότερα, στην ημιμάθεια ορισμένων χρηστών. Για παράδειγμα, κυκλοφόρησε πρόσφατα η, εξοργιστική κατά τη γνώμη μου, άποψη ότι «δεν πειράζει να κάνουμε ορθογραφικά λάθη, αρκεί να μην γράφουμε γκρίκλις».
Η άποψη αυτή είναι από τις πιο επικίνδυνες που έχω ακούσει τα τελευταία χρόνια: πίσω από τον ισχυρισμό ότι ενδιαφέρεται για την προστασία της γλώσσας, κρύβει μία ύπουλη προτροπή για κατάργηση της ορθογραφίας! Τέτοιες ιδέες διαδίδονται συνήθως από ανθρώπους που δεν έχουν ιδέα από την ιστορία της γλώσσας τους, από τον παιδαγωγικό ρόλο της ορθογραφίας, από τη γλωσσική εξέλιξη ή από τι σημαίνει γλωσσική πολιτική. Η απάντηση που δίνω σε τέτοιες ανοησίες είναι πρακτική: η σελίδα της Γλωσσολογίας δημοσιεύει συχνά, με τον πιο απλό και παραστατικό τρόπο που μπορεί να βρεθεί για κάθε περίπτωση, κανόνες ορθογραφίας που εξηγούν τα πιο συνηθισμένα λάθη.
Συνήθως προσπαθώ να δίνω τον κανόνα όσο γίνεται πιο συνοπτικά, καμιά φορά όμως, κυρίως όταν μου το ζητούν οι φίλοι της σελίδας, γράφω και ένα κείμενο με αναλυτικές εξηγήσεις. Βλέπουμε εδώ δύο παραδείγματα από τις αναρτήσεις που άρεσαν περισσότερο στους χρήστες της σελίδας, το πιο πρόσφατο είναι αυτό που ανέβηκε την 1η Οκτωβρίου, ενώ αυτό που εξηγεί τη διαφορά ανάμεσα στο «χαίρετε» και στο «χαίρεται» έχει ήδη αναρτηθεί δύο φορές, ύστερα από αίτημα των φίλων της σελίδας, γιατί το λάθος είναι συχνό και επαναλαμβάνεται συστηματικά.
Το πιο ευχάριστο είναι ότι ύστερα από τον πρώτο χρόνο της λειτουργίας της η σελίδα άρχισε να δέχεται και συνεργασίες. Η αρχή έγινε με μία φοιτήτρια από το Πανεπιστήμιο Αθήνας, που έστειλε ένα σύντομο κείμενο για να θέσει το πρόβλημα των φοιτητών που πηγαίνουν σε επιστημονικά συνέδρια μόνο και μόνο για να πάρουν μία βεβαίωση παρακολούθησης. Η ανάρτηση δέχτηκε πάνω από 2.500 επισκέψεις και η συζήτηση που έγινε ήταν τόσο ενδιαφέρουσα ώστε η φοιτήτρια τελικά δημιούργησε δικό της μπλογκ, το http://cl3opatraa.wix.com/dubito, όπου εκθέτει τα σπουδαστικά της (και άλλα!) ενδιαφέροντα.
σχόλια